Ўзбекистон Марказий банки раиси Мамаризо Нурмуратов 15 ноябрь куни Қозоғистон молиячилари конгрессида нутқ сўзлади.
Регулятор раҳбари сўнгги уч йил ичида дунё монетар ва фискал сиёсат, макроиқтисодий ва молиявий барқарорлик муҳимлигини биринчи ўринга олиб чиққан қатор шоклар билан юзлашганини таъкидлади.
«Агар илгари марказий банклар анъанавий тарзда асосан монетар сиёсат билан шуғулланган, нархлар даражасини назорат қилган, уларнинг барча воситалари ва операцион механизмлари инфляцияни жиловлашга қаратилган бўлса, бугунги кунда молиявий барқарорлик масаласи ниҳоятда муҳим бўлиб бормоқда. Ва Марказий банк нархлар барқарорлиги масаласи билан бир қаторда молиявий барқарорлик, шунингдек, ҳукумат билан биргаликда молиявий консолидация масаласи билан ҳам шуғулланиши керак», — деди Мамаризо Нурмуратов.
Унинг сўзларига кўра, ноаниқлик шароитида пул-кредит сиёсати (ПКС), инфляция ва иқтисодий фаоллик бўйича кўрилаётган чора-тадбирлар қанчалик кечикиш билан таъсир қилишини тушуниш жуда қийин. Шу сабабли аксарият марказий банклар олдида қуйидагича синов турибди — нархлар барқарорлигини ва молиявий барқарорликни тиклаш, айни вақтда эса юқори инфляция кутилмаларининг давом этиши фонида ишончни йўқотиш эмас, қайтанга мустаҳкамлаш.
«Бугун барчамиз инфляцион жараёнларда кучли барқарорлик ва бўйсунмасликни кузатмоқдамиз. Ўзбекистон тажрибасидан келиб чиқиб айтаманки, октябрь ойи охирига келиб биз 9 фоизлик йиллик инфляция даражасига эришдик ва бу бизнинг прогнозларимиз доирасига тўғри келади, бироқ айни пайтда шуни ҳам таъкидлаб ўтишим керакки, базавий инфляция даражаси ҳали ҳам умумий инфляциядан қарийб 0,6 фоиз пункт юқори шаклланмоқда», — дея таъкидлади Нурмуратов.
Бу Ўзбекистон Марказий банки ўзининг операцион воситаларидан фойдаланиб, ҳам бизнес, ҳам аҳолининг инфляцион кутилмаларини пасайтиришга эришиши кераклигини кўрсатмоқда, деди регулятор раҳбари. «Шу сабабли биз инфляция ва пул бозорига нисбатан юқори маржа фоизига қарамай, жорий йилнинг март ойидан бери ставкани анча чекловчи даражада, 14 фоиз даражасида ушлаб турибмиз», — дея тушунтирди у.
МБ раҳбарининг айтишича, шунингдек, банкирлар ҳаракатларини режалаштиришдаги ҳозирги юқори ноаниқлик ва волатиллик туфайли кўпроқ келиб тушаётган маълумотларга ва ўзларининг экспертлик хулосаларига таянишига тўғри келмоқда, чунки бундай шароитларда анъанавий таҳлил механизмлари ва усуллари ҳар доим ҳам иш бермайди.
«Юқори ноаниқлик ва ўзгарувчанлик даврида пул-кредит сиёсатининг ўзи ҳам ноаниқлик манбасига айланмаслиги керак. Ҳар бир қадамимиз ҳар томондан ўрганилган, сигналлар аниқ ва тушунарли бўлиши керак. Бизнинг фикримизча, бугунги кунда нархлар барқарорлиги бўйича асосий синов бир томондан ички таклифнинг айрим компонентлари қолоқлиги бўлса, иккинчи томондан бюджет сиёсати билан кучайтирилиши давом этаётган ва ҳозирда валюта бозорида босим яратиб, импорт орқали қондирилаётган ички талабнинг ўсиши ҳисобланади», — деди Мамаризо Нурмуратов.
Энг асосийси — пул-кредит сиёсатидаги трансмиссиянинг чеклангани, яъни пул-кредит сиёсати талаб ва нархларга таъсир кўрсатадиган иқтисодий муносабатлар тизимидир. «Айтганимдек, реал фоиз ставкалари аллақачон юқори бўлиб турган вақтда, трансмиссия самарадорлигини ошириш устида ишлар ставкаларни янада оширишдан кўра муҳимроқ роль ўйнайди», — деб тушунтирди Нурмуратов.
Марказий банк раиси, шунингдек, иқтисодий фаоллик кечиктирилган талабни тўлиқ қондириш учун зарур бўлган таклифни ярата олмайдиган сегментларда жамланган шароитда регуляторнинг вазифалари ҳақида ҳам фикр билдирди.
Унинг сўзларига кўра, турли шаклларда — миқдорий юмшатиш, аҳолининг ижтимоий ҳимояга муҳтож қатламларини субсидиялаш ва фаолликни тиклаш каби кўринишларда амалга оширилган кенг кўламли фискал рағбатлантиришдан сўнг минтақанинг барча иштирокчилари иқтисодий фаоллиги тез даромад келтирадиган сегментларга жамланди.
«Бу — қурилиш саноати ва хизмат кўрсатиш соҳаси. Улар, шубҳасиз, кечиктирилган талабни ҳар тарафлама қондириш учун зарур бўлган таклифни яратмайди ва шуни таъкидлашим керакки, бизда, хусусан, узоқ муддатли истиқболда иқтисодиётнинг ишлаб чиқариш қувватини кенгайтирадиган ва пировардида истеъмол талабини қондириши лозим бўлган саноат тармоқларининг ўсиши талаб омилларининг ўсиш суръатларидан орқада қолмоқда. Бундай шароитда Марказий банк нима қилиши мумкин? Бу ерда биз фақат макроиқтисодий ўсиш учун шароит яратишимиз мумкин — бу фақат инфляцияни прогноз қилинган кўрсаткичлар доирасида ушлаб туришдир», — деди Марказий банк раҳбари.
Нурмуратов глобал бозор фрагментлашиб бораётган ҳозирги вазият ҳақида гапирар экан, минтақа мамлакатларига ишлаб чиқариш занжирларини яхшилаш, минтақавий ташқи савдо географиясини кенгайтириш ва диверсификация қилиш, хавфларни минималлаштириш мақсадида саноат кооперациясини ривожлантиришни тавсия қилди. Унинг сўзларига кўра, мамлакатлар глобал бозорнинг фрагментлашувидан фойдаланиши ҳамда ўзидаги талабни тез ва ҳар томонлама қондириш масалаларини ҳал қилиши, яъни таклифни ошириши лозим.
«Биз пул-кредит сиёсатимизнинг ҳаракатларида кучсиз трансформацияни кузатмоқдамиз. Аввало, бу қондирилмаган талаб ва агентларнинг норационал хатти-ҳаракатлари ҳисобланади. Бир қарашда бу чекланган даромад каби кўринади, лекин айни пайтда юқори фоиз ставкалари шароитида ҳам қарзларга қизиқиш жуда юқори. Биз бу ўринда, албатта, қўшимча талабни оширишга қаратилган бундай ҳаракатларни маълум даражада чеклаш учун макропруденциал чоралар кўришимиз керак», — деди Мамаризо Нурмуратов.
Унинг айтишича, минтақа марказий банклари «носоғлом молиялашни чеклайдиган ва молиявий барқарорлик учун хавфларни камайтирадиган» макропруденциал чоралар билан ишлаши керак.
«Охирги 3−4 йил ичида иқтисодиёт юқори бюджет тақчиллиги шароитидаги ҳаётга мослашди, бу эса оғирликни пул-кредит сиёсатига юклади. Ва бундай шароитда биз фискал консолидация зарурлиги тўғрисидаги позицияга содиқ қолишда давом этамиз, иқтисодий фаоллик ўсиб бораётган шароитда мувофиқлаштирилган фискал сиёсатни олиб бориш учун пул-кредит сиёсатининг овози босқичма-босқич кўтарилиши керак», — деди Марказий банк раҳбари.
