31-yanvar kuni Wyndham Bukhara mehmonxonasining anjumanlar zalida Buxoro shahrida turistik markaz tashkil etishga bag‘ishlangan matbuot anjumani bo‘lib o‘tdi. Viloyat hokimligi tadbir boshlanishiga 46 daqiqa qolganida tadbir haqida ma’lumot e’lon qildi. Loyiha xususida viloyat hokimi Botir Zaripov boshchiligidagi mutasaddilar tushuntirishlar berdi. Hokimlik matbuot kotibi jonli efir tashkil etdi.
Voqealar xronologiyasi
2023-yil yanvar oyi boshida buxoroliklar O‘zbekiston prezidenti Shavkat Mirziyoyevga shahar markazida sayyohlik markazi qurilishi rejasi yuzasidan murojaat qilgandi.
Loyiha buyurtmachisi sifatida Samarqandda xuddi shu markazni qurayotgan Enter Engineering kompaniyasi tanlangan. 32,6 gektar maydonda majmua yaratish uchun 29 ta davlat obyekti, jumladan, Buxoro viloyati va Buxoro shahri hokimliklari binolari, viloyat prokuraturasi, Majburiy ijro byurosi, Buxoro shahridagi 2-sonli maktab buzilishi mumkin edi. Shuningdek, ula orasida davlat tibbiyot kolleji, Madaniyat kolleji, “Buxoro Arena” stadioni, FHDYO va boshqalar ham bo‘lgan.
Buxoroning tarixiy qismi va bufer zonasi bilan chegaradosh hududlarda qurilish va rekonstruksiya ishlari olib borilishi hisobga olinib, loyiha konsepsiyasini YUNESKO bilan kelishish to‘g‘risidagi hukumat qarori chiqarilgan.
Keyinchalik rasmiylar matbuot anjumanida loyiha YUNESKO bilan kelishilgani va “uni amalga oshirish uchun budjet mablag‘i sarflanmasligini” aytgan.
O‘shanda matbuot anjumani ishtirokchilaridan biri buxoroliklar “obyekt buzilgandan so‘ng qurilishlar bo‘lishiga” ishonchini yo‘qotganini aytdi. U o‘rnida hech narsa qurilmay yoki qurilishi juda sekin ketayotgan “Bukhara City” loyihasi uchun buzilgan yopiq bozor va zargarlik markazini misol qilib keltirgan.
Alerte Heritage madaniy meros observatoriyasi Buxoro shahri va Buxoro viloyati hokimliklari binolari taqdiri yuzasidan xavotir bildirgan (observatoriya vakillarining ta’kidlashicha, ushbu binolar “yaltiroq-alyukobond qoplamali yoki o‘ziga o‘zi soxta tarixiy parodiya bo‘lib qolish xavfi ostida” qolgan).
Kun.uz nashrining xabar berishicha, turistik markaz qurilishi uchun tanlangan hudud Buxoroning tarixiy markazi bufer zonasida joylashgani bois YUNESKOning O‘zbekistondagi vakolatxonasi loyihani qo‘llab-quvvatlamagan.
Hokimlik jamoatchilik va fuqarolarning fikr-mulohazalarini inobatga olgan holda loyihani amalga oshirish uchun boshqa yer uchastkalari tanlab olinishini ma’lum qilgandi. Ma’muriyat, shuningdek, YUNESKO xulosasi olingandan keyingina yakuniy qaror qabul qilinishi va qurilish ishlari boshlanishiga ishontirgandi.
Loyiha avval qayerda rejalashtirilgan bo‘lsa, o‘sha joyda amalga oshiriladi
Chorshanba kuni bo‘lib o‘tgan matbuot anjumanida Buxoro viloyati hokimining turizm, madaniyat, madaniy meros va ommaviy kommunikatsiyalar masalalari bo‘yicha o‘rinbosari Botirjon Shahriyorov 2030-yilga borib turizm sohasida 100 ming kishini ish bilan ta’minlash rejalashtirilayotgani, hozir esa bu borada ishlar amalga oshirilayotganini ma’lum qildi. Keltirilishicha, hozir hudud infratuzilmasi yetarli darajada emas va mehmonxonalarda 14 mingta joy mavjud, bu talabdan 10 baravar kam.
U Samarqand shahrini misol qilib keltirib, u yerda sayyohlik markazi barpo etilgani, shu tufayli hozirda yirik anjumanlar, forumlar o‘tkazilib, mashhurligi ortib borayotganini aytdi. Ahamiyatlisi, markaz shahar tashqarisida — eshkak eshish kanali qirg‘og‘ida qurilgan.
Hokim o‘rinbosarining so‘zlariga ko‘ra, sovet davrida qurilgan binolar (hokimlik binolari va boshqalar) bilan Buxoroning o‘ziga xos belgilari bo‘lgan tarixiy binolar o‘rtasida “o‘zaro muvofiqlik” yo‘q, shuning uchun bu eski binolarni qayta ta’mirlash va tarixiy obyektlar arxitekturaciga moslashtirish uchun to‘sqinlik qilmasligi kerak.
Shuningdek, rasmiylar kelgusida turistlar oqimining o‘sishini hisobga olgan holda “Buxoro” xalqaro aeroportining o‘tkazish qobiliyatini oshirish va reyslar sonini 10−12 barobarga ko‘paytirishni rejalashtirmoqda. Shu maqsadda davlat-xususiy sheriklik doirasida rekonstruksiya qilish rejalashtirilgan (“Gazeta.uz”da mavjud ma’lumotlarga ko‘ra, Eriell loyihada xususiy sherik bo‘lishi mumkin). Qayd etilishicha, rekonstruksiyaning barcha bosqichlari xorijiy investitsiyalar hisobidan moliyalashtiriladi.
Turistik markaz loyihasi dastlab rejalashtirilgan hududda — Buxoro shahri markazidagi 32,6 gektar maydonda amalga oshirilishi reja qilindi. Bu yerda joylashgan davlat obyektlari ma’muriy markaz barpo etiladigan Bukhara city hududiga ko‘chiriladi.
32,6 gektar yerni sotishdan tushgan mablag‘lar g‘aznaning alohida hisob raqamiga tushadi va yangi ma’muriy markaz qurilishiga yo‘naltiriladi.
Buxoro viloyati hokimi Botir Zaripov sayyohlik shaharchasi uchun tanlangan hudud sayyohlar uchun “eng qulay” joy ekanini aytdi.
“Bu joy sayyohlar uchun juda yaqin, [bir necha daqiqa ichida] piyoda aylanib yurish mumkin. Uzukka ko‘z qo‘ygandek. Buni uch oylab o‘yladik, respublika miqyosidagi mutasaddilar, arxitektorlarning fikrini oldik. Biz yana 10 km naridan qurishimiz mumkin, lekin shaharda tirbandlik, buni yashirmaymiz. Sayyoh u yerga boshqa bormayman, deydi. Bu yerda mehmonxonalar bor. Aylanib kelib, Ark, Somoniylar qabri, ko‘l bor, Minorat Kalon yonida sayr qilishi, Abdullaxon madrasasiga borib, keyin „kolxoz bozori“, eski shaharni aylanib ko‘rishi mumkin”, — dedi u.
Viloyat hokimining so‘zlariga ko‘ra, Fransiyadan tashrif buyurgan turizm mutaxassislari: “Agar siz faqat va faqat eski shahar yaqinida majmua qursangiz, yutasiz”, — degan.
Botir Zaripovning ishontirishicha, hududdagi xususiy obyektlar uning egalari bilan to‘lov miqdori kelishilganidan keyingina buziladi.
Buxoroning turistik markazida nima bo‘ladi?
Viloyat bosh arxitektori Zuxriddin Muxiddinov Buxoro shahri markazidagi Jalol Ikromiy, Hamza va Akademik Ibrohim Mo‘minov ko‘chalari chorrahasida 32,6 gektar maydonda bunyod etiladigan etnografik sayyohlik markazi loyihasi haqida gapirdi.
Majmuaning asosiy binolari 800 xonali to‘rtta besh yulduzli mehmonxona bo‘ladi. Majmuaning asosiy qismida ko‘p funksiyali Buxoro milliy-madaniy markazi joylashishi mumkin. Ushbu yopiq binoda kongresslar, ipak va ziravorlar festivallarini o‘tkazish rejalashtirilgan.
“Muassasa markazida „Boqiy Buxoro“ majmuasi bo‘lib, unda asosan hunarmandchilik ustaxonalari joylashadi. Markazda Labi Hovuz majmuasi bo‘ladi, suv mehmonlarni o‘ziga jalb qiladi. Markazda musiqali favvora, uning atrofida kafe va restoranlar joylashadi. Yashil maydonlar majmuamiz umumiy maydonining 70 foizini (23 gektar) tashkil qiladi. Shuningdek, 1,5 gektar bog‘ barpo etiladi”, — dedi u.
Majmuaning sharqiy va janubiy tomondan darvozalari bo‘ladi. Darvoza eski shaharning tashqi qismiga ham o‘rnatiladi, dedi me’mor.
Anjumanda bo‘lajak sayyohlik markazi hududida joylashgan 2-maktab tibbiyot instituti binosiga ko‘chirilgani ma’lum qilindi.
Eslatib o‘tamiz, “Buxoro” stadionini saqlab qolish iltimosi bilan prezidentga murojaat qilganlar orasida stadionda ishlaydigan murabbiy va mutaxassislar ham bor edi. “Potribetel Buxara” jurnalisti Uchqun Tursunovning xabar berishicha, huquq-tartibot idoralari xodimlari ularni matbuot anjumaniga qo‘ymagan.
Viloyat hokimi Botir Zaripov Buxoro shahrining 6-mikrotuman hududida 20 ming o‘rinli yangi markaziy stadion bunyod etilishini ma’lum qildi. Unga ko‘ra, avtoturargohlar uchun 5−6 gektar yer ajratiladi.
“Qolgan qismida stadionga ulangan kichik futbol maydonchalari bo‘ladi, stadionga to‘rt tomondan kirish mumkin bo‘ladi”, — deydi bosh arxitektor.
Xalqlar do‘stligi ko‘chasida viloyat futbol akademiyasi qurilmoqda. Buning uchun 70 milliard so‘m mablag‘ ajratilgan. Shuningdek, 5000 tomoshabinga mo‘ljallangan tribuna va 200 o‘rinli yotoqxona ham quriladi.
Zuxriddin Muxiddinov. Foto: Buxoro viloyati hokimligi.
Bosh arxitektor Zuxriddin Muxiddinov yangi stadionning sig‘imi 25 ming tomoshabinga mo‘ljallanganini aytdi.
“Atrofida avtoturargohlar va xizmat ko‘rsatish obyektlari quriladi. 28-bolalar va o‘smirlar futbol maktabi negizida Buxoro futbol akademiyasi quriladi. Bu joriy yilda amalga oshiriladi. Buxoro sport majmuasi eskirgan, ustki balkoni yaroqsiz holga kelgan. Devorlarda yoriqlar paydo bo‘ldi. Katta hajmdagi tomoshabinlarni joylashtirish xavf tug‘diradi”, — deydi u.
Uning so‘zlariga ko‘ra, yangi stadion loyihasida konferensiya zallari, sport-sog‘lomlashtirish komplekslari bo‘ladi, ijtimoiy imkoniyati cheklanganlar uchun imkoniyat yaratiladi. Stadion “Yangi O‘zbekiston” istirohat bog‘i qurilayotan 50 gektar maydonda joylashadi.
Nega turistik markaz Samarqanddagidek shahar tashqarisida qurilmaydi?
Botir Zaripov jurnalistlarning nega majmua shahar tashqarisida qurilmayapti, degan savoliga javob berarkan, Samarqanddagi sayyohlik markazi olisligi bois sayyohlarni jalb qilmayotganini aytdi.
“Samarqand shahrida qurilgan majmua Samarqand markazidan bir necha kilometr uzoqlikda joylashgan. U yerda bir qancha xalqaro anjuman va forumlar o‘tkazildi. Ammo turistik majmua turistlar oqimidan kelib chiqib, o‘z talabini qondira olmaydi. Buning uchun turizm infratuzilmasi, transport logistikasi, turistlar oqimining ko‘payishi, qulay logistika sharoitlari talab etiladi. Bu loyiha samarali bo‘lishi uchun vaqt kerak”, — dedi hokim.
Rasmiylar Buxoroning tarixiy markaziga shaharning turizm markazi sifatida qaramoqda.
“Samarqandda bunday markaz yo‘q, bir obyektdan ikkinchisiga borish uchun transport kerak. Buxoroda sayyohlik markazi 500 gektardan ortiq maydonni egallaydi. Ushbu loyihaga muvofiq, tarixiy markaz kengayishi kerak. Maksimal darajada qulaylik yaratish uchun tarixiy markaz yonida Buxoroning etnoturizm loyihasi yaratilishi kerak”, — dedi viloyat hokimligi rahbari.
