Iqtisodchi Behzod Hoshimov “Gazeta.uz"ga bergan intervyusida nima uchun matni deyarli bir xil bo‘lgan konstitutsiyalar turli mamlakatlarda turlicha ishlashi haqida fikr bildirdi. “Agar elita xalq uchun konstitutsiya yozsa va o‘zi uchun istisno qilsa, demak, bu ishlamaydi”, — deya ta’kidladi u.
O‘zbekiston Senati huquq-tartibot idoralari xodimlari faoliyatiga oid tasvirlarni “obro‘sizlantirish maqsadida” tarqatganlik uchun jazoni nazarda tutuvchi o‘zgartirishni hali ko‘rib chiqqani yo‘q. Konstitutsiyaga ko‘ra, Senat qonunni ko‘rib chiqishi, aks holda hujjat to‘g‘ridan-to‘g‘ri prezidentga yuborilishi kerak edi.
Munavvarqori aytgandi: “Ovrupo osmonga uchar ekan, bizda soch va soqol nizolari, ovrupoliklar dengiz ostida suzar ekan, bizda uzun va kalta kiyim janjallari”. Asr o‘tsa hamki, O‘zbekiston hamon shu “janjallar” ichida. Vaholanki, huquqshunoslarga ko‘ra, Konstitutsiya bu “janjal”ni allaqachon hal qilib bo‘lgan.
O‘zbekiston 2023-yilda ijtimoiy va dunyoviy davlat maqomini oldi, bolalar va ayollarni zo‘ravonlikdan himoya qilish bo‘yicha ilg‘or qonunni qabul qildi, svetoforlar o‘rnatish va jamoat transportini rivojlantirishga kirishib, shaharlarni insoniylashtirishni boshladi. Yilning boshqa voqealari — “Gazeta.uz” sharhida.
Aslida bu “Konstitutsiya hayotidan bir kun” nomli reportaj bo‘lishi lozim edi. Afsus, xaritada ko‘ringan hamma narsa ham real hayotda bo‘lavermas ekan. Ammo bu “Gazeta.uz” ijodkorlarini to‘xtata olgani yo‘q: “Konstitutsiya hayotidan bir kun” bo‘lmasa, unda mana — “Konstitutsiya hayotidan bir soat” bor!
Bundan 31 yil muqaddam mustaqil O‘zbekiston o‘z Konstitutsiyasini qabul qilgan. O‘tgan yillar davomida Asosiy qonunga ko‘p o‘zgartishlar kiritilgandi, ammo 2023-yilda, aytish mumkinki, u tubdan yangilandi. “Gazeta.uz”ning navbatdagi testi Konstitutsiyaga bag‘ishlanadi.
Prezident Konstitutsiya kuni munosabati bilan yo‘llagan tabrigida ustuvor vazifalarni sanab o‘tdi. Konstitutsiyani bevosita qo‘llash, jamoatchilik nazoratini kuchaytirish va boshqalar shular jumlasidandir. U davlat xizmatiga kirishda Konstitutsiya asoslari bo‘yicha bilimlarni imtihondan o‘tkazishni taklif qildi.
Konstitutsiyaviy sud bolalarni zo‘ravonlikdan himoyalash bo‘yicha qonunchilikni takomillashtirish va huquqni muhofaza qiluvchi organlarning mulk huquqlari buzilishiga “mutlaqo toqatsiz munosabat”ini shakllantirish muhim, deb hisoblaydi. Sudlarning kengashlarga hisobot berish amaliyotini bekor qilish taklif etilmoqda.
O‘zbekiston prezidenti Shavkat Mirziyoyev yangi Konstitutsiyani qabul qilish bo‘yicha referendumda ovoz berdi.
30-aprel kungi referendumda 14-Toshkent shahar okrugidagi ayrim uchastkalarda fuqarolar biometrik identifikatsiyadan o‘tadi. Bunda ular pasport yoki ID-kartasini skanerdan o‘tkazib, kvitansiya oladi. So‘ng byulletenda ovoz beradi. “Komissiya avvalgidek fuqaroni ro‘yxatdan izlamaydi”, dedi MSK raisi o‘rinbosari.
Xorijda yashayotgan o‘zbekistonliklar referendum o‘tkaziladigan 55 ta uchastkaning manzilini interaktiv xarita orqali aniqlashi mumkin.
Aprelda bo‘lib o‘tadigan referendum arafasida O‘zbekiston bo‘ylab «Konstitutsiya — o‘zimizniki» shiori ostida targ‘ibot tadbirlari, konsert dasturlari o‘tkazilmoqda. Ularda estrada yulduzlari, sportchilar, rasmiylar va tadbirkorlar chiqish qilmoqda. Fotojamlanma.
2024 yildan Toshkent shahri va viloyatlar hokimlariga kengash raisi lavozimini egallashi taqiqlanishi mumkin. Konstitutsiya loyihasida ularning deputat va senator etib saylanishi taqiqlanmagan. Anchadan beri muhokama qilinayotgan hokimlarni saylash amaliyoti esa loyihada aks etmagan.
O‘zbekiston Konstitutsiyasi loyihasida parlament va prezident vakolatlarini kengaytirish ko‘zda tutilmoqda. Bosh vazir nomzodi barcha siyosiy partiyalar fraksiyalari bilan maslahatlashuvdan so‘ng prezident tomonidan taklif etiladi. Palata va Senat o‘z-o‘zini tarqatib yuborish qarorini qabul qilishi mumkin bo‘ladi.
Parlament tomonidan ma’qullangan yangi tahrirdagi Konstitutsiya loyihasida prezident vakolat muddatini 5 yildan 7 yilgacha uzaytirish taklif etilmoqda. Avvalroq Konstitutsiya yangilanganidan keyin prezident va qator boshqa mansabdorlar ham xuddi shu lavozimlarga qayta saylanishi mumkinligi xabar qilingandi.
Jamoatchilik e’tirozidan so‘ng yangi Konstitutsiya loyihasidan «xalq sog‘lig‘i va ma’naviyatini» himoya qilish maqsadida axborotni tarqatish cheklanishi haqidagi norma chiqarib tashlandi. Uning o‘rniga «aholining sog‘lig‘i, ijtimoiy axloq» jumlalari kiritildi. Bunga faollar turlicha munosabat bildirdi.
Qonunchilik palatasi Konstitutsiyani o‘zgartirish bo‘yicha umumxalq referendumini — 30 aprel, yakshanba kuni o‘tkazishni ma’qulladi. Tegishli qarorni 134 nafar deputat qo‘llab-quvvatladi, 2 nafari betaraf qoldi, 1 nafari esa ovoz bermadi. Avvalgi referendum bundan 21 yil avval bo‘lib o‘tgandi.
Konstitutsiyaviy qonun loyihasiga ayni bir shaxsning surunkasiga 2 muddatdan ortiq ushbu lavozimga saylanishi (tayinlanishi) mumkin emasligiga oid qoida kiritilmoqda. Bu lavozimlarga prezident, Senat raisi, hokimlar, bosh prokuror va boshqalar kiradi.
Konstitutsiyaning 29-moddasini «axborotni izlash, olish va tarqatishga bo‘lgan huquqni xalqning sog‘lig‘i va ma’naviyatini himoya qilish maqsadida cheklash» bilan to‘ldirish taklif etilmoqda. Shunga qaramasdan, fikr yuritishni cheklash bilan bog‘liq norma uni nazorat qilish imkonsizligi sababli chiqarib tashlanmoqda.
Shavkat Mirziyoyev Oliy Majlisga murojaatnomasida «Yangi O‘zbekistonga mos bo‘lgan Konstitutsiyani har tomonlama o‘ylab, shoshilmasdan ishlab chiqish kerak»ligini ta’kidladi.
Qo‘shimcha imkoniyatlarga ega bulish uchun saytda ro‘yxatdan o‘ting