O‘zbekiston qonunchiligiga sud qarorisiz va oldindan kompensatsiya to‘lamasdan turib uy-joylarni buzishni taqiqlovchi o‘zgartirishlar kiritildi. Uy-joyning tashqi ko‘rinishini o‘zgartirish, qayta qurish yoki buzish hokimliklarning ruxsati bo‘lgan holda emas, balki qonun hujjatlariga muvofiq amalga oshirilishi kerak.
Markaziy bank aholining o‘rtacha ish haqi va uy-joy narxlarini taqqosladi. Eng qimmat uy-joylar Samarqand viloyati va Toshkentga to‘g‘ri keldi. Xarid qobiliyati deyarli barcha hududlarda yomonlashdi. “Gazeta.uz” 50 kvadrat metrli kvartirani sotib olish uchun necha yillik ish haqi kerakligini hisoblab chiqdi.
Yil boshidan buyon O‘zbekiston uy-joy bozorida savdolar soni 5,7 foizga kamaydi. Narxlarning o‘sish sur’ati sekinlasha boshladi va o‘tgan oyda atigi 0,3 foizga oshdi, Toshkentda esa har kvadrat metr uchun 1142 dollargacha — 1,1 foizga pasaydi.
O‘zbekistonning tez rivojlanayotgan 38 ta tumanida yetarli miqdorda uy-joy, ijtimoiy muassasalar, istirohat bog‘lari qurish zarur. Prezident 14 ta tuman va shahar bosh rejalari taqdimotida buni alohida ta’kidladi. Davlat rahbari qulay infratuzilma yaratishni jadallashtirish zarurligini ta’kidladi.
Uy-joy narxlari keskin oshishi tufayli aholining xarid qobiliyati pasayib, ko‘chmas mulkning bozor va fundamental narxlari o‘rtasidagi tafovut 24 foizga yetdi, deya qayd etdi Markaziy bank. Kvartiralar asosiy ehtiyojlarni qondirish uchun emas, balki investitsiya obyekti sifatida ko‘proq sotib olina boshlagan.
Soliq qo‘mitasi “Gazeta.uz” so‘roviga javoban quruvchi tashkilotlar yangi uy-joylarni sotishda shartnomalarda ko‘rsatadigan narxlar bo‘yicha ma’lumotlar bilan bo‘lishdi. Unga ko‘ra, ayrim quruvchilar hujjatlarda har kv.m uchun narxni 1 mln so‘mdan ko‘rsatgan. Maqsad soliq solinadigan bazani kamaytirish bo‘lishi mumkin.
O‘zbekistonda uy-joy sotib olish jarayonining shaffofligini oshirish uchun quruvchilarga soliq solinadigan bazani har bir kvadrat metr uchun minimal miqdordan kelib chiqib belgilash taklif qilinmoqda. Toshkent shahrida o‘rtacha minimal miqdor kvadrat metr uchun 5−7,5 mln so‘m etib belgilanishi rejalashtirilmoqda.
Ayrim viloyatlarda “Yangi O‘zbekiston” massivlarini qurishda kechikish kuzatilmoqda. Prezident 1-iyulga qadar qurilish ishlarini jadallashtirish va 474 ta uyni foydalanishga topshirish bo‘yicha topshiriq berdi. “Ulkan marralarga erishish uchun uy-joy qurilishi hajmini har yili 20 foizga oshirib borishimiz kerak, — dedi u.
Toshkentda ikkilamchi uy-joylarning o‘rtacha narxi fevral oyida 1,6 foizga oshib, kvadratiga 1140 dollarni tashkil etdi. Poytaxtning uchta tumani — Mirobod, Yashnobod, Yakkasaroyda narxlar oshdi, Bektemir va Uchtepa tumanlarida esa pasaydi, deyiladi Iqtisodiy tadqiqotlar va islohotlar markazi sharhida.
Prezident uy-joy bozorida narx oshishining oldini olish uchun taklifni oshirish zarurligini aytdi. Buning uchun viloyat hokimlari uy-joy qurish uchun qo‘shimcha 20 gektar, poytaxtda 60 gektar yerni auksionga qo‘yishi kerak. Shuningdek, prezident aholi va pudratchilarga ham yangi imkoniyatlar berilishi haqida gapirdi.
Toshkent shahrida “pufak indeksi” uy-joy narxlari pufak xavfi chegarasiga yaqinlashib borayotganini ko‘rsatmoqda, deyiladi MHTI hisobotida. Poytaxtda o‘rtacha ta’mirlangan 2 xonali kvartira sotib olish uchun kerak bo‘ladigan vaqt 10 yilgacha yetgan (o‘rtacha ish haqiga nisbatan).
MHTI Toshkent shahrida uy-joy ijarasidan eng ko‘p daromadni Mirzo Ulug‘bek tumanidagi uylar keltirayotganini ma’lum qildi. Uylar narxi esa eng ko‘p Yunusobod va Mirzo Ulug‘bek tumanida qimmatlagan. Ijaradan daromad va uylar narxi balandligi aholi jamg‘armalarini ko‘chmas mulkka yo‘naltirishini rag‘batlantiradi.
Markaziy bank raisi narx pufaklari yorilayotgan vaqtida banklarga bo‘ladigan salbiy ta’sirning oldini olish uchun ipoteka kreditlari ajratishda maksimal chegaralar belgilanganini aytdi. Avvalroq Toshkent shahridagi uy-joy narxlarining bozor va fundamental qiymatlari o‘rtasidagi farq 210 mln so‘mga yetgandi.
May oyida poytaxtdagi ikkilamchi ko‘chmas mulkning o‘rtacha narxi 2,5 foizga ko‘tarilib, o‘tgan yilning shu davriga nisbatan 27 foizga oshdi. Shahardagi ijara narxlari esa yil boshidan beri 12,1 foizga kamaydi.
Toshkent shahrida 89 kv metrli uyni 480 mln so‘mga sotishga kelishib, evaziga soxta shartnoma taqdim etib, 10 000 AQSh dollari va 130 mln so‘mni olgan shaxs ushlandi. Unga nisbatan jinoiy ish ochildi, tergov harakatlari boshlandi.
O‘zbekistonda avgust oyida ko‘chmas mulk bozoridagi savdo hajmi 30% ga, yil boshidan beri esa 8,5% ga oshdi. Ikkilamchi bozorda esa narxlar 8 oy davomida 7% ga, poytaxtda 13% ga ko‘tarildi. Ekspertlarning fikricha, bu — talab va chet el fuqarolarining kelishi ortib borayotganidan dalolat beradi.
Prezident qarori bilan xizmat vaqtida orttirilgan kasallik yoki olingan jarohati tufayli harbiy xizmatni o‘tashga yaroqsiz deb topilib, rezervga bo‘shatilgan, shuningdek halok bo‘lgan harbiylarning, ularning xizmat muddatidan qat’i nazar, oila a’zolari uy-joy bilan ta’minlanishi belgilandi.
O‘zbekiston ko‘chmas mulk bozorida yuqori faollik ikkinchi chorakda ham davom etdi. Markaziy bank ma’lumotlariga ko‘ra, aprel-iyun oylarida ikkilamchi ko‘chmas mulk narxlari 2 foizga, yangi binolardagi kvartiralar 2,4 foizga oshgan.
Rossiya OAVlari ma’lumotlariga ko‘ra, oxirgi bir yarim oyda O‘zbekistonga 5 mingdan ortiq rossiyaliklar tashrif buyurgan. Natijada fevral oyining oxiridan mart oyining o‘rtalariga qadar Toshkentda kvartira ijarasining o‘rtacha narxi 15 foizga oshgan. Respublikada so‘nggi uch oyda ijara haqi 0,9 foizga, ya’ni 2021 yilning mos davriga nisbatan ikki baravarga qimmatlashgan.
Deputatlar ko‘rib chiqqan qonun loyihasiga ko‘ra, hujjati bo‘lmagan uylar «snos» ga tushganda, ularga ham kompensatsiya to‘lab berish taklif etilmoqda. Bunda da’vogar mulkka 15 yil davomida oshkora va uzluksiz egalik qilgan hamda soliqlarni to‘lagan bo‘lishi lozim. Loyiha qabul qilinib, Senatga yuborildi.
Qo‘shimcha imkoniyatlarga ega bulish uchun saytda ro‘yxatdan o‘ting