Markaziy bankning nisbatan qattiq monetar siyosati hamda hukumatning rag‘batlantiruvchi fiskal siyosati tashqi savdo defitsitining o‘sishiga hissa qo‘shib kelmoqda. Iqtisodchi Mirkomil Xolboyevning fikricha, budjet xarajatlarini qisqartirish tashqi savdo defitsitining o‘sishini sekinlashtirishi mumkin.
2023 yil yanvar oyida Germaniya importda O‘zbekistonning birinchi raqamli hamkoriga aylandi. Litva va Fransiya ham Top-10 savdo hamkorlar ro‘yxatiga kirdi. Statistika agentligiga ko‘ra, importning asosiy qismini 6 ta samolyot tashkil etdi.
Turkiyada zilzila oqibatida iqtisodiy o‘sishning sekinlashishi O‘zbekiston iqtisodiyotiga o‘z ta’sirini o‘tkazmasdan qolmaydi. Iqtisodchi va “Gazeta.uz” kolumnisti Mirkomil Xolboyev Turkiyaga eksport va pul o‘tkazmalari hajmida kutilayotgan qisqarishning O‘zbekiston YAIM o‘sishiga potensial ta’sirini tahlil qiladi.
2022 yilda Rossiya O‘zbekistonning eksport bo‘yicha asosiy savdo hamkorlari orasida yaqqol yetakchilikni qo‘lga oldi. Iqtisodchi, «Gazeta.uz» kolumnisti Mirkomil Xolboyev O‘zbekiston eksportining asosiy ko‘rsatkichlari hamda Rossiya tomon konsentratsiyalashuvining kelib chiqish sabablari to‘g‘risida fikr yuritadi.
Prezident O‘zbekistonda jami 6 mlrd dollarlik mahalliylashtirish loyihalarini amalga oshirish bo‘yicha topshiriq berdi. Biroq uning bajarilish muddati belgilanmagan. Iqtisodchi Mirkomil Xolboyev so‘nggi yillarda o‘zini oqlamagan mahalliylashtirish siyosatini tanqib qilib, uni saratonga o‘xshatdi.
JST yoki YeOIIdan istalgan bittasiga a’zo bo‘lish ikkinchisiga a’zo bo‘lishni osonlashtiradi va O‘zbekiston savdo siyosatini hozirgiga qaraganda sezilarli darajada erkinlashtiradi. Biroq, birinchi JSTga a’zo bo‘lish mamlakatga ustunroq mavqe berishi ehtimoli yuqori, deb yozadi iqtisodchi Mirkomil Xolboyev.
Ukrainadagi urush Rossiyaga kuchli bog‘langan iqtisodiyotlar uchun tashqi savdo xatarlarini keltirib chiqardi. Shunga qaramay, mart-aprel holatiga O‘zbekiston tashqi savdosi sog‘lom ko‘rsatkichlarda o‘sdi. «Gazeta.uz» kolumnisti Mirkomil Xolboyevning ta’kidlashicha, bu tendensiya kelgusi oylarda o‘zgarishi mumkin.
Prezident maslahatchisi o‘rinbosari Galina Saidova Toshkent xalqaro investitsiya forumidagi nutqi davomida O‘zbekistonning savdoni liberallashtirishdagi yutuqlariga to‘xtalib o‘tdi. Shunga qaramasdan, u ish o‘rinlarini yaratish, tashqi savdodagi defitsit, logistika va integratsiya bilan bog‘liq to‘rtta xavfni aytib o‘tdi. «Agar biz yetarli darajada oddiy bo‘lmagan mazkur to‘rtta muammoni hal qila olsak, tashqi savdo faoliyatini liberallashtirishning keyingi bosqichi haqida gapirishimiz mumkin», — dedi u.
2021 yilda O‘zbekiston tashqi savdo defitsiti 8,8 mlrd dollarga yetdi. Ayrimlar import hajmining eksportdan yuqori bo‘lishini iqtisodiyot uchun xatarli deb hisoblaydi. Iqtisodchi Mirkomil Xolboyev defitsitni kamaytirish maqsadida qo‘llaniladigan har qanday choralar uning oshishidan ko‘ra xatarliroq bo‘lishi mumkinligini ta’kidlamoqda.
Hukumat oziq-ovqat xavfsizligini ta’minlash maqsadida 1 aprelga qadar tovuq tuxumi eksportiga taqiq o‘rnatdi. Ayrim tadbirkorlar ishlab chiqarish hajmini qisqartirishga, ayrimlari esa mahsulotni tannarxida sotishiga to‘g‘ri kelmoqda. Veterinariya va chorvachilikni rivojlantirish davlat qo‘mitasi O‘zbekistonda tuxum eksportiga taqiq joriy qilinmaganini ta’kidlamoqda.
O‘zbekiston va Rossiya o‘zaro hisob-kitoblarda dollardan voz kechib, rublga o‘tishi mumkin. Rossiya iqtisodiy taraqqiyot vaziri Maksim Reshetnikovning ma’lum qilishicha, prezident Putin boshqa davlatlar bilan hisob-kitoblarda rubldan foydalanishni kengaytirish bo‘yicha toshpiriq bergan. Iqtisodchi Otabek Bakirov mazkur mexanizm amaliyotga joriy etilsa, Rossiya bilan tashqi savdo salbiy saldosi oshishi mumkinligini qayd etdi.
Yanvar-iyul holatiga respublikaning tashqi savdo aylanmasi 2020 yilning mos davriga nisbatan salkam 2 mlrd dollarga yoki 10,1% ga ko‘payib, qariyb 21,6 mlrd dollarni tashkil etdi. Tashqi savdoda 5,3 mlrd dollar qiymatida passiv balans kuzatildi. 20 ta yirik hamkor davlatlar orasidan faqatgina Afg‘oniston, Qirg‘iziston, Tojikiston va Turkiya bilan faol tashqi savdo balansi saqlanib qolgan.
Afg‘oniston O‘zbekiston uchun eng yirik savdo bozorlaridan biri hisoblanadi. 2020 yilda O‘zbekiston va Afg‘oniston o‘rtasidagi tashqi savdo aylanmasi 779 mln dollarni, 2021 yilning yanvar-iyun oylarida — 351,9 mln dollarni tashkil qilgan. «Gazeta.uz» ikki davlat o‘rtasidagi import va eksport tarkibi hamda O‘zbekistonning Afg‘onistondagi loyihalari haqida ma’lumotlar taqdim etadi.
To‘rt oy davomida tashqi savdo aylanmasi 3,5 foizga kamayib, 10,3 mlrd dollarni tashkil etdi. Eksport 19,1 foizga — 3,5 mlrd dollargacha qisqardi, biroq oltin hisobga olinmagan eksport hajmi 26,7 foizga o‘sdi. Import 7 foizga — 4,7 foizgacha o‘sdi. O‘zbekiston rangli metallar, to‘qimachilik mahsulotlari va avtomobillar eksportini hamda oziq-ovqat mahsulotlari va tirik hayvonlar importini keskin oshirdi.
Budapesht shahrida bo‘lib o‘tgan O‘zbekiston-Vengriya biznes-forumida O‘zbekiston hududlarida 12 ta investitsiya loyihalarini amalga oshirish to‘g‘risida bitimlar imzolanib, shuningdek, yana 76 ta investitsion loyihalar amalga oshirilishiga kelishildi.
Yanvar-oktyabr oylarida O‘zbekistonning umumiy tashqi savdo aylanmasi 30 mlrd dollardan ortiqroqni tashkil etdi. Tashqi iqtisodiy faoliyatdagi 20 ta yirik hamkor-davlat orasidan beshtasi bilan faol tashqi savdo balansi kuzatilgan.
Yanvar-oktyabr oylari davomida O‘zbekiston 5,8 mlrd dollarlik hajmda oltin eksport qilgan. Bu 10 oy davomida amalga oshirilgan tashqi savdo aylanmasining 43,5 foizini tashkil qiladi. So‘nggi ikki oy davomida O‘zbekiston oltin eksport qilmagan.
Qo‘shimcha imkoniyatlarga ega bulish uchun saytda ro‘yxatdan o‘ting