O‘zbekiston maktablarida Milliy o‘quv dasturi va uning asosida yaratilgan darsliklarni joriy qilish davom ettiriladimi yoki yangi darsliklar bilan yangi dastur qabul qilinadimi? Ta’lim sohasi eksperti, kolumnist Komil Jalilov 2023-yilgi Davlat dasturi loyihasini tahlil qiladi.
O‘zbekistonning qator viloyatlari, jumladan, Toshkent hokimliklari sovuqqa qaramay, 11 yanvardan o‘qishni davom ettirishga qaror qildi. Poytaxtda ko‘plab ota-onalar bolalarini darsga yubormaslikka qaror qilishdi. «Gazeta.uz» muxbirlari shahardagi maktablarda bo‘lib, yangi chorak qanday boshlangani bilan tanishdi.
O‘zbekiston prezidenti huzurida bo‘lib o‘tgan yig‘ilishda olis hududlardagi maktablar harbiy prokuratura idoralariga biriktirilishi aytildi. Maqsad — yoshlarni harbiy vatanparvarlik ruhida tarbiyalash va huquqiy savodxonligini oshirishdan iborat.
Senator Qutbiddin Burxonov avtomobil yo‘llarida inson xavfsizligini ta’minlash bo‘yicha prezident qarori ijrosida qator kamchiliklar kuzatilayotganini aytdi. Uning ta’kidlashicha, maktab o‘quvchilariga yo‘l harakati qoidalarini o‘rgatish ishlari ham talab darajasida emas.
Komil Allamjonov O‘zbekiston ta’lim sohasida velosiped ixtiro qilmasdan, “eng ilg‘or” — Finlyandiya tizimini — “shartta olib, o‘ziga adaptatsiya qilishi” kerakligini aytdi. Unga ko‘ra, matematika, fizika va ximiya qonunlari hammayoqda bir xil, faqat o‘qitish metodikasi farqli.
YUNISEF o‘smirlarning ruhiy salomatligini o‘rganish bo‘yicha O‘zbekiston tarixidagi ilk tadqiqot natijalarini taqdim etdi. Unga ko‘ra, o‘quvchilarning katta qismi (15,4%) o‘rtacha va o‘ta og‘ir bezovtalik va depressiyadan (9,8%) aziyat chekmoqda. Tadqiqot xulosasi va tavsiyalari — «Gazeta.uz» materialida.
USAID Xalq ta’limi vazirligiga ona tili va o‘qish savodxonligi hamda 1−4-sinflar bo‘yicha matematika o‘qituvchilari uchun 500 mingga yaqin yangi darslik va qo‘llanmalar taqdim etdi. Ular Namangan va Sirdaryo viloyatlaridagi 919 ta maktabda sinovdan o‘tkazilib, so‘ng barcha maktablarda joriy etiladi.
Xalq ta’limi vazirligi 1 avgustga qadar maktablarda ichki tartib va odob-axloq qoidalarini qayta ko‘rib chiqadi. Unda maktab va ota-onaning ta’lim va tarbiyada ishtiroki, mas’uliyati hamda majburiyatlari aks ettiriladi. Qolaversa, 2023−2024 yillarda maktablarda eskirgan kompyuter sinflarini yangilash uchun jami 400 mlrd so‘m ajratiladi, internet tezligi 100 Mbit/s gacha oshiriladi.
Prezident 2026 yilgacha maktab ta’limini rivojlantirish bo‘yicha Milliy dasturni tasdiqladi. Davlat maktablariga o‘quv dasturlariga o‘zgartirishlar kiritish va alohida fanlar bo‘yicha darsliklarni tanlashga ruxsat berildi. Qolaversa, Toshkent davlat pedagogika universiteti va uning tarkibidagi tashkilotlar XTVga tasarrufiga o‘tkazildi.
O‘zbekiston maktablarida ma’naviy-ma’rifiy ishlarni baholash maqsadida 1 sentabrdan «Namunali maktab» reytingi joriy qilinadi. Uning natijalari asosida maktablar «yashil», «sariq» va «qizil» toifalarga ajratiladi. Agar maktab «qizil» toifaga tushib qolsa, davlat organlari u yerda uchrashuv, motivatsion suhbat va master-klasslar, «Vatanparvarlik» darslari va poligonlarda ikki kunlik harbiy-dala mashg‘ulotlari, qolaversa, «Vatanga xizmat — oliy fazilat» mavzularida davra suhbatlarini o‘tkazadi.
Xalq ta’limi vazirligi 9 va 11-sinf bitiruvchilari uchun yakuniy davlat attestatsiyasi o‘tkaziladigan fanlar ro‘yxatini e’lon qildi.
Toshkent shahridagi maktab va bog‘chalar oldida avtomobil harakatining maksimal tezligi 30 km/soatdan oshmaydi. Bu haqda prezident videoselektorda ma’lum qildi. Qolaversa, ayrim gavjum ko‘chalarda esa hozirgi 70 km soatdan 60 kmgacha tushirish zarurati borligi ta’kidlandi.
Xalq ta’limi vazirligi o‘quvchilarga masofaviy ta’lim jarayonida bajarilgan uy vazifalarini o‘qituvchilarga faqatgina Kundalik tizimi orqali emas, balki messenjer va ijtimoiy tarmoqlar orqali ham yuborishga ruxsat berdi.
UNICEF maktablar yopilishining uzoq muddatli oqibatlari qaytarilmas bo‘lishi mumkinligini ma’lum qilib, barcha mamlakatlarni COVID-19 tarqalishiga qaramasdan, maktablarni yopmaslikka chaqirdi. “Maktablar ta’lim berishdan tashqari, zaif bolalar farovonligini ham himoya qiladi va boshqa ko‘plab muhim xizmatlardan foydalanishlarini ta’minlaydi”, deyiladi jamg‘arma bayonotida.
Sport zali yo‘q maktablarda qish oylarida jismoniy tarbiya darslari o‘tgan o‘quv yilidan boshlab qisqartirilgandi. Mazkur buyruq bekor qilindi va endilikda barcha maktablarda haftada ikki marta jismoniy tarbiya o‘qitiladi.
Respublika ta’lim markazi mutaxassislari yangi milliy o‘quv dasturi uchun darsliklar tayyorlash jarayoni qanday ketayotgani haqida so‘zlab berishdi. Cambridge`ning AKT bo‘yicha darsliklari mahalliylashtirildi, Fransiya va Germaniyaning fransuz va nemis tillari darsliklarini mahalliylashtirish reja qilingan. Milliy mualliflarning yangi darsliklarida tanqidiy va ijodiy fikrlashni rivojlantirishga e’tibor qaratilmoqda, biroq, mualliflar maktabi hali shakllanmagan.
Prognozlarga ko‘ra, 2025 yilda Toshkent maktablarida 550 ming o‘quvchi tahsil oladi. Besh yil ichida shaharda 30 ta maktab qurish rejalashtirilmoqda, biroq bu sinflarda joy yetishmasligi muammosini hal uchun yetarli emas. Hokim Jahongir Ortiqxo‘jayev davlat har yili 20−30 tadan maktab qura oladigan darajaga yetgunicha vaqtinchalik yechim sifatida bo‘sh binolarni ishbilarmonlardan ijaraga olish ko‘rib chiqilayotganini ma’lum qildi.
Xalq ta’limi vaziri Baxtiyor Saidov uchta viloyatga tashrifdan so‘ng, maktablardagi ahvolni qoniqarli emas deb atadi. «Afsuski, hatto o‘z fani bo‘yicha oddiy savolga ham javobni bilmaydigan o‘qituvchilar bor ekan», — dedi u. U o‘qituvchilar qo‘lida inson taqdiri yotganini aytib, «jonkuyarlik bo‘lmasa nima qiladi bu kasbni tanlab?» degan savolni o‘rtaga tashladi. Vazir ta’lim sifatini yaxshilash uchun katta va ko‘p ishlar qilish kerakligini ma’lum qildi.
2022 yilda davlat tomonidan 410 mlrd so‘mlik 40 ta maktab qurish rejalashtirilgan. Bu o‘tgan yilgidan deyarli ikki baravar ko‘p, ammo maktablarda joy yetishmasligi muammosini hal qilish uchun hali ham halokatli darajada yetarli emas.
Xalqaro moliya korporatsiyasi O‘zbekiston hukumatiga mamlakat viloyatlarida zamonaviy va energiya jihatidan tejamkor 15 tagacha maktablarni moliyalashtirish, loyihalashtirish, qurish va xizmat ko‘rsatish uchun xususiy operatorni tanlashda tender o‘tkazishga yordam beradi.
Qo‘shimcha imkoniyatlarga ega bulish uchun saytda ro‘yxatdan o‘ting