Energetika vaziri Jo‘rabek Mirzamahmudov UzReport TV telekanaliga bergan intervyusida elektr va gaz uchun tariflar oshirilishi haqida gapirdi.
Uning ta’kidlashicha, tariflar gaz va elektr energiyasini ishlab chiqarish, tashish va taqsimlash bilan bog‘liq barcha xarajatlarni qoplamasligi sababli davlat budjetidan katta miqdorda subsidiyalar ajratilmoqda.
Energetika vazirligi rahbari energetika resurslarini ishlab chiqarishga investitsiyalar jalb qilinayotganini ta’kidladi, biroq investorlar “past tariflar tufayli” elektr energiyasini tashish, taqsimlash va iste’molchilarga yetkazib berish tizimiga hali investitsiya kiritishga tayyor emas.
“Sababi investitsiya qilingan mablag‘larning o‘zini oqlash muddati juda uzoq… Ba’zi hisob-kitoblar shuni ko‘rsatdiki, o‘zini oqlash muddati 10−15 yil emas, 30−40 yildan ortiq. Shuning uchun tariflarni oshirish bu masalani hal etish bosqichlaridan biridir”, — dedi u.
Jo‘rabek Mirzamahmudov tariflarni belgilashda gaz importi ham hisobga olinganini ta’kidladi.
“Tariflarni belgilashda, yana aytaman, xarajatlarning bir qismini qoplash, tabiiy gazni import qilish xarajatlari ham hisobga olingan. Elektr energiyasini Turkmanistondan, yozda esa Qirg‘iziston va Tojikistondan import qilamiz. Tojikiston tariflari o‘tgan yillarga nisbatan o‘zgarmagan, Turkmanistonniki esa o‘tgan yilga nisbatan biroz oshgan. Hisob-kitoblar olib borilgan va bularning barchasi hisobga olingan”, — dedi u.
Elektr energiyasi tariflarini belgilashda asosiy omil sifatida elektr energiyasining 80 foizigacha qismini ishlab chiqarishda zarur bo‘lgan gaz, shuningdek, mazut importi hisobga olingan.
Vazir O‘zbekistondagi gaz konlarining 85 foizi tugab qolgani, shu sababli kompressor stansiyalari qurish zarurligi, bu “qo‘shimcha kapital xarajatlar, qo‘shimcha vaqt” olishi va “bu tannarxga ta’sir qilishini” ta’kidladi.
“Gazeta.uz” O‘zbekiston qanday qilib gazning sof importchisiga aylanib qolgani haqida yozgandi. 2023-yilda qiymat ko‘rinishida (fizik hajm oshkor etilmagan) gaz importi bir yil davomida 2,5 barobarga, joriy yilning birinchi choragida esa 360,2 million dollarga oshgan holda 694,9 million dollarni tashkil etgan.
Jo‘rabek Mirzamahmudov “Gazeta.uz"ga bergan intervyusida hozircha gaz va elektr energiyasi iste’moli bo‘yicha bazaviy (ijtimoiy) standartlarni qayta ko‘rib chiqish rejalashtirilmayotganini aytdi.
Muxbir undan yangi tariflar hisobidan xarajatlarning qaysi qismi qoplanishi va davlat budjetidan energiya resurslari uchun subsidiyalar qachon to‘xtatilishi haqida so‘radi.
“Biz ikki yo‘nalishda ishlayapmiz. Ha, tariflarni oshirish xarajatlarning bir qismini qoplaydi, ammo xarajatlarimizni optimallashtirish kerak, bu bo‘yicha bizda aniq maqsadli parametrlar bor, bu ikkinchi vazifa. Ushbu ikki parametr orqali qanday qilib muvozanatga erishishimiz mumkinligini ko‘rib chiqyapmiz”, — deb javob berdi vazir.
“Gazeta.uz” yangi tariflar joriy etilishi bilan aholi xarajatlari qanchaga oshishini batafsil va misollar bilan tahlil qilgandi.
Ijtimoiy himoya milliy agentligi tariflarning oshishi munosabati bilan 1,5 millionga yaqin muhtoj oilalarga yordam ko‘rsatilishini ma’lum qilgan. Kambag‘allik chegarasini oshirish, pensiya va nafaqalar miqdorini ko‘paytirishdan tashqari, isitish mavsumi davomida 270 ming so‘m miqdoridagi bir martalik to‘lov va kompensatsiyalar ham ko‘rsatilmoqda.
Iqtisodiyot va moliya vazirligining ta’kidlashicha, 2019-yilning avgust oyida tariflar oxirgi marta oshirilganidan buyon inflyatsiya 66 foizni tashkil qilgan. IMV departamenti boshlig‘i Xurshid Mustafoyevning ma’lum qilishicha, tarif ko‘tarilgunga qadar elektr energiyasi narxi 1 kVt/soat uchun 1000 so‘m, gaz uchun esa 2000 so‘m atrofida bo‘lgan. U korxonalarning operatsion xarajatlarini, shu jumladan, investitsiya loyihalari va kreditlarni qaytarish bilan bog‘liq xarajatlarni o‘z ichiga oladi.
Avvalroq Germaniyada faoliyat yuritayotgan energetika mutaxassisi Ravshan Xo‘janov Kun.uz muxbiriga bergan intervyusida iste’molchilar yakuniy narx qanday shakllanayotgani va davlat kompaniyalari ularni ishlab chiqarish va yetkazib berishda qanday foyda qo‘yishini ko‘rishlari uchun davlatni energiya resurslarining butun tannarx zanjirini oshkor qilishga chaqirgan edi.
