Энергетика вазири Жўрабек Мирзамаҳмудов UzReport TV телеканалига берган интервьюсида электр ва газ учун тарифлар оширилиши ҳақида гапирди.
Унинг таъкидлашича, тарифлар газ ва электр энергиясини ишлаб чиқариш, ташиш ва тақсимлаш билан боғлиқ барча харажатларни қопламаслиги сабабли давлат бюджетидан катта миқдорда субсидиялар ажратилмоқда.
Энергетика вазирлиги раҳбари энергетика ресурсларини ишлаб чиқаришга инвестициялар жалб қилинаётганини таъкидлади, бироқ инвесторлар «паст тарифлар туфайли» электр энергиясини ташиш, тақсимлаш ва истеъмолчиларга етказиб бериш тизимига ҳали инвестиция киритишга тайёр эмас.
«Сабаби инвестиция қилинган маблағларнинг ўзини оқлаш муддати жуда узоқ… Баъзи ҳисоб-китоблар шуни кўрсатдики, ўзини оқлаш муддати 10−15 йил эмас, 30−40 йилдан ортиқ. Шунинг учун тарифларни ошириш бу масалани ҳал этиш босқичларидан биридир», — деди у.
Жўрабек Мирзамаҳмудов тарифларни белгилашда газ импорти ҳам ҳисобга олинганини таъкидлади.
«Тарифларни белгилашда, яна айтаман, харажатларнинг бир қисмини қоплаш, табиий газни импорт қилиш харажатлари ҳам ҳисобга олинган. Электр энергиясини Туркманистондан, ёзда эса Қирғизистон ва Тожикистондан импорт қиламиз. Тожикистон тарифлари ўтган йилларга нисбатан ўзгармаган, Туркманистонники эса ўтган йилга нисбатан бироз ошган. Ҳисоб-китоблар олиб борилган ва буларнинг барчаси ҳисобга олинган», — деди у.
Электр энергияси тарифларини белгилашда асосий омил сифатида электр энергиясининг 80 фоизигача қисмини ишлаб чиқаришда зарур бўлган газ, шунингдек, мазут импорти ҳисобга олинган.
Вазир Ўзбекистондаги газ конларининг 85 фоизи тугаб қолгани, шу сабабли компрессор станциялари қуриш зарурлиги, бу «қўшимча капитал харажатлар, қўшимча вақт» олиши ва «бу таннархга таъсир қилишини» таъкидлади.
«Газета.uz» Ўзбекистон қандай қилиб газнинг соф импортчисига айланиб қолгани ҳақида ёзганди. 2023 йилда қиймат кўринишида (физик ҳажм ошкор этилмаган) газ импорти бир йил давомида 2,5 баробарга, жорий йилнинг биринчи чорагида эса 360,2 миллион долларга ошган ҳолда 694,9 миллион долларни ташкил этган.
Жўрабек Мирзамаҳмудов «Газета.uz»га берган интервьюсида ҳозирча газ ва электр энергияси истеъмоли бўйича базавий (ижтимоий) стандартларни қайта кўриб чиқиш режалаштирилмаётганини айтди.
Мухбир ундан янги тарифлар ҳисобидан харажатларнинг қайси қисми қопланиши ва давлат бюджетидан энергия ресурслари учун субсидиялар қачон тўхтатилиши ҳақида сўради.
«Биз икки йўналишда ишлаяпмиз. Ҳа, тарифларни ошириш харажатларнинг бир қисмини қоплайди, аммо харажатларимизни оптималлаштириш керак, бу бўйича бизда аниқ мақсадли параметрлар бор, бу иккинчи вазифа. Ушбу икки параметр орқали қандай қилиб мувозанатга эришишимиз мумкинлигини кўриб чиқяпмиз», — деб жавоб берди вазир.
«Газета.uz» янги тарифлар жорий этилиши билан аҳоли харажатлари қанчага ошишини батафсил ва мисоллар билан таҳлил қилганди.
Ижтимоий ҳимоя миллий агентлиги тарифларнинг ошиши муносабати билан 1,5 миллионга яқин муҳтож оилаларга ёрдам кўрсатилишини маълум қилган. Камбағаллик чегарасини ошириш, пенсия ва нафақалар миқдорини кўпайтиришдан ташқари, иситиш мавсуми давомида 270 минг сўм миқдоридаги бир марталик тўлов ва компенсациялар ҳам кўрсатилмоқда.
Иқтисодиёт ва молия вазирлигининг таъкидлашича, 2019 йилнинг август ойида тарифлар охирги марта оширилганидан буён инфляция 66 фоизни ташкил қилган. ИМВ департаменти бошлиғи Хуршид Мустафоевнинг маълум қилишича, тариф кўтарилгунга қадар электр энергияси нархи 1 кВт/соат учун 1000 сўм, газ учун эса 2000 сўм атрофида бўлган. У корхоналарнинг операцион харажатларини, шу жумладан, инвестиция лойиҳалари ва кредитларни қайтариш билан боғлиқ харажатларни ўз ичига олади.
Аввалроқ Германияда фаолият юритаётган энергетика мутахассиси Равшан Хўжанов Kun.uz мухбирига берган интервьюсида истеъмолчилар якуний нарх қандай шаклланаётгани ва давлат компаниялари уларни ишлаб чиқариш ва етказиб беришда қандай фойда қўйишини кўришлари учун давлатни энергия ресурсларининг бутун таннарх занжирини ошкор қилишга чақирган эди.
