Aktam va Zuhra Mahmaziatovlar — asli o‘zbekistonlik Ukraina fuqarolari. Rossiya bosqinidan so‘ng ular Germaniyaga qochib, Berlinda o‘zbek restorani ochgan. Menyuda — osh, manti va somsa. «Gazeta.uz» noma’lumlik sari safar vaqti yuz bergan muvaffaqiyat tarixini hikoya qiladi.
Bir yil avval, 24 fevralda Rossiya Ukrainaga bostirib kirgandi. Shu kuni «Gazeta.uz» Ukrainadagi vatandoshlar va ushbu mamlakat fuqarolaridan o‘z shaharlarida nimalar bo‘layotgani, rasmiylar qanday choralar ko‘rayotgani haqida so‘ragandi. Bir yil o‘tib, biz ular bilan yana bog‘lanib, nimalar o‘zgarganiga qiziqdik.
Ukrainaning Toshkentdagi elchisi Nikolay Doroshenko Rossiya bosqiniga bir yil to‘lishi arafasida «Gazeta.uz»ga intervyu berdi. Elchi Ukrainadagi hozirgi vaziyat, O‘zbekiston bilan munosabatlar holati, Ukraina tomoni hamkorlik istiqbollarini qanday ko‘rayotgani va O‘zbekiston tomonining yordami haqida gapirdi.
Rossiyaning Ukrainaga bosqinchilik urushi qachon tugashi noaniq. Ekspertlar front voqealaridan taxminiy xulosani chiqarmoqda: ba’zilar urushni qahraton qish hal etadi deydi, ayrimlar esa mutlaqo boshqa fikrda. «Gazeta.uz» The Guardian nashrida e’lon qilingan xulosalarni o‘zbek tiliga o‘girdi.
Yevroparlament Rossiya qo‘shinlarining Ukrainadagi tinch aholiga nisbatan vahshiyliklari uchun Rossiyani terrorizm homiysi sifatida tan oldi. Shuningdek, deputatlar Yevropa kengashini Rossiyaning «Vagner» xususiy harbiy kompaniyasi va «Qodirovchilar» polkini terrorchi tashkilotlar ro‘yxatiga kiritishga chaqirdi.
Qozog‘iston Rossiya bilan munosabatlarini qayta ko‘rib chiqishga qaror qildi hamda AQSh, Turkiya va Xitoy timsolida ittifoqchi qidira boshladi, deb yozadi WSJ. Mamlakat savdo yo‘llarini diversifikatsiya qilishga tushdi, mudofaa budjetini oshirdi va Turkiya bilan jangovar dronlarni ishlab chiqarishga kelishib oldi.
Ukrainadagi urush oqibatida O‘zbekiston, Qirg‘iziston va Tojikistonda korxonalar xarajatlarning oshishi va kreditlash imkoniyatlarining qisqarishi kabi muammolarga duch kelmoqda. Jahon bankiga ko‘ra, bu biznesning yopilishi, ish joylarining yo‘qotilishi va iqtisodiy o‘sishning sekinlashishiga olib kelishi mumkin.
Ukrainadagi urush Rossiyaga kuchli bog‘langan iqtisodiyotlar uchun tashqi savdo xatarlarini keltirib chiqardi. Shunga qaramay, mart-aprel holatiga O‘zbekiston tashqi savdosi sog‘lom ko‘rsatkichlarda o‘sdi. «Gazeta.uz» kolumnisti Mirkomil Xolboyevning ta’kidlashicha, bu tendensiya kelgusi oylarda o‘zgarishi mumkin.
Global beqarorlik sharoitida ichki bozorda narxlar barqarorligini ta’minlash maqsadida ayrim turdagi oziq-ovqat mahsulotlarini olib kirish va sotishda QQSning nol stavkasi muddati 31 dekabrgacha uzaytirildi. Imtiyozli davrning uzaytirilishi go‘sht va kartoshka bozorida kutilgan natijani berishi kutilmoqda, biroq o‘simlik yog‘i narxlari barqarorlashuvi uchun yetarli bo‘lmasligi mumkin. Iqtisodchi, «Gazeta.uz» kolumnisti Mirkomil Xolboyev Ukrainadagi urush ortidan jahon iqtisodiyotida yuzaga kelgan tanglik sharoitida QQS imtiyozlarining ichki bozordagi narxlarga qanday ta’siri qilishi haqida so‘z yuritadi.
Rossiya prezidenti yordamchisi Vladimir Medinskiy 22 aprel kuni Ukraina tomoni bilan «bir nechta uzoq davom etgan muzokaralar» bo‘lib o‘tganini ma’lum qildi. Hozirda Ukrainaning neytrallik va yadrosizlik maqomi, xavfsizlik kafolatlari hamda «madaniyatlarga nisbatan o‘zaro hurmat» masalalari yuzasidan muhokamalar davom etmoqda. Ukrainaning urushdan keyingi chegaralari muzokaralarning asosiy masalasi bo‘lib qolmoqda.
Ukrainadagi urush oqibatlari tufayli mart oyida jahon bozorida bug‘doy, makkajo‘xori va o‘simlik yog‘i narxlari rekord darajaga ko‘tarildi, deya ma’lum qildi BMTning Oziq-ovqat va qishloq xo‘jaligi tashkiloti. Shuningdek, shakar, go‘sht va sut mahsulotlari narxlari indeksida sezilarli o‘sish kuzatilgan. Tashkilot 2022 yilda global miqyosda don mahsulotlari yetishtirish va iste’mol bo‘yicha prognozlarini taqdim etdi.
O‘zbekiston Rossiyaning BMT Inson huquqlari kengashidagi a’zoligini to‘xtatib turish bo‘yicha rezolyutsiyaga qarshi ovoz berdi. Mamlakatning BMTdagi doimiy vakili Baxtiyor Ibragimov bunday qarorlar «gumonlanayotgan inson huquqlari buzilishining puxta tergovi natijasiga» asoslangan bo‘lishi kerakligini ta’kidladi. Qozog‘iston va Qirg‘iziston delegatsiyalari vakillari ham shunga o‘xshash bayonotlar bilan chiqishdi. CNN Rossiya tashkilot a’zo-davlatlariga rezolyutsiyaga ovoz berish «oqibatlari» haqida ogohlantirib, nota jo‘natganligini ta’kidladi.
Qozog‘iston Ukrainaning hududiy yaxlitligini hurmat qiladi, deya ma’lum qildi Qozog‘iston PA rahbarining birinchi o‘rinbosari Timur Suleymenov. Uning qayd etishicha, Qozog‘iston ziddiyatda qaysidir tarafni «na harbiy, na siyosiy jihatdan qo‘llab-quvvatlamaydi», biroq Ukrainaga insonparvarlik yordamini ko‘rsatadi. Shu bilan birga, Qozog‘iston Rossiyaga qarshi sanksiyalarni chetlab o‘tish uchun vosita bo‘lmaydi hamda Rossiya va Belarusga qo‘yilgan cheklovlarga rioya qiladi.
Ijtimoiy tarmoqlarda o‘zbekistonlik yuk tashuvchi haydovchilarning Mariupol metallurgiya kombinatida ushlab turilgani haqidagi murojaati tarqaldi. O‘zbekiston TIV ular harbiy harakatlar hududidan evakuatsiya qilingani va vatanga qaytayotganini ma’lum qildi.
24 fevraldan 1 aprelga qadar Ukrainadagi urush oqibatida 1276 nafar tinch aholi halok bo‘ldi, yana 1981 kishi yaralandi. Bu BMT tomonidan tasdiqlangan raqamlar, asl holat bundanda ko‘proq bo‘lishi mumkin. Ukraina bosh prokurori juma kuni soat 8:00 holatiga jami 153 nafar bola halok bo‘lgani va 245 nafar bola jarohat olganini qayd etdi.
Ukrainadagi urush natijasida bir martalik iqtisodiy yo‘qotishlar qiymati 564,9 mlrd dollarga yetdi, deya ma’lum qildi Ukraina iqtisodiyot vaziri. U «raqamlar o‘sishda davom etishini» ta’kidladi. Shuningdek, Xalqaro valyuta jamg‘armasining dastlabki hisob-kitoblariga ko‘ra, urush natijasida Ukraina iqtisodiyotining 35 foizga pasayishi kutilmoqda.
Ukraina Rossiyaning harbiy operatsiyasi sabab ikki hafta ichida 100 mlrd dollarlik zarar ko‘rganligi aytildi, bu mamlakat YAIMning yarmiga teng. Urush sabab Ukrainadagi korxonalarning 50% faoliyatini to‘liq to‘xtatgan.
Muzokaralarning ikkinchi raundi natijasida Ukraina va Rossiya tinch aholini evakuatsiya qilish va jangovar maydonlarga dori-darmonlarni yetkazib berish uchun gumanitar yo‘laklarni tashkil etishga, shuningdek, «gumanitar koridor sektorida ehtimoliy vaqtinchalik o‘t ochishni to‘xtatishga» kelishib oldi.
Umumiy hisobda 1859 nafar O‘zbekiston fuqarosi Polsha orqali Ukrainadan evakuatsiya qilindi. Yana 1100 o‘zbekistonlik Polsha hududida qolmoqda.
Rossiya Ukrainadagi maxsus operatsiya boshidan beri 498 nafar harbiy xizmatchi halok bo‘lganini va 1597 nafari jarohatlanganini ma’lum qildi. Shuningdek, Rossiya tomoni Ukrainaning yo‘qotishlari 2870 nafar odamdan ko‘proqligini ta’kidlamoqda. Ukraina rasmiylari boshqa raqamlarni taqdim qilishgan.
Qo‘shimcha imkoniyatlarga ega bulish uchun saytda ro‘yxatdan o‘ting