Toshkentning Shota Rustaveli ko‘chasidagi 22-uyning buzilishi mumkinligi haqidagi xabarlar muhokamalarga sabab bo‘ldi. Tuman va shahar hokimliklari “snos” qarori yo‘qligini ma’lum qildi. Uyda hozircha odamlar yashab turibdi, bo‘shatilgan xonadonlarda esa derazalar demontaj qilinmoqda. Quruvchi kim ekani noma’lum.
Buxoro shahri markazidagi binolar va stadion o‘rniga turistik markaz qurilishi loyihasi yil boshida e’tirozlar sabab to‘xtab qolgandi. Kun.uz`ning yozishicha, masala yana ko‘tarilgan, shahar hokimligi boshqa hududga ko‘chirilgan, shahar markazi “snos”ga tayyorlanayotgan bo‘lishi mumkin. Hokimlik vakili buni rad etdi.
Toshkentdagi “Oltintepa” mahallasi 2016-yildan beri “snos”ni kutadi. O‘tgan yetti yilda ularning hovlilari atrofida “dom”lar va uch qavatli ko‘prik qurildi. Ularning yashash sharoitlari esa yomonlashdi: hovlilarni doim suv bosadi, namlik devorlarni buzadi. Aholi ularning muammolari hal etilishini so‘ramoqda.
2020-yilda to‘satdan Toshkentning M1 dahasida ko‘p qavatli uylardagi kafe-restoranlarning tashqi ayvonlarini buzish boshlangandi. Hozirda yana ayvonlar buzilmoqda. Rasmiylar aholi shikoyati va qonunbuzarliklarni da’vo qilayotgan bo‘lsa, biznes qonuniy me’yorlar yo‘qligini aytmoqda. “Gazeta.uz” vaziyatni o‘rgandi.
Qurilish vazirining aytishicha, Buxoroda turizm markazi qurilishi hali loyiha. Uning so‘zlariga ko‘ra, rasmiylar loyihani amalga oshirishga qaror qilgan — binolarni xatlovdan o‘tkazilmoqda, YUNESKO bilan kelishuv ishlari olib borilmoqda, shuningdek, aholiga tovon puli to‘lash rejalashtirilgan.
Adliya vaziri Ruslanbek Davletov prezident imzolagan yer uchastkalarini olib qo‘yish tartib-tamoyillari to‘g‘risidagi qonun «xalqni bir necha yildan buyon qiynab kelgan muammolarga barham berishini» ta’kidladi. Hujjat kompensatsiya turlarini belgilab beradi va 3 mlnga yaqin uyni buzilishidan sug‘urtalaydi.
Shavkat Mirziyoyev «snos"larga barham berish uchun uy-joy bo‘yicha konstitutsiyaviy kafolat belgilab qo‘yish kerakligini aytdi. «Sud qarorisiz hech kim uy-joyidan mahrum qilinmasligi kerak. Imorat buzilishga tushadigan bo‘lsa, bu uchun buzishdan oldin uning qiymatiga mos ravishda kompensatsiya to‘lanishi shart», — dedi u.
Hukumat qarori bilan ko‘chmas mulk buzilishga tushgan yoki tushmaganligi holati to‘g‘risida ma’lumotnoma 3 ish kunida DXM yoki YAIDXP orqali beriladi. Bundan tashqari, bino va inshootlar tashqi ko‘rinishini o‘zgartirish, loyiha-smeta hujjatlarni kelishish, qurilishni boshlash uchun obyektni ro‘yxatdan o‘tkazish zarurligi belgilanmoqda.
Senat «snos» to‘g‘risidagi qonunni quyi palataga qaytarishi kutilmoqda. Senatorlarning fikricha, qonunni qayta ko‘rib chiqishga 7 ta moddadagi kamchiliklar va ochiq qolgan masalalar sabab bo‘lmoqda. Deputat Rasul Kusherbayev esa bu noto‘g‘ri ekanligini aytib, qonun qaytgudek bo‘lsa, Qonunchilik palatasi hujjatni prezidentga to‘g‘ridan-to‘g‘ri kiritishi mumkinligini eslatib o‘tdi.
Qonun loyihasi nomida yer uchastkalarini olib qo‘yish «davlat ehtiyoji uchun» emas, balki «jamoat ehtiyojlari uchun» deb qayd etilgani deputatlar o‘rtasida bahs-munozaralarga sabab bo‘ldi. Rasul Kusherbayev «gap nomda emas, balki qonunni ishlashida» ekanligini qayd etdi. Boshqa deputatlar esa «jamoat» tushunchasiga qonunchilikda ta’rif yo‘qligi, «mavhum narsa hech qachon xalqqa foyda keltirmasligini» ta’kidlashdi. Doniyor G‘aniyev esa adliya vaziri o‘rinbosari bilan tortishdi. Bahslarga quyi palata spikeri yakun yasadi.
Deputatlar ko‘rib chiqqan qonun loyihasiga ko‘ra, hujjati bo‘lmagan uylar «snos» ga tushganda, ularga ham kompensatsiya to‘lab berish taklif etilmoqda. Bunda da’vogar mulkka 15 yil davomida oshkora va uzluksiz egalik qilgan hamda soliqlarni to‘lagan bo‘lishi lozim. Loyiha qabul qilinib, Senatga yuborildi.
Hukumat qarori bilan Yer uchastkalari olib qo‘yilishi va olib qo‘yilayotgan yer uchastkasida joylashgan ko‘chmas mulk obyektlari mulkdorlariga kompensatsiya berish tartibi to‘g‘risidagi nizomga o‘zgartirish va qo‘shimchalar kiritildi. Endilikda bitta mulkdor qarshi bo‘lgan taqdirda ham yer uchastkasida investitsiya loyihasini amalga oshirishga yo‘l qo‘yilmaydi. Bundan tashqari, investorlar kelisha olmagan mulkdorlardan ko‘chmas mulkni majburiy sotib olish to‘g‘risidagi da’vo bilan sudga murojaat etish huquqidan mahrum qilindi.
2022 yilda «snos"lar tufayli jismoniy va yuridik shaxslarga yetkazilgan zararlarni qoplash maqsadida davlat budjetidan 500 mlrd so‘m mablag‘ yo‘naltiriladi.
Toshkent shahrida davlat ehtiyoji uchun 13 yil oldin buzilgan uylar o‘rniga uy-joy yoki kompensatsiya pullari bugungi kunga qadar to‘lab berilmagan. Deputat Rasul Kusherbayevning ta’kidlashicha, «bu harakat davlatning o‘z fuqarosi oldida xususiy mulk daxlsizligini ta’minlash majburiyatini bajarmayotganini ko‘rsatmoqda».
Bino va inshootlarning buzilishi munosabati bilan hokimiyatlar tadbirkorladan 123 mlrd so‘m qarzdor. Prezident hokimlarga 1 sentyabrga qadar kompensatsiyalarni to‘lab berish vazifasini topshirdi. «Bir so‘m ham qarzdorlik qolmasligi shart», — dedi u.
«Navro‘z» qabullar uyi buzilishi boshlanganidan ikki kun o‘tib Qurilish vazirligi bino poydevori 27 smga cho‘kkanini ma’lum qildi. Majmua avariya holatida bo‘lgani sababli uni rekonstruksiya qilish maqsadga muvofiq emas, deb topilgan.
«Snos» lar bo‘yicha eng ko‘p noqonuniy qarorlar, jumladan, yer yegasining roziligi olinmasligi holatlari Andijon viloyatida qabul qilingan. Shuningdek, mahalliy hokimlikning hisobidagi jamg‘armada qoldiq mablag‘lar mavjud bo‘lsa-da, Toshkent shahrida 76,4 mlrd so‘m qarzdorlik qoplanmagan.
2020 yilda davlat va jamoat ehtiyojlari uchun buzilgan mulklar bo‘yicha yetkazilgan zararlarning 202 mlrd so‘mi yoki 45 foizi mulk egalariga qoplab berilgan.
“O‘zbekiston tarixida bir yilda buncha kompensatsiya to‘lab berilmagan”. Bu yili “snos"lar bo‘yicha yer yoki pul ko‘rinishiga to‘lovlar 700−800 mlrd so‘mni tashkil etdi, deya ma’lum qildi Toshkent hokimi Jahongir Ortiqxo‘jayev. U 2021 yil so‘nggiga qadar barcha buzilishlar bo‘yicha qarzlarni to‘lashga va’da berdi.
Deputat Rasul Kusherbayev «snos"larga qarshi moratoriy e’lon qilish taklifi bilan chiqdi. Uning aytishicha, asossiz va ruhsatsiz «snos"larga yo‘l qo‘yish bu zulm bilan barobardir.
Qo‘shimcha imkoniyatlarga ega bulish uchun saytda ro‘yxatdan o‘ting