O‘zbekiston yoqilg‘i-energetika sohasida murakkab vaziyat yuzaga kelgani sababli deyarli barcha hududlarda kunning ma’lum vaqtida elektr energiyasini uzishga majbur bo‘linmoqda. Bu haqda Energetika vazirligi matbuot xizmati xabar berdi.
Jumladan, iyun oyida jami 34,8 mln kVt·soat majburiy cheklov kiritilgan bo‘lsa, mazkur ko‘rsatkich iyul oyining o‘tgan 31 kuni mobaynida 175 mln kVt·soatni tashkil qildi. Yoz fasliga o‘tilganidan beri jami 210 mln kVt·soat majburiy cheklov qo‘llanilgan (oyiga 400 kVt·soat iste’mol ko‘rsatkichini olsak, bu 525 ming abonentning oylik iste’moli degani).
Toshkentda 542 ta transformator podstansiyasi va 592,36 kilometr elektr uzatish tarmoqlari mukammal, 923 ta transformator hamda 702,3 kilometr havo tarmog‘i joriy ta’mirlandi. Past kuchlanishli elektr tarmoqlarini yangilash dasturiga muvofiq, 930,6 km past kuchlanishli elektr uzatish tarmoqlari hamda 228 ta transformator punktlari yangilandi.
“Sag‘bon”, “Yunusobod”, “Qo‘qon”, “Karvon”, “Qorasuv”, “Yalang‘och”, “Tuzel” va “Sergeli-35” podstansiyalaridagi 9 ta kichik quvvatli transformator katta quvvatlisiga almashtirildi.
Ayni paytda ham Yunusobod city, Tashkent city, “Olmos”, “Yangi O‘zbekiston” hamda “Yangihayot” industrial zonalari uchun podstansiyalar qurish hamda ularni elektr energiyasi bilan ta’minlash uchun yangi elektr uzatish tarmoqlarini bunyod qilish ishlari pudratchi tashkilotlar tomonidan davom etmoqda.
Bu ishlarni xavfsiz bajarish va elektr montyorlarning sog‘lig‘i hamda hayotiga tug‘ilishi mumkin bo‘lgan xatarlarning oldini olish maqsadida kunning ma’lum vaqtlarida tegishli hududlardagi iste’molchilar elektr ta’minotidan vaqtincha uzib qo‘yilmoqda, deya qayd etdi vazirlik.
Iyul oyida esa, asosan, respublikada ob-havoning haddan tashqari isib ketgani elektr energetikasini uzluksiz hamda yo‘qotishlarsiz yetkazib berishda qiyinchilik tug‘dirmoqda.
“Mazkur holat birgina O‘zbekistonga xos emas. Bugun dunyoning qariyb barcha burchagida anomal issiq harorat hukm surmoqda. Oxirgi haftalarda, ayniqsa, O‘rta Yer dengizi mintaqasida, Amerika Qo‘shma Shtatlari janubida va Xitoyning ayrim hududlarida jazirama kuzatildi. Gretsiya hamda Jazoirdagi 40 daraja issiq o‘rmon yong‘inlariga sabab bo‘ldi”, — deyiladi xabarda.
Energetika vazirligi ma’lumotlariga ko‘ra, kuchli issiq harorat esa sovitish maqsadida elektr energiyasidan fodalanishning karrasiga oshishiga olib kelmoqda. Natijada kabellar kuyib ketyapti, transformatorlar ishdan chiqmoqda. Avariya oqibatlarini bartaraf etish esa ham katta mablag‘, ham ko‘p vaqt yo‘qotilishiga sabab bo‘lmoqda.
Avariya yuz bermasligi uchun esa bir nechta fiderlarni tarmoqdan majburiy o‘chirib qo‘yib, qator xonadonlar, budjet tashkilotlari va tadbirkorlik subyektlarini vaqtincha uzib turish — eng maqbul chora.
“Bu kutilmagan avariyaviy holatlarning oldini olishga hamda mablag‘ va vaqt tejalishiga xizmat qiladi. Oddiy aytganda, qaysidir hududni quyosh tig‘ida tashqaridan, ortiqcha yuklama tufayli esa ichidan qizib ketgan kabelni sovitish maqsadida ikki-uch soatga tarmoqdan uzib turish keyinchalik kabel va transformatorning yonib ketishi hamda iste’molchilar 10−12 soatlab elektr energiyasiz qolishlaridan ko‘ra afzalroq yechimdir”, — deya qayd etdi vazirlik.
“To‘g‘ri, iste’molchi hamisha haq. Qolaversa, siz, azizlarni uzluksiz va barqaror elektr energiyasi bilan ta’minlash — bizning burchimiz”, — deya ta’kidladi vazirlik. Bu borada tizim tashkilotlari tomonidan juda katta ishlar qilinyapti. Xususan, oxirgi paytlarda kunlik ishlab chiqarish o‘rtacha 107,8 foizni, oylik ishlab chiqarish o‘rtacha 106,2 foizni, yillik ko‘rsatkich esa 101,8 foizni tashkil qilyapti.
Bundan tashqari, bir qator yangi ishlab chiqarish quvvatlari — Sirdaryo viloyatining Shirin shahrida quvvati 1500 MVt bo‘lgan issiqlik stansiyasining 500 kV kuchlanishli 2 ta elektr uzatish tarmog‘i, Bo‘stonliq tumanida quvvati 200 kVt bo‘lgan “Ispaysoy” mikroGESi hamda Yashnobod tumanida 30 mingdan ziyod xonadonni elektr energiyasi bilan ta’minlaydigan yangi “Olmos” podstansiyasi ishga tushirildi.
Shu bilan birga, iste’mol hajmi ham yuqori bo‘lmoqda. Masalan, bugungi kunda o‘rtacha iste’mol kuniga 11,2 ming MVtga teng bo‘lmoqda. “Hatto kunning ayrim paytlarida, asosan, issiq harorat zabtiga olgan chog‘da elektr energiyasi sarfi ishlab chiqarilgan elektr energiyasi hajmiga teng, ba’zan talab undan ham ortib ketayotir”, — deyiladi xabarda.
Iyulda sutkalik iste’molda ikki marta rekord ko‘rsatkich qayd etilgan. Xususan, 12-iyul kuni respublika bo‘yicha jami iste’mol 247,5 mln kVt·soatni tashkil qilgan bo‘lsa, 26-iyul kuni 250,7 mln kVt·soatga yetib, sutkalik rekord yana bir karra yangilandi.
“Bunday vaziyatda energiya tejamkorlikka qat’iy rioya qilish, xonadonlarda ham barcha xonani emas, atigi bittasini sovitish, ishlatilmayotgan elektr uskunalarini tarmoqdan sug‘urish, zarurat bo‘lmagan hollarda, ayniqsa, kunduz kunlari lampochkalarni o‘chirib qo‘yish eng maqbul yo‘ldir”, — deya ta’kidladi vazirlik.
Energetika vazirligi aholidan tizim tashkilotlari tomonidan amalga oshirilayotgan majburiy choralarni to‘g‘ri tushunish hamda qo‘llab-quvvatlashni so‘radi.
“Gazeta.uz” yilning birinchi yarmida O‘zbekistonda gaz qazib olish (elektr energiyasining 85 foizdan ortig‘i gazda ishlaydigan issiqlik elektr stansiyalarida ishlab chiqariladi) o‘tgan yilning shu davriga nisbatan 9,6 foizga yoki 2,51 mlrd kub metrga kamaygani haqida yozgan edi. Yil boshidan buyon elektr energiyasi ishlab chiqarish o‘sdi, lekin iyun oyida pasayish qayd etildi.
