O‘zbekiston hukumati koronavirus pandemiyasi keltirib chiqargan global inqiroz fonida mamlakatda ishlab chiqarish keskin qisqarishining oldini olish maqsadida fiskal (budjet-soliq) siyosatdan asosiy vosita sifatida foydalandi. Bu haqda moliya vaziri o‘rinbosari Ahadbek Haydarov sentabr oyi o‘rtasida bo‘lib o‘tgan matbuot anjumanida ma’lumot berdi.
budjet-soliq siyosati (fiskal siyosat) — bu davlatning iqtisodiyotga ta’sir ko‘rsatish maqsadida soliqlar va davlat xarajatlarini tartibga solishga qaratilgan hatti-harakati.
Vazir o‘rinbosarining ta’kidlashicha, 2019 yilda davlat maqsadli jamg‘armalari xarajatlari YAIMga nisbatan 27% ni tashkil etgan bo‘lsa, 2021 yilda bu ko‘rsatkich 30−31% atrofida bo‘lishi kutilmoqda.
«Agar biz budjet-soliq siyosatidan [iqtisodiyotni rag‘batlantirishda] instrument sifatida foydalanmaganimizda va ishlab chiqarishga investitsiya xarajatlarini oshirmaganimizda, 2020 yilda YAIMning pasayishining oldini ololmagan bo‘lardik» — deya qayd etdi u.
Ahadbek Haydarov O‘zbekiston 2020 yilda YAIMning ijobiy o‘sishiga erishgan sanoqli davlatlar qatorida bo‘lganligini eslatib o‘tdi (1,6%). Shuningdek, 2021 yilda YAIM qariyb 7% ga o‘sishi kutilayotganligini ma’lum qildi.
Manba: lex.uz
Shu o‘rinda Ahadbek Haydarov kelgusi besh yillikdagi vazifalarga to‘xtaldi.
«Endi asosiy maqsadimiz — davlat budjeti xarajatlarini inqirozgacha bo‘lgan davrdagi darajaga — ya’ni maksimum 27% ga tushirish. Bu, o‘z navbatida, budjet taqchilligini kamaytirish imkonini beradi» — deya qayd etdi vazir o‘rinbosari.
Uning so‘zlariga ko‘ra, keyingi yildan budjet taqchilligini (budjet xarajatlarining daromadidan oshib ketishi) bosqichma-bosqich kamaytirib borish ko‘zda tutilgan. Hisob-kitoblarga ko‘ra, kelgusi ikki yilda budjet taqchilligi 2,5−2,6% atrofida bo‘lishi kutilmoqda. Keyinchalik mazkur ko‘rsatkichni 2% chegarasida ushlab turish rejalashtirilmoqda.
Vazir o‘rinbosarining ta’kidlashicha, davlat budjeti xarajatlari va budjet taqchilligini kamaytirish inflyatsiya darajasini 2023 yilga kelib rejalashtirilgan 5% ga tushirish imkonini beradi.
Ahadbek Haydarov hukumat tomonidan davlat qarziga YAIMga nisbatan 60% darajasida chegara qo‘yilganligi, lekin asl maqsad — ushbu ko‘rsatkichni 45−50% dan oshirmaslik ekanligini ma’lum qildi.
«60% lik chegara davlat qarzi YAIMga nisbatan 60% ga yetadi degani emas. Makroiqtisodiy barqarorlik davrida davlat qarzini 45−50% chegarasida ushlab turish kerak bo‘ladi. Lekin inqiroz sharoitida, aytaylik, YAIM qisqarishi yoki budjet taqchilligi o‘sganida davlat qarzi ma’lum darajagacha ko‘tarilishi mumkin, lekin [YAIMga nisbatan] 60% dan oshmaydi. Iqtisodiy faollik qayta tiklanganidan keyin esa ko‘rsatkich yana 45−50% lik chegaraga qaytadi», — deya izoh berdi u.
2021 yilning ikkinchi choragida davlat qarzi 1 mlrd dollarga — 24,2 mlrd dollargacha o‘sdi va, o‘z navbatida, YAIMga nisbatan 38,5% ni tashkil etdi.
«Biz yil oxirigacha ko‘rsatkichni shu darajada saqlab qolish choralarini ko‘ramiz. Kelgusi besh yilda davlat tashqi qarzini YAIMga nisbatan 45−50% dan oshirmaslikni rejalashtiryapmiz», — deya qayd etdi Ahadbek Haydarov.
Moliya vaziri o‘rinbosari, avvalroq, QQSni 12 foiz, foyda solig‘ini 15 foizga tushirish budjet daromadlari shakllanishida katta yo‘qotishlarga olib kelmasligini ma’lum qilgan edi. U kamaygan soliq tushumlarining o‘rnini qoplash bo‘yicha istiqboldagi rejalarni ham aytib o‘tgan.
