Oliy Majlis Qonunchilik palatasi 28-noyabr kuni bo‘lib o‘tgan majlisida dronlardan noqonuniy foydalanganlik va uni mamlakatga olib kirish uchun javobgarlikni yengillashtiruvchi tuzatishlarni birinchi o‘qishda ma’qulladi. Bunga “Gazeta.uz” e’tibor qaratdi.
Bugungi kunda amaldagi qonunchilikka binoan uchuvchisiz uchish apparatlarini noqonuniy olib kirish, sotish, sotib olish, saqlash yoki foydalanish uchun faqat jinoiy javobgarlik nazarda tutilgan (Jinoyat kodeksining 244−4-moddasi 1-qismi bilan — 3 yilgacha ozodlikdan mahrum qilish, og‘irlashtiruvchi holatlarda — 10 yilgacha).
Bojxona qo‘mitasi raisining birinchi o‘rinbosari Ilhom Muxtorovning aytishicha, bevosita jinoiy javobgarlik turli muammolarni keltirib chiqaradi. Bu me’yor O‘zbekistonga birinchi marta dronlar olib kelgan sayyohlar orasida alohida norozilikni keltirib chiqarmoqda, shu bois ularga nisbatan jinoiy ish qo‘zg‘atilib, tergov harakatlari olib borilmoqda va sudgacha hibsda saqlanmoqda, dedi u.
Statistik ma’lumotlarga ko‘ra, qo‘lga olingan dronlarning 40 foizi xorij fuqarolariga tegishli.
2020−2023-yillarda Jinoyat kodeksining 244−4-moddasi bilan 278 ta jinoyat ishi qo‘zg‘atilgan bo‘lsa, shundan 83 tasi bojxona organlari tomonidan qo‘zg‘atilgan. Shuningdek, sudlar tomonidan 218 nafar shaxsga nisbatan 196 ta ana shunday ish ko‘rib chiqilib, 162 ta holat bo‘yicha hukm chiqarilgan, yana 18 ta ish tugatilgan. Ozodlikdan mahrum qilishdan boshqa muqobil jazolar mavjud emasligiga qaramay, sudlar tomonidan 98 foiz ishda jarima, axloq tuzatish ishlari va ozodlikni cheklash jazosi tayinlangan.
Sud amaliyoti bunday jinoyatlarning ijtimoiy xavflilik darajasi yuqori emasligini ko‘rsatib, jazo choralarini qayta ko‘rib chiqish zarurligini ham ko‘rsatmoqda, dedi Ilhom Muxtorov.
Shu bois bojxona qo‘mitasi bunday huquqbuzarliklar uchun javobgarlikni liberallashtirishni taklif qildi. Ilhom Muxtorov qonun talablarini bilmagan fuqarolar uchuvchisiz uchish apparatlarini noqonuniy ravishda olib kirishga urinayotganini qayd etdi. Gap xorijda uzoq vaqtdan keyin O‘zbekistonga qaytganlar yoki respublikaga birinchi marta tashrif buyurgan xorij fuqarolari haqida bormoqda.
Ma’muriy javobgarlik to‘g‘risidagi kodeksga bunday birinchi huquqbuzarlik — uchuvchisiz uchish apparatlarini, ularning butlovchi qismlari va ehtiyot qismlarini olib kirish, o‘tkazish, sotib olish, saqlash yoki ulardan foydalanishga urinish uchun ma’muriy javobgarlikni nazarda tutuvchi normani kiritish taklif etilmoqda. Buning uchun bazaviy hisoblash miqdorining 10−20 baravari miqdorida jarima belgilash taklif etildi. Bundan tashqari, sud qarori bilan qurilma davlat foydasiga musodara qilinadi. Agar huquqbuzar qurilmani ixtiyoriy ravishda topshirsa, u javobgarlikdan ozod qilinadi.
Jinoyat kodeksining amaldagi sanksiyalariga jazoning muqobil turlari — jarima, axloq tuzatish ishlari, ozodlikni cheklash turlarini kiritish taklif etilmoqda.
Dronlar masalasi
2015-yilda mamlakatda dronlarni olib kirish va ulardan foydalanish to‘liq taqiqlangan edi. 2018-yil may oyidan boshlab xorijiy ijodiy guruhlar tomonidan O‘zbekistonning turizm salohiyati haqida foto va video materiallar tayyorlash uchun uchuvchisiz uchish apparatlarini, jumladan, dronlarni vaqtincha olib kirishga ruxsat berildi.
2019-yildan boshlab uchuvchisiz uchish apparatlarini noqonuniy olib kirish, sotish, sotib olish, saqlash yoki ishlatish uchun Jinoyat kodeksining 244−4-moddasi (majburiy deklaratsiya bilan tranzit o‘tkazish bundan mustasno) bo‘yicha jinoiy javobgarlik belgilandi.
2020-yil may oyida Andijonda dron yordamida video suratga olmoqchi bo‘lgan videooperatorga uch yillik shartli qamoq jazosi, bir yillik sinov muddati belgilandi. Sobiq deputat Rasul Kusherbayev buni “yil jinoyati” deb atadi va uni jinoyat qonunchiligidan olib tashlash zarurligini aytdi.
2022-yil fevralida rossiyalik sayyohlik blogeri Maksim Limar Buxorodan Novosibirskka uchib ketayotganda qo‘lida kvadrokopter topilgani sababli qo‘lga olingan edi.
O‘tgan yilning iyun oyida rossiyalik sayyoh Polina Ermakova chegarani kesib o‘tganidan bir necha kun o‘tib dron olib kirgani uchun Toshkentda qo‘lga olingan edi. Sud ayolni oqladi, ammo dron undan olib qo‘yildi.
Aviatsiya muhandislari Nuriddin Abdujabarov va Qadambay Saitov “Gazeta.uz”ga yozgan maqolasida O‘zbekistonda dronlarni olib kirish va ulardan foydalanishni tartibga solish ushbu sohani rivojlantirishga imkon beradimi yoki yo‘qligini tahlil qilgandi.
