2023-yilning yanvar-sentabr oylarida O‘zbekiston 487,9 million dollarlik gaz import qildi, bu o‘tgan yilning shu davriga nisbatan 83,4 foizga ko‘pdir. Bu haqda “Gazeta.uz” e’tibor qaratgan Prezident huzuridagi Statistika agentligi ma’lumotlarida qayd etilgan.
Eksport 48,2 foizga kamayib, 411,7 million dollarni tashkil etdi. Bu yil boshidagi energetika inqirozi avj olgan paytda Xitoyga eksport to‘xtatilishi fonida sodir bo‘ldi.
Import eksportdan 76,2 million dollarga oshdi (gaz hajmida ma’lumotlar turlicha bo‘lishi mumkin, ammo bunday statistik ma’lumotlar oshkor etilmagan). Iqtisodiyot va moliya vaziri maslahatchisi Odilbek Isoqov ogohlantirganidek, yil oxiriga borib eksport (Xitoyga eksport majburiyatlarini hisobga olgan holda) yana importdan oshib ketishi mumkin, bunda O‘zbekiston gaz importchisiga aylanishi tendensiyasini ko‘rish mumkin.
sentabr oyida O‘zbekiston 286,1 million dollarlik gaz import qildi, bu o‘tgan sakkiz oyga (201,6 million dollar) nisbatan 1,4 barobar ko‘pdir.
Shu fonda Turkmaniston bilan tovar ayirboshlash o‘tgan oyda keskin o‘sdi — 517 million dollardan 830,3 million dollargacha. Turkmanistonga qilingan eksport deyarli o‘zgarmadi, biroq Turkmanistondan qilingan import 302,3 million dollarga oshib, 700,9 million dollarni tashkil qildi. Taqqoslash uchun: avgust oyida mamlakatlar o‘rtasidagi tovar ayirboshlash atigi 24,6 million dollarga oshgan.
Avgust oyida O‘zbekiston Turkmaniston bilan yiliga 2 milliard kub metrgacha turkman gazini yetkazib berish bo‘yicha shartnoma tuzgandi. Tomonlar, shuningdek, uzoq muddatga va yetkazib berish hajmini ko‘paytirishga mo‘ljallangan shartnomani ham ishlab chiqdilar, dedi energetika vaziri Jo‘rabek Mirzamahmudov.
“Gazeta.uz"ga Statistika agentligining aniqlik kiritishicha, gaz importining oshishi aslida Turkmanistondan qilingan import hisobiga sodir bo‘lgan.
“Gazeta.uz” avvalroq Statistika agentligi hamda Iqtisodiyot va moliya vazirligi ma’lumotlari o‘rtasidagi tafovutga e’tibor qaratgan edi. Xususan, vazirlik xabariga ko‘ra, O‘zbekiston 2023-yilning birinchi yarmida 2,6 milliard kub metr gaz import qilgan, bu 2022-yilning olti oyidagiga nisbatan 7,2 barobar ko‘p. Bu Statistika agentligi ma’lumotlaridan ancha farq qiladi.
Statistika agentligi ma’lumotlar rasmiy metodologiya va bojxona deklaratsiyasi ma’lumotlari asosida shakllantirilayotganini ta’kidladi. Statistika agentligi ularning ma’lumotlari manbasini aniqlash uchun Iqtisodiyot va Moliya vazirligi bilan bog‘lanishni tavsiya qildi, biroq vazirlik “Gazeta.uz"ning so‘roviga javob bermadi.
Iyul oyida Markaziy bank raisi Mamarizo Nurmuratov birinchi yarim yillikda davlat budjeti taqchilligi oshishiga gaz importining ko‘payishi sabab bo‘lganini aytgan edi.
Avvalroq O‘zbekiston va Xitoy o‘rtasidagi gaz eksporti ma’lumotlaridagi farqlarga ham e’tibor qaratgan edik.
Gaz qazib olishning kamayishi
Gaz importining keskin o‘sishi uni qazib olishning qisqarishi fonida sodir bo‘lmoqda. Yanvar-sentabr oylarida O‘zbekistonda 35,16 milliard kub metr gaz qazib olindi, bu o‘tgan yilning shu davriga nisbatan 3,69 milliard kub metrga (-9,5 foizga) kamdir.
Gaz qazib olishning pasayishi bir necha yillardan beri davom etmoqda. 2017-yil noyabr oyida prezidentning “2017−2021-yillarda uglevodorodlar qazib olishni ko‘paytirish dasturining birinchi bosqichini amalga oshirish chora-tadbirlari to‘g‘risida"gi qarori gaz qazib olish hajmini oshirishni nazarda tutgan bo‘lsada, amalda 2017−2019-yillarda ma’lum gaz qazib olish keltirilgan prognozlardan 22,2 mlrd kubometrga kam bo‘lgan. “O‘zbekneftgaz” aksiyadorlik jamiyatida gaz qazib olish hajmi 2017-yildagi 39,3 milliarddan 2020-yilda 33,1 milliard kub metrga qisqargandi.
