Hududlarni rivojlantirish bo‘yicha Atlas byurosi konsalting kompaniyasi “Markaziy Osiyo bozorlarining kelajagi: zamonaviy shahardagi an’analar” tadqiqoti natijalarini e’lon qildi. Tadqiqot loyihasi Toshkent (O‘zbekiston), Olmaota (Qozog‘iston), Dushanbe (Tojikiston) va Bishkek (Qirg‘iziston)dagi 147 ta bozorni qamrab oldi.
Toshkent shahrida 66 ta bozor mavjud bo‘lib, ularning aksariyati dehqon xo‘jaliklari tovarlari sotiladigan kichik savdo maydonchalaridir. To‘rtta mashhur bozor eng katta sayyohlik salohiyatiga ega: mashhur Chorsu, shuningdek, Oloy, Mirobod va Yangiobod bozorlari, deya xulosa qildi Atlas byurosi mutaxassislari.
“Bozorlar shahar madaniyati va o‘ziga xosligini aks ettiradi. Bu xaridorlar va sotuvchilar o‘rtasidagi muloqot joyi, sayyoh uchun — shaharning haqiqiy ruhini his qilish imkoniyati. Qizig‘i shundaki, Toshkentning deyarli barcha kichik va katta bozorlarida o‘ziga xos muhit saqlanib qolgan”, — deya ta’kidlaydi tadqiqot mualliflari.
Ularning fikricha, aqlli investitsiyalar va puxta o‘ylangan konsepsiya tufayli Markaziy Osiyodagi mashhur bozorlarning sayyohlik oqimi yiliga yuz minglab odamlardan bir necha milliongacha yetishi mumkin. Hozirda bozorlarning raqobatbardoshligi tahdid ostida: tarmoqli supermarketlar, elektron tijorat va yetkazib berish xizmatlari asta-sekin xaridorlar oqimini o‘ziga jalb etmoqda. Qo‘llab-quvvatlash va modernizatsiya qilinmasa, bozorlar o‘zining jozibadorligini yo‘qotadi.
Taniqli bozorlarning afzalligi — madaniy va tarixiy ahamiyatga ega bo‘lgan arxitektura va o‘ziga xos atmosfera. Aynan shu narsa zamonaviy sayyohlarni o‘ziga jalb qiladi. Biroq bunday bozorlar o‘z-o‘zidan qiziqarli bo‘lishiga qaramay, muvaffaqiyatli faoliyat yuritish uchun ularni global tendensiyalar doirasida rivojlantirish zarur, deydi ekspertlar.
Xalqaro amaliyotda bozorlar ko‘pincha bo‘sh joydan foydalanishning bir nechta ssenariylarini birlashtirgan mixed-use obyektlarga aylantiriladi. Gastro-turizmning jadal o‘sib borayotgan tendensiyasi va bozorlarning allaqachon o‘rnatilgan madaniy va tarixiy qiymati tufayli Toshkentdagi taniqli nuqtalar ham kutilmagan funksiyalarni birlashtirgan obyektlar ro‘yxatiga qo‘shilishi mumkin.
Bozorlarga tashrif buyurish va rentabellikni oshirish uchun mutaxassislar quyidagilarni taklif qiladi:
- Rezidentlar va turistlar uchun tadbirlar dasturini ishlab chiqish. Misol uchun, degustatsiyalar, pazandalik yoki hunarmandchilik ustaxonalari, festivallar va mavsumiy bayramlarni o‘tkazish mumkin.
- Atrofni obodonlashtirish va qulay parkovkalar tashkil qilish. Chorsu va Oloy kabi eng yirik va ommabop bozorlar yaqinida piyodalar va transport oqimini tartibga solish, atrofdagi hududlarni obodonlashtirish zarur. Betartib to‘xtash joylari haydovchilar va piyodalar xavfsizligini kamaytiradi, tirbandliklarga olib keladi va bozor ko‘rinishini buzadi — bularning barchasi xaridorlarning kayfiyatiga va ularning bozorga tashrif buyurish salohiyatiga salbiy ta’sir ko‘rsatishi mumkin.
- Bozorlarning ko‘rinishini yangilash. Tarixiy arxitekturani saqlab qolish va restavratsiyalash. Zamonaviy obyektlarning fasadini tartibga solish kerak — tartibli va zamonaviylik, ko‘p sonli yorqin belgilar va reklama bannerlaridan xolilik — bular bozor ko‘rinishini yanada jozibali qiladi. Oson navigatsiya va yagona vizual uslubga ega ichki makon nafaqat bozorning o‘ziga xos qiyofasini mustahkamlaydi, balki mijozlarga qulaylikni oshiradi.
- Qo‘shimcha xizmatlarni yaratish. Savdo funksiyasidan tashqari, tijorat xizmatlari turlarini ko‘paytirish maqsadga muvofiqdir — masalan, chakana savdo (dorixona), maishiy xizmat (kimyoviy tozalash, jihozlarni ta’mirlash, atele), kichik ishlab chiqarish (qandolat mahsulotlari), tez ovqatlanish shoxobchalari va boshqalar.
- Xizmat va boshqaruv sifatini yaxshilash uchun raqamli yechimlarni joriy qilish. Bu boshqaruv samaradorligini oshiradi va xaridorlar uchun xarid va yetkazib berish jarayonini osonlashtiradi.
“Bozorlarning mixed-use obyektlarga aylantirilishi ularning iqtisodiy va sayyohlik salohiyatidan foydalanish uchun keng imkoniyatlar ochmoqda. Ko‘cha kafelari uchun joylar yaratish va mavsumiy bayramlarni o‘tkazish aholining bo‘sh vaqtini diversifikatsiya qiladi va sayyohlarni yanada ko‘proq jalb etadi”, — dedi Atlas byurosi bosh direktori Aleksandra Sitnikova.
“Shu bilan birga, standartlashtirilgan yondashuvdan voz kechish kerak — har bir bozorning o‘ziga xos me’moriy xususiyatlari va atmosferasini saqlab qolish muhim. To‘g‘ri yondashuv bilan bozorlar ko‘proq yoshlar va sayyohlarni jalb qila oladi, tashrif va rentabellikni sezilarli darajada oshiradi. Buning uchun davlat va biznes faoliyatini sinxronlashtirish, fuqarolarga ham, sayyohlarga ham, tadbirkorlarga ham foydali bo‘lgan tamoyillar va yagona yondashuvni ishlab chiqish zarur”, — deya qo‘shimcha qildi u.
O‘zbekiston bozorlari unikalligi va o‘ziga xos muhitini saqlab qolgan holda modernizatsiya qilinsa, jahon bozorida boshqalar bilan bir safda turishi mumkin, deydi Atlas byurosi. Lissabondagi Mercado da Ribeira bozoriga har yili taxminan 4 million kishi, Yaponiyaning Kuromon Ichiba Market bozoriga — 8,5 million, Venadagi Karmelitermarkt`ga — 11,5 million kishi tashrif buyuradi, deydi ekspertlar.
Tadqiqot natijalari bilan veb-saytda batafsil tanishish mumkin.
