Qirg‘izistonda 2023 yilning may oyidan aholi uchun elektr energiyasi narxi 30 foizga — bir kVt/soat uchun 0,77 somdan (0,0089 dollar) 1 somga (0,012 dollar) oshadi. Bu haqda mamlakat prezidenti Sadir Japarov Facebook`dagi sahifasida ma’lum qildi.
«Agar shunday qilmasak, biz energetika sohamizni abadiy yo‘qotish xavfi bor. Chunki bizda ishlab chiqarilgan elektr energiyasining narxi 21 tiyin bo‘lib, energetiklarning ish haqi to‘lash, eskirgan transformator, sim, ustunlarni almashtirish, 1 kVt/soat elektr energiyasi narxi esa 2 som 38 tiyinni tashkil etadi», — deya tushuntirdi u.
Uning so‘zlariga ko‘ra, mustaqillik yillarida Qirg‘izistonda birorta ham GES qurilmagan, yuqori quvvatli transformatorlar va yuqori voltli liniyalar yangilanmagan, elektr jihozlarining eskirishi 80 foizdan oshgan. Shu bilan birga, aholi soni bir yarim barobar, binolar soni bir necha barobar oshgan. Agar 1991 yilda Qirg‘izistonda elektr energiyasi iste’moli 9 milliard kVt/soatni tashkil etgan bo‘lsa, bugungi kunda bu ko‘rsatkich 16 milliardga yaqinni tashkil etmoqda.
Qolaversa, so‘nggi 15 yil ichida qish mavsumida Qirg‘iziston 3 milliard kVt/soat elektr energiyasini 3 somdan (0,035 dollar) import qilgan. Shu vaqtgacha, Energiya resursi tog‘-kon sanoatiga 5,04 som (0,059 dollar), davlat va o‘rta korxonalarga — 3,4 som (0,059 dollar), aholiga — 0,77 som (0,0089 dollar), kam ta’minlangan oilalarga — 0,5 somdan (0,0058 dollar) berib kelingan.
Hozirda aholi uchun tarif oyiga 700 kVt/soatgacha bo‘lgan iste’mol uchun 0,77 som, 700 kVt/soatdan ortiq iste’mol uchun esa 2,16 somni tashkil etadi.
«Shu bilan birga, energetika sohasining qarzi 137 milliard somni (1,59 milliard dollar) tashkil etadi. Taxminan aytganda, mahalliy energetika sektori yarim o‘lik holatda», — dedi Japarov.
Prezident «mahalliy elektr energiyasidagi uzilishlar»ga ham izoh berdi.
«Men energetika sohasidagi mavjud vaziyat haqida to‘g‘ridan-to‘g‘ri ma’lumot olaman, elektr uzilishi kuzatilmadi, qattiq sovuq tufayli elektr energiyasi iste’moli sezilarli darajada oshdi, uskunalar yuklama ostida. Shu munosabat bilan, elektr jihozlarini saqlab qolish va avariyaviy uzilishlarning oldini olish maqsadida elektr energiyasini vaqtincha o‘chirishga majbur bo‘lindi. Agar energiya sarfini kamaytirish bo‘yicha ishlar o‘z vaqtida amalga oshirilmasa, bu nafaqat Qirg‘iziston energetika tizimida, balki Markaziy Osiyoning yagona energetika tizimida ham tizimli avariyaga olib kelishi mumkin (2022 yil 25 yanvardagi holat takrorlanishi xavfi mavjud)», — dedi u.
Sadir Japarov kelajakda energetika sohasining qarzi to‘liq qoplanishi, bu esa mamlakatni o‘zini elektr energiyasi bilan ta’minlash imkonini berishiga ishontirdi.
O‘zbekistondagi vaziyat
O‘zbekistonda gaz va elektr energiyasiga tariflar oxirgi marta 2019 yil avgust oyida ko‘tarilgan edi. O‘shandan beri energiya narxlarini liberallashtirish va energetika sektorini isloh qilish bir necha bor qoldirildi.
Hukumat 2020 yilning fevral-mart oylarida elektr energiyasi va gaz tariflarini oshirishni rejalashtirgandi, biroq koronavirus pandemiyasi tufayli bu chorani keyinga qoldirdi. 2020 yil oktabr oyida «Hududiy elektr tarmoqlari» aksiyadorlik jamiyati raisi Ulug‘bek Mustafoyev prezident Shavkat Mirziyoyev 2021—2022 yillarda elektr energiyasi tariflarini oshirmaslik vazifasini qo‘ygani haqida ma’lum qilgandi.
May oyida respublikada jami 7,3 million abonent elektr energiyasi iste’mol qilishini, ularning 80 foizi oyiga o‘rtacha 200 kVt/soatgacha elektr energiyasi iste’mol qilishini yozgan edik. Vaholanki, bu aholi tomonidan iste’mol qilinadigan umumiy elektr energiyasining atigi 31 foizini (5,7 milliard kVt/soat) tashkil etadi.
O‘zbekistonda 4 million gaz abonentining 85 foizi oyiga o‘rtacha 500 kub metrgacha tabiiy gaz iste’mol qiladi. Biroq, ular aholining umumiy iste’molining atigi 35 foizini (4,5 milliard kubometr) tashkil qiladi.
Hukumat 15 iyuldan energiya iste’moli uchun ijtimoiy normani joriy etishni va limitlarni joriy qilishni rejalashtirgan edi, biroq bu qarorni keyinga qoldirdi.
Iqtisodchi Behzod Hoshimovning ta’kidlashicha, O‘zbekiston energetika sohasidagi joriy narx siyosati kambag‘allarning qashshoqlashishiga, boylarning boyib ketishiga olib kelmoqda. Milliardlab dollarlik subsidiyalar boylar uchun foydaliroq, deydi u.
