Тошкент ҳокимлиги президентнинг Ўзбекистонда онкология хизматини ривожлантириш тўғрисидаги қарорида белгиланган вазифаларни бажармади. Бу ҳақда Олий Мажлис Қонунчилик палатасининг Фуқаролар соғлиғини муҳофаза қилиш қўмитасининг Тошкент шаҳрида катталар учун мўлжалланган ҳоспис қурилишини муҳокама қилиш якунлари бўйича қабул қилинган қарорида айтилади. Учрашув 24 ноябрь куни парламентда бўлиб ўтди.
Қўмита «Газета.uz» томонидан 8 ноябрда эълон қилинган «Қуруқ ўлим. Ўзбекистонда саратонга чалинган беморлар қандай вафот этмоқда ва нима учун давлат уларнинг ҳаётини қўллаб-қувватлашга мажбур?» сарлавҳали мақола (мақола рус тилида — таҳр.) ушбу объектларга ташриф буюришга асос бўлганини таъкидлади.
Дастлаб 2019 йилда Тошкент шаҳрида катталар учун ҳоспис очилиши режалаштирилган эди. Фуқаролар соғлиғини муҳофаза қилиш қўмитаси қароридан (таҳририятга тақдим этилган) маълум бўлишича, қурилиш 35 миллиард сўмга баҳоланган. Лойиҳа қиймати Тошкент ҳокимлиги ҳузуридаги «Ягона буюртмачи хизмати» инжиниринг компанияси, бош лойиҳачи «Lokomotiv Project» МЧЖ ва пудратчи «Comfort Engineering Group» МЧЖ ўртасида тузилган шартномада белгиланган. Бугунги кунга қадар ушбу маблағнинг 14,83 миллиард сўми ўзлаштирилди, дейилади қўмита қарорида.
Пойтахтда ҳосписнинг ташкил этилиши ҳосписга ёрдам кўрсатиш тажрибасини миллий тарзда тарқатиш учун зарурдир. Бугунги кунда ҳоспислар фақат Самарқанд ва Хоразм вилоятларида фаолият юритмоқда. Онколог шифокорлар Яҳё Зияев ва Рустам Нарбаевнинг айтишича, Соғлиқни сақлаш вазирлигининг янгиланган баённомаларига қарамай, мавжуд тиббиёт муассасалари, шунингдек, вилоят ва туман онкология марказларида оғриқни йўқотишнинг инсонпарвар усуллари қўлланилмаяпти. Янгиланган тизимни жорий қилиш учун пойтахт ҳосписига айланиши керак бўлган услубий марказ керак. Бошқа ҳудудларда марказлашган бошқарув тизими туфайли бундай марказни ташкил этишнинг иложи йўқ. Тошкентда ҳоспис очилиши кечикаётган бўлсада, ҳар йили ўн минглаб катталар саратон касаллигига чалинади, юзлаб болалар азоб-уқубатлардан вафот этади.
Яҳё Зияев «Қуруқ ўлим» мақоласи эълон қилинганидан кейин унга Адлия ва Ташқи ишлар вазирликлари томонидан ҳоспис очишда, Ўзбекистоннинг хориждаги элчихоналари эса дунёнинг турли мамлакатларидаги ҳоспислар билан алоқаларни йўлга қўйишда ёрдам беришни таклиф қилганини таъкидлади.
«Республика онкология маркази директори Мирзағолиб Тиллашайхов ҳоспис ва паллиатив хизмат бўлимини ташкил этиш ташаббуси билан чиқди. Бунинг учун аллақачон ўқув дастури тайёрланган, биз олий ўқув юртлари — Тошкент тиббиёт институти ва Стоматология институти билан келишиб олдик. Аммо клиник базасиз биз бу бўлимни очолмаймиз. Клиник база фақат ҳосписда бўлиши мумкин», — дея қўшимча қилди Яҳё Зияев.
Яхё Зияев. Фото: Евгений Сорочин / «Газета.uz»
«Саратон касаллигига чалинган беморларни қўллаб-қувватлаш масалалари муҳокамасида Соғлиқни сақлаш, Иқтисодиёт ва молия вазирликлари вакиллари, Республика онкология маркази онкологлари иштирок этди. Депутатлар ҳоспис очилиши ҳам кейинга сурилаётган Тошкент шаҳри ва Фарғона вилояти ҳокимликларига мактуб йўллашди. Мазкур хатларда ҳокимнинг ижтимоий масалалар бўйича ўринбосарлари йиғилишда иштирок этишлари сўралган. Бироқ, улар келмади, дейилади қўмита қарорида», — дея қўшимча қилди у.
Таскин болалар ҳосписи раҳбари, онколог Рустам Нарбаевнинг сўзларига кўра, йиғилишда онлайн иштирок этган Тошкент ҳокимлиги молия бошқармаси вакили 2023 йилда пойтахтда ҳоспис қуриш учун бор-йўғи 3 миллиард сўм ажрата олиш имконияти борлигини айтган.
Рустам Нарбаев. Евгений Сорочин / «Газета.uz».
«У пул тугаб қолганини ва бошқа пул йўқлигини айтди. Қандай қилиб шунча фестиваль, концерт, тадбирлар ўтказа туриб, пул йўқ деб айта оласизлар, деб сўрадим. Ҳар куни мен ҳоспис ёрдамига муҳтож бўлган саратонга чалинган катталарни болалар ҳосписига қабул қила олмаганим учун рад қиламан. Ўша куни кечки пайт билсам, ҳар ойда „Бувилар мактаби“, „Оталар чойхонаси“ йиғилишларини ўтказиш учун Тошкент шаҳар ҳокимлиги томонидан салкам 12 миллиард сўм ажратилган. Орадан бир неча кун ўтиб Кенгаш томонидан гул кўчатлари харид қилиш учун 5 миллиард сўм ажратилди. Аммо шаҳарда саратон билан оғриган беморларнинг ҳаётини муносиб якунлаш учун пул йўқлиги айтилади», — дейди Рустам Нарбаев.
Онкологларнинг сўзларига кўра, ҳокимлик вакили шаҳар кенгаши депутатларидан қурилишни 2024 йилнинг биринчи чорагида якунлаш учун бюджетдан маблағ ажратишни сўрашига ишонтирган.
Эслатиб ўтамиз, Тошкент шаҳар бюджетининг 2023 йилнинг биринчи ярмидаги ижроси якунларига кўра, шаҳарда соғлиқни сақлаш соҳаси харажатлари прогнози деярли тўлиқ бажарилган. Аммо тиббиёт муассасаларини реконструкция қилиш, капитал таъмирлаш ва жиҳозлаш учун белгиланганидан 49,8 миллиард сўм кам сарфлаган. Шу билан бирга, маҳаллалар, давлат органлари инфратузилмасини яхшилаш ва қурилиш ишларига қўшимча бюджет манбалари ҳисобидан харажатлар мос равишда 29 фоиз, 5 фоиз ва 35 фоизга ошган. 2022 йилнинг биринчи ярми якунларига кўра, ҳокимлик соғлиқни сақлаш соҳасига режалаштирилганидан 61,5 миллиард сўмга кам маблағ сарфлади. Ободонлаштириш ва қуриш учун эса прогнозга нисбатан мос равишда 212 ва 264 миллиард сўмга кўп пул сарфланган.
Парламентдаги муҳокама натижаларига кўра, 24 ноябрь куни Фуқаролар саломатлигини муҳофаза қилиш қўмитаси қарор қабул қилди. Унда Тошкент шаҳри ва Фарғона вилояти ҳокимликларидан ҳоспислар ташкил этиш чораларини кўриш, Президент қарори ижроси учун масъул шахсни тайинлаш ҳамда «2024 йилнинг биринчи чораги якуни бўйича амалга оширилган ишлар юзасидан ҳисобот тақдим этишни сўраш» кўзда тутилган.
«Тўғрисини айтсам, „бажарилган ишлар бўйича ҳисобот беринг“ деган сўз менга ёқмаяпти», — деди Яҳё Зияев. «Лекин мен тушунишимча, бу қонуний масала: Олий Мажлис ҳокимликка нима қилишни айта олмайди. Шунинг учун улар „бажарилган ишлар тўғрисида ҳисобот бериш“ деб ёздилар, аммо контекст 2024 йилнинг биринчи чорагида якунланиши керак. Гарчи пул 2024 йилнинг биринчи чорагида ажратилишига шубҳа қилсам ҳам. Чунки бюджет март ойининг охиригача шакллантирилади. Татбиқ этиш апрель ойида бошланади. Энг яхши ҳолатда, бу ёзгача давом этади. Ҳоспис ёзда қуриб битказилса, мен бундан жуда хурсанд бўламан».
Йиғилиш якунлари бўйича депутатлар, шунингдек, Соғлиқни сақлаш вазирлигидан «ҳосписларни бурун спрейи, томчилар ва планшетлар кўринишидаги морфин билан таъминлаш чора-тадбирларини амалга ошириш зарурлигини эътиборга олиш»ни сўради.
Рустам Нарбаевнинг таъкидлашича, Ўзбекистонда морфин тери остига юбориш учун ампулалар кўринишида ишлаб чиқарилган бўлса, ривожланган мамлакатларда «оғриқсизлантириш оғриқ билан боғлиқ бўлиши керак эмас», шунинг учун препарат томчилар, спрейлар ва ҳатто ямоқ (пластер)лар шаклида ишлаб чиқарилади.
