Markaziy bank raisi Mamarizo Nurmuratov 25-aprel kuni bo‘lib o‘tgan matbuot anjumanida joriy yilning birinchi choragida so‘mning dollarga nisbatan devalvatsiyasi 2023-yilning yanvar-mart oylariga nisbatan yuqori bo‘lganiga izoh berdi, deb xabar berdi “Gazeta.uz” muxbiri.
“Biz buni to‘g‘rilanish deb ataymiz. Buning asosiy sababi — valyutaga bo‘lgan talab. Masalan, birinchi chorakda valyutaga bo‘lgan talab 17 foizga oshdi. Bularning barchasini import bilan bog‘lash mumkin emas, chunki import o‘sishi sekinlashmoqda. Importdan tashqari, o‘tgan yilning birinchi choragiga nisbatan 734 million dollarga oshgan tashqi qarzlar bo‘yicha to‘lovlar ham mavjud. Bu talabga qarab shakllanadigan jarayon”, — deydi u. Avval xabar berganimizdek, 2024-yilda davlat qarzini to‘lash xarajatlari 19,17 trillion so‘mdan 32,27 trillion so‘mgacha oshadi.
Ba’zi ommaviy axborot vositalari boshqa mamlakatlarda milliy valyutaning mustahkamlanishi haqida xabar berdi, dedi regulyator rahbari. “Ular Qozog‘istonni misol qilib keltirishdi. U yerda ikkita omil mavjud. Birinchidan, davlat kafolatlamagan qarzlarni jalb qilish sezilarli darajada oshdi. Ikkinchidan, [Qozog‘iston] Milliy boylik jamg‘armasi xarajatlari ko‘paydi, ya’ni bozorda qo‘shimcha miqdorda valyuta sotildi”, — dedi u.
Mamarizo Nurmuratov valyuta kursi talab va taklif sharoitida shakllanayotganini yana bir bor eslatdi.
Misol tariqasida u 25-aprel, payshanba kungi valyuta savdolari yakunlari bo‘yicha so‘mning dollarga nisbatan qariyb 50 so‘mga mustahkamlanganini keltirdi. U e’lon qilgan ma’lumotlarga ko‘ra, dollardagi taklif hajmi (16 million) talabdan (11 million) sezilarli darajada oshib ketgan, shu sababli milliy valyuta 12 640,21 so‘mgacha mustahkamlangan.
Mart oyida so‘m dollarga nisbatan 1,4 foizga, yil boshidan esa 2,75 foizga qadrsizlangandi. Iqtisodchi Mirkomil Xolboyev “Gazeta.uz” uchun so‘mning nisbatan tez qadrsizlanishi sabablarini tahlil qilib, avgust oyida bo‘lgani kabi bu “real kurs korreksiyasi”mi yoki yo‘qmi, o‘z fikri bilan o‘rtoqlashgandi.
Eslatib o‘tamiz, payshanba kuni Markaziy bank asosiy stavkani 14 foiz darajasida o‘zgarishsiz qoldirdi, biroq inflyatsiya va YAIM o‘sishi bo‘yicha prognozlarini yomonlashtirdi. Yil boshidan buyon so‘mning real samarali ayirboshlash kursi dinamikasi 0,9 foizga pasayib, uzoq muddatli tendensiya doirasida shakllandi, deb xabar qildi Markaziy bank. Valyuta kurslari va tashqi savdo hamkorlarining inflyatsiya prognozlarini inobatga olgan holda real samarali valyuta kursiga nisbatan bosim kuzatilmayapti, deya ma’lum qildi regulyator.
