Markaziy bank aholi tomonidan sezilgan inflyatsiya ma’lumotlarini e’lon qilishni qayta boshladi. Yanvar oyida bu ko‘rsatkich 19,5 foizgacha o‘sgan, bu pandemiyasi cho‘qqisiga chiqqan 2020-yil iyul oyidan beri eng yuqori ko‘rsatkich. Ammo unda rasmiy inflyatsiya bilan farq kamroq bo‘lgandi.
Markaziy bank uy xo‘jaliklari va korxonalarning inflyatsiya kutilmalari ma’lumotlarini e’lon qildi. Aholining inflyatsion kutilmalari yanvarda 18,9 foizga, tadbirkorlikda esa 18,7 foizga oshdi. Bu koronavirus pandemiyasi avjiga chiqqan 2020-yilning iyulidan beri kuzatilgan maksimal ko‘rsatkichdir.
O‘zbekiston Markaziy banki ma’lum qilishicha, yillik inflyatsiya ko‘rsatkichi pasaygan, bu esa uning ikkinchi chorakda yanada pasayishi ehtimolini oshirgan. Anomal sovuq savdo va sanoatga salbiy ta’sir ko‘rsatdi, lekin Markaziy bank birinchi yarim yillikning oxirigacha sohalardagi ko‘rsatkichlar tiklanishini kutmoqda.
Fevral oyida O‘zbekistonda inflyatsiya darajasi 0,54 foizni tashkil etdi — bu so‘nggi 5 yildagi eng past ko‘rsatkichlardan biri. Sut narxining oshishi yana tezlashdi, shakar va sariyog‘ beshinchi oy ketma-ket arzonladi. Meva-sabzavotlar orasida piyoz, pomidor va karam eng ko‘p qimmatlashdi.
Jahon iqtisodiy forumi hisobotiga ko‘ra, yaqin bir yilda energiya inqirozi, yashash xarajatlarining o‘sishi, oziq-ovqat taqchilligi, uzoq va o‘rta istiqbolda esa tabiiy ofatlar, iqlim, resurslar inqirozi hamda ular keltirib chiqaradigan ijtimoiy-iqtisodiy tanazzul va beqarorlik jiddiy xavf tug‘dirishi mumkin.
O‘zbekiston qarzni jalb qilish qimmatga tushishi sababli katta ehtimol bilan birinchi yarimyillikda yevroobligatsiyalar chiqarmaydi, dedi Markaziy bank rahbari o‘rinbosari Behzod Hamroyev. Unga ko‘ra, qarz olish narxining oshishi hukumatni ortiqcha xarajatlardan qaytaruvchi omil bo‘lishi mumkin.
2023 yilda O‘zbekiston barcha iqtisodiy mexanizmlarni qo‘llagan holda inflyatsiya darajasini 10 foizdan pastga tushirishni rejalashtirmoqda. Prezident oziq-ovqat mahsulotlari ishlab chiqarish hajmini oshirish, ularni «daladan dasturxongacha» yetkazib berishdagi xarajatlarni qisqartirish bo‘yicha topshiriqlar berdi.
Yanvar oyida O‘zbekistonda oxirgi uch yildagi eng past oylik inflyatsiya qayd etildi — 0,82%. Sut va tuxum narxi oshishi sekinlashdi, shakar va sariyog‘ ketma-ket to‘rtinchi oy arzonladi. Piyoz narxi esa oy davomida keskin oshgan — 44,7% ga.
Markaziy bank 2023 yil oxirigacha mamlakat iqtisodiyoti 4,5−5% darajasida o‘sishini prognoz qilmoqda. Kutilayotgan inflyatsiya darajasi esa 8,5−9,5% bo‘ladi. Bu yil pul-kredit siyosatining ta’sir doirasi bazaviy inflyatsiyaning o‘sish dinamikasi hamda tashqi iqtisodiy sharoitlardagi xatarlar sabab qisqarishi mumkin.
Oktabr oyida yillik inflyatsiya darajasi 12,2% ga yetdi. O‘tgan oyda inflyatsiya xizmatlar sohasida eng kuchli bo‘lgan — 1,5%. Oziq-ovqatlar 1,4%ga, nooziq-ovqat mahsulotlar esa 0,9%ga qimmatlashgan.
Sentabr oyida inflyatsiya 1,03% ni tashkil etib, oxirgi 6 yil ichidagi eng past ko‘rsatkichni qayd etdi. Yillik nisbatda iste’mol sektorida narxlarning o‘sish sur’ati 12,2% ga yetdi. Meva-sabzavot narxlariga mavsumiy omil hal qiluvchi ta’sir ko‘rsatishda davom etmoqda, deya ma’lumot berdi Statistika qo‘mitasi.
Rossiyadagi narxlarning oshishi O‘zbekiston makroiqtisodiy barqarorligiga Turkiyadagi inflyatsiyadan ko‘ra ko‘proq xavf tug‘diradi, deydi PMTI ekspertlari. Rossiya tovarlari va xizmatlari narxlari oshishining O‘zbekistonda narxlar oshishiga ta’siri 7,7 baravar — 6 foizgacha oshishi mumkin
Markaziy bank 2023 yildan 5 foizlik doimiy inflyatsiya maqsadiga erishishni 2024 yil oxiriga ko‘chirishga qaror qildi. MB rahbari Mamarizo Nurmuratov mazkur qarorni kelgusi yilda kutilayotgan yuqori inflyatsion risklar va noaniqliklar bilan izohladi.
MB 2022 yilga mo‘ljallangan makroiqtisodiy prognozlarini qayta ko‘rib chiqdi — YAIM o‘sishi yiliga 5−5,5% darajasida kutilmoqda, aprel oyida prognoz 3,5−4,5%ni tashkil etdi. Inflyatsiya 12−14% koridorining quyi chegarasi yaqinida prognoz qilinmoqda. Regulyator asosiy stavkani pasaytirish qarorini tushuntirdi.
Iqtisodiyot tarixida giperinflyatsiya holatlari ko‘p bor yuz bergan. Ammo bu kabi holatlar hozirgi kunda ham turli mamlakatlarda ro‘y bermoqda. Pulning qadrsizlanishi, aynan hozirgi xalqaro vaziyat fonida yana dolzarb mavzuga aylanmoqda.
May oyida yillik inflyatsiya 2021 yil avgustidan beri birinchi marta 11%lik ko‘rsatkichga qaytdi. O‘tgan oyda inflyatsiya nooziq-ovqatlar sohasida eng kuchli bo‘lgan — 1,3%. Oziq-ovqatlar 1,2%ga, xizmatlar esa 0,4%ga qimmatlagan.
Global beqarorlik sharoitida ichki bozorda narxlar barqarorligini ta’minlash maqsadida ayrim turdagi oziq-ovqat mahsulotlarini olib kirish va sotishda QQSning nol stavkasi muddati 31 dekabrgacha uzaytirildi. Imtiyozli davrning uzaytirilishi go‘sht va kartoshka bozorida kutilgan natijani berishi kutilmoqda, biroq o‘simlik yog‘i narxlari barqarorlashuvi uchun yetarli bo‘lmasligi mumkin. Iqtisodchi, «Gazeta.uz» kolumnisti Mirkomil Xolboyev Ukrainadagi urush ortidan jahon iqtisodiyotida yuzaga kelgan tanglik sharoitida QQS imtiyozlarining ichki bozordagi narxlarga qanday ta’siri qilishi haqida so‘z yuritadi.
Markaziy bank valyuta kursi narxlarga qanday ta’sir ko‘rsatishini tahlil qildi. Valyuta kursining o‘zgarishi inflyatsiyaga bevosita — import qilinadigan tayyor mahsulotlar narxlarining o‘zgarishi hisobiga hamda bilvosita — import qilinadigan xom ashyo narxlarining o‘zgarishi hisobiga ta’sir qilishi mumkin. Almashuv kursining 1 foiz bandga qadrsizlanishi uzoq muddatda inflyatsiyaning 0,28 foiz bandga tezlashishiga sabab bo‘ladi.
Aprel oyida tovarlar va xizmatlar narxlari 1,47%ga qimmatlashdi. Yillik inflyatsiya biroz pasayib, 10,4%ga tushdi. Oziq-ovqat narxlari oldingi yillarga nisbatan sekinroq, sanoat tovarlari esa tezroq o‘sgan.
O‘zbekistonda avtomaktab xizmatlari narxi keskin oshdi. Samarqand viloyatida haydovchilar tayyorlash maktablari 2,5 mln so‘mlik, Jizzaxda 1,6 mln so‘mlik yagona narx belgilashga kelishib olgan. Ularning narxlarning past bo‘lganligi o‘qitish sifatiga ta’sir qilganligini ta’kidlamoqda. Endilikda avtomaktablar egalarining o‘zlari yagona narxlarga rioya etilishini tekshiradi.
Qo‘shimcha imkoniyatlarga ega bulish uchun saytda ro‘yxatdan o‘ting