Moliya vazirligi huzuridagi Davlat moliyaviy nazorati inspeksiyasi tomonidan yo‘l qurilishida milliardlab so‘mlik mablag‘larning samarasiz va noqonuniy sarflanishi bilan bog‘liq o‘nlab holatlar aniqlangan. Bu haqda Senat matbuot xizmati xabar berdi.
Oliy Majlis Qonunchilik palatasi hamda Senatining mudofaa va xavfsizlik masalalari qo‘mitalari Moliya vazirligi huzuridagi Avtomobil yo‘llarini rivojlantirish maqsadli jamg‘armasi rahbarining 2021 yil va 2022 yilning birinchi yarim yilligida avtomobil yo‘llarini rivojlantirish uchun ajratilgan mablag‘larning sarflanishi holati to‘g‘risidagi axborotini eshitdi.
Qayd etilishicha, 2021 yilda yo‘llarini qurish-ta’mirlash, ekspluatatsiya qilish va yo‘l xo‘jaligidagi tashkilotlarni saqlash uchun davlat budjetidan 10,1 trln so‘m ajratilgan. Hududiy avtomobil yo‘llarini rivojlantirish jamg‘armalarining 2021 yil yakunlari bo‘yicha umumiy tushumlari 4,2 mlrd so‘mni tashkil etgan bo‘lib, shundan 2021 yilda 4,04 mlrd so‘m mablag‘ sarflangan.
2022 yilda 7,8 trln so‘m ajratilishi nazarda tutilgan. Joriy yilning birinchi yarmida ajratilgan mablag‘larning 3,1 trln so‘mi yoki yillik rejaga nisbatan 41 foizi o‘zlashtirilgan. Hududiy avtomobil yo‘llarini rivojlantirish jamg‘armalarining 2022 yil birinchi yarmidagi umumiy tushumlari 1,8 trln so‘mni, xarajatlari 820,9 mlrd so‘mni tashkil etgan.
Ma’lum qilinishicha, ajratilgan mablag‘lar evaziga hisobot davrida 3317,6 km dan ortiq umumiy foydalanishdagi avtomobil yo‘llari va 17,3 ming kmdan ortiq ichki yo‘llarda qurish-ta’mirlash ishlari amalga oshirilgan.
Moliya vazirligi huzuridagi Davlat moliyaviy nazorati inspeksiyasining 2021−2022 yillarda yo‘l xo‘jaligi loyihalarida amalga oshirilgan qurish-ta’mirlash ishlarini o‘rganishlari davomida 45 ta holatda 34,5 mlrd so‘mlik mablag‘lar samarasiz va noqonuniy sarflangan. Shundan 2022 yil ikkinchi chorak yakuni bo‘yicha jami 23,1 mlrd so‘mlik qurilish-montaj ishlari qonunga zid ravishda sarflangan.
Bosh prokuratura ma’lumotlariga ko‘ra, 2021 yil va joriy yilning birinchi yarmida prokuratura organlari hududiy jamg‘armalarda jami 20 ta tekshirish o‘tkazib, nazorat tadbirlarida aniqlangan qonun buzilishi holatlari yuzasidan 6 ta taqdimnoma kiritilgan, 12 nafar mansabdor shaxsga ogohlantirish e’lon qilingan, 11 nafar shaxs intizomiy va 21 nafar shaxs ma’muriy javobgarlikka tortilgan, qo‘pol qonun buzilishi holatlari yuzasidan 12 ta jinoyat ishi qo‘zg‘atilgan.
Misol uchun, Namangan viloyati Pop tumanidagi 4R-125 «G‘urumsaroy — Xonobod — Chodak — Guliston» avtomobil yo‘lining 10−37-km qismida loyiha qiymati 3 mlrd so‘mlik kapital ta’mirlash ishlarini bajarishda «Namangan ko‘priklardan foydalanish» UK mansabdor shaxslari tomonidan haqiqatda bajarilmagan 2,5 mlrd so‘mlik ish hajmini hisobotlarga qo‘shib yozish orqali jamg‘arma mablag‘larini talon-toroj qilingani aniqlangan.
Shu bilan birga, yo‘l ishlari dasturlari tasdiqlangandan so‘ng yil davomida ularga qo‘shimcha obyektlarning kiritilishi hisobiga yildan-yilga o‘tuvchi obyektlarning soni va qiymati ortib borishiga sabab bo‘lmoqda. Ushbu obyektlarning yillar davomida foydalanishga topshirilmasligi o‘zining salbiy ta’sirini ko‘rsatmoqda.
«Bu obyektlarning dastlabki qiymatiga nisbatan bir necha bor qimmatlashishiga, avtomobil yo‘llarini qurish, rekonstruksiya qilish, ta’mirlash va saqlash sifati pasayishiga, budjet mablag‘laridan samarasiz foydalanishga va xarajatlarning keskin oshishiga olib kelmoqda», — deya qayd etiladi Senat xabarida.
Buyurtmachi va pudratchi tashkilotlar o‘rtasida tuzilgan shartnomalarning bekor qilinishi holatlari ham ko‘paymoqda, chunki yildan-yilga o‘tuvchi obyektlarning qurish jarayoni davom etmoqda va buning hisobiga loyiha-smeta hujjatlaridagi qurilish materiallarining narxlari bir necha bor qimmatlashmoqda.
Oqibatda, obyektning qoldiq ish hajmlari bo‘yicha loyiha-smeta hujjatlari qayta ishlab chiqilganda, obyektning qiymati dastlabki qiymatga nisbatan bir necha bor ortib ketmoqda.
Bundan tashqari, barcha xo‘jalik yurituvchi subyektlar uchun hisobvaraq fakturalarni elektron shaklda rasmiylashtirish tizimini majburiy tartibda joriy etish belgilangan bo‘lsa-da, qurilish sohasida hisobvaraq-fakturalarning tuzilishi jihatidan farq qilganligi uchun qurilish sohasida bajarilgan ishlar qog‘oz shaklida qabul qilinmoqda, shuningdek, qurilish sohasiga mos bo‘lmagan elektron hisobvaraqlar ham to‘ldirilmoqda. «Bu, birinchi navbatda, qurilish sohasida qo‘shib yozishga, debitorlik va kreditorlik qarzlarini noo‘rin oshib ketishiga, ish turlari bo‘yicha bajarilgan ishlar hajmi bo‘yicha oyma-oy hisobotlarni shakllanmasligiga va noaniqliklarga olib kelmoqda», — deyiladi xabarda.
2021 yil avgust oyida Adliya vazirligi avtomobil yo‘llarini qurish va ta’mirlash borasidagi barcha ma’lumotlar joylashtiriladigan ochiq platformani ishga tushirishni taklif qilgan edi. Uning yordamida yo‘l infratuzilmasiga yo‘naltirilgan mablag‘larning sarflanishini nazorat qilish va yo‘llardagi nosozliklar haqida xabar berish mumkin bo‘ladi. Joriy yilning 1 iyulidan platforma test rejimida ishga tushirilishi kerak edi.
