Jo Bayden AQSh davlat qarzi chegarasini vaqtincha bekor qiluvchi qonunni imzoladi. Bu AQSh tarixidagi birinchi defoltdan qutulib qolish imkonini beradi. Agar davlat qarzi chegarasi bekor qilinmaganida yoki oshirilmaganida, AQSh G‘aznachiligi hukumat faoliyatini moliyalashtirish imkoniyatini yo‘qotgan bo‘lardi.
AQSh Kongressining Vakillar palatasi defoltga yo‘l qo‘ymaslik uchun davlat qarziga qo‘yilgan yuqori chegarani oshirish bo‘yicha qonun loyihasini ma’qulladi. Qonun 2025-yilning 1-yanvarigacha federal hukumatga qo‘yilgan chegaradan ko‘proq miqdorda qarz olish imkonini beradi.
Prezident imzolagan “Davlat qarzi to‘g‘risida”gi qonunga muvofiq, bu ko‘rsatkichning maksimal miqdori YAIMga nisbatan 60% etib belgilandi. Uni samarali boshqarish uchun 3 yillik strategiya tasdiqlanadi. 2023-yil 1-yanvar holatiga, davlat qarzi 29,2 mlrd dollarga (YAIMga nisbatan 36,4 foiz) yetgan.
Moliya vazirligi hisobotiga ko‘ra, joriy yilning III choragi yakuni bo‘yicha O‘zbekistonning davlat qarzi $26,2 mlrdni (YAIMga nisbatan 34,1%) tashkil etmoqda. Shundan davlat tashqi qarzi — $23,1 mlrd bo‘lib, asosiy kreditor tashkilotlar OTB ($5,4 mlrd), JB ($4,4 mlrd) va ITB (0,9 mlrd) hisoblanadi.
Moliya vazirligi hisobotiga ko‘ra, yanvar-iyun holatiga davlat qarzi 26 mlrd dollarni (YAIMga nisbatan 35,1%) tashkil etdi. Yanvar-iyun oylarida davlat tashqi qarzi portfeli tarkibidagi valyuta kurslarining o‘zgarishi (yapon iyenasi, SDR va yevro) qarz qoldig‘ining kamayishiga olib keldi.
Senatorlar davlat qarzi to‘g‘risidagi qonunni ma’qulladi, bu ko‘rsatkichning maksimal miqdori YAIMga nisbatan 60% etib belgilanmoqda. Davlat qarzi hisobidan faqat ijtimoiy va infratuzilma loyihalarini moliyalashtirish mumkin. Uni samarali boshqarish uchun esa uch yillik strategiya ishlab chiqiladi.
O‘zbekiston qarzining YAIMga nisbati 60 foiz etib belgilanmoqda. Moliya vaziri o‘rinbosari Odiljon Isakov bu ko‘rsatkich maqsad emas, balki eng yuqori chegara ekanligini ma’lum qildi. Hozirda nisbat 37 foiz — 25,9 mlrd dollarga yetgan. Tashqi qarz esa nimaning hisobidan to‘lanishi haqida ma’lumot berildi.
YeTTB va O‘zbekiston birinchi valyuta svop kelishuvini amalga oshirdi. Buning natijasida 20 mln dollarlik xorijiy valyutadagi davlat qarzining bir qismi milliy valyutadagi qarzga o‘girildi.
2021-yil davomida O‘zbekiston davlat qarzi 2,9 mlrd dollarga ko‘payib, 26,3 mlrd dollarni yoki YAIMga nisbatan 38 foizni tashkil etdi. Tashqi qarzning 25,2 foizi yoki 5,9 mlrd dollar davlat budjeti uchun jalb qilingan.
O‘zbekiston davlat qarzi darajasi bo‘yicha YAIMga nisbatan 38,9% ko‘rsatkich bilan eng xavfsiz ko‘rsatkichni qayd etgan mamlakatlar qatoridan joy oldi. Visual Capitalist tomonidan e’lon qilingan jahon qarzining mamlakatlar kesimidagi holatiga oid ma’lumotlarga ko‘ra, ayni paytda O‘zbekiston jami 188 ta davlat orasida 153-o‘rinda bormoqda. Davlat qarzining YAIMga nisbati eng yuqori davlatlar ro‘yxatida Yaponiya, Sudan va Gretsiya yetakchilik qilmoqda.
Yevropa hududida ishsizlik darajasi rekord darajada pasaygani, AQSh tashqi qarzining 30 trln dollardan oshgani, Boris Jonson rus askarining Ukraina hududiga qadam bosishi bilanoq sanksiyalar joriy qilishini ma’lum qilgani, Tojikistonning Afg‘onistonga gumanitar yordam jo‘natishi, «Tolibon» hukumatida ilk bor ayollar boshqaruv lavozimiga tayinlangani va boshqa yangiliklar — «Gazeta.uz» ning jahon yangiliklari dayjestida.
O‘zbekistonning 2022−2026 yillarga mo‘ljallangan Taraqqiyot strategiyasi loyihasi jamoatchilik muhokamasiga qo‘yildi. Unda bir qancha ustuvor maqsadlar qatoridan — 5 yil ichida aholi jon boshiga YAIMni 1,6 baravarga oshirish, inflyatsiya darajasini 9,9 foizdan 5 foizgacha pasaytirish, davlat budjeti taqchilligi 3 foizdan oshib ketmasligini ta’minlash, davlat qarzini yiliga $4,5 mlrddan oshirmaslik, eksport hajmini $30 mlrdga yetkazish o‘rin olgan.
Moliya vazirligi hisobotiga ko‘ra, 1 oktabr holatiga davlat qarzi 25,3 mlrd dollarni (YAIMga nisbatan 38,4 foiz) tashkil etdi. Iyul-sentabr oylarida davlat qarzi qoldig‘ida kuzatilgan o‘sish «davlat budjeti taqchilligining moliyalashtirilishi», «investitsion loyihalarning amalga oshirilishi» hamda 356,4 mln dollar miqdoridagi davlat qarzining so‘ndirilishi bilan izohlanmoqda.
Birinchi yarim yillikda O‘zbekistonning umumiy tashqi qarzi 2 milliard dollarga oshib, 35,9 mlrd dollarga yetdi. Umumiy tashqi qarzning YAIMga nisbati esa 57 foizni tashkil qildi.
Moliya vaziri o‘rinbosari Ahadbek Haydarovning ma’lum qilishicha, 2020 yilda koronavirus inqirozi sababli davlat xarajatlari keskin o‘sgan. Endilikda uni pandemiyagacha bo‘lgan davrdagi darajaga — YAIMga nisbatan 27% ga tushirish rejalashtirilmoqda. Bundan tashqari, hukumat kelgusi yillarda davlat qarzi darajasini 50%, budjet taqchilligini 2% chegarada ushlab turishni rejalashtirmoqda.
Davlat qarzi ikkinchi chorakda 1 mlrd dollarga oshdi. 1 iyul holatiga O‘zbekiston davlat qarzi jami 24,2 mlrd dollarni yoki yalpi ichki mahsulotga nisbatan 38,5 foizni tashkil etgan. Shuningdek, birinchi yarim yillikda davlat qarziga xizmat ko‘rsatish jami xarajatlari 1 mlrd dollardan oshgan.
O‘zbekiston Osiyo taraqqiyot bankidan 40 yilga 100 mln dollar, Osiyo infratuzilmaviy investitsiyalar bankidan esa 30 yilga 100 mln dollar qarz oladi. Mablag‘lar O‘zbekistonda COVID-19 infeksiyasiga qarshi shoshilinch choralarni ko‘rish loyihasi doirasida sarflanadi. Jumladan, 35 mln dollarga 1000 ta tez tibbiy yordam mashinasini xarid qilish rejalashtirilgan.
Yanvar-mart oylarida O‘zbekiston davlat qarzi miqdori $23,2 milliardni tashkil etib, yil boshiga nisbatan $133,7 millionga kamaygan.
Yaponiya xalqaro hamkorlik agentligi O‘zbekistonga 15 mlrd yapon yenasi va 195 mln dollarga ikkita kredit ajratishga tayyor. Ushbu mablag‘lar koronavirus pandemiyasining salbiy oqibatlariga qarshi kurashish va shaffof bozor iqtisodiyotiga o‘tishni qo‘llab-quvvatlash uchun ishlatilishi rejalashtirilgan.
Moliya vazirligining ma’lum qilishicha, O‘zbekiston davlat tashqi qarzi 2,8 mlrd dollarga yoki yil boshiga nisbatan 18 foizga oshib, 1 oktyabr holatiga 18,5 mlrd dollarga yoki YAIMga nisbatan 32,8 foizga yetgan. Davlat ichki qarzi esa dastlabki hisob-kitoblarga ko‘ra 23,6 trln so‘mni (2,3 mlrd dollar) yoki YAIMga nisbatan 4 foizni tashkil etdi.
Qo‘shimcha imkoniyatlarga ega bulish uchun saytda ro‘yxatdan o‘ting