«Gazeta.uz» avvalroq Respublika neyroxirurgiya ilmiy markazi xodimlari 2-sonli Zangiota ko‘p tarmoqli ixtisoslashtirilgan yuqumli kasalliklar shifoxonasiga ko‘chirilishidan xavotirda ekanligi haqida yozgan edi. Markazlashtirilgan sterilizatsiya bo‘limi (MSB) bosh hamshirasi Bella Pelixning ta’kidlashicha, bu holatda jamoaning katta qismi yangi ish joyigacha bo‘lgan masofa tufayli ishdan bo‘shashlari mumkin, ko‘chib o‘tish bemorlar logistikasini ham izdan chiqaradi, MSB esa sanitariya-epidemiologiya qoidalari va me’yorlariga to‘g‘ri kelmaydi.
«Zangiota-2» direktori Doniyor Mirazimov «Gazeta.uz» muxbiri bilan suhbatda Respublika neyroxirurgiya ilmiy markazi jamoasining bahosini adolatsiz deb atadi.
«Men o‘zim ham uzoq yillar neyroxirurgiya markazida ishlaganman, shifoxona direktori G‘ayrat Maratovich rahbarligi ostida neyroxirurg sifatida shakllanganman. «Zangiota-2»da uchinchi yildan beri ishlayapman, solishtiradigan narsalarim bor», — deydi u.
Zangiota-1 va Zangiota-2 kasalxona majmuasi qanday qurilgan
«Zangiota-1» va «Zangiota-2» shifoxonalari majmuasi mamlakat rahbariyati tashabbusi bilan pandemiyani hisobga olgan holda barpo etilgan.
«Loyihalashda eng ilg‘or jahon tajribasi jalb qilingan. Keyin respublika qurilish, logistika va sog‘liqni saqlash sohalarida mamlakatdagi eng yaxshi mutaxassislarga murojaat qildi. Shifoxonalarning jihozlari eng zamonaviy standartlarga javob beradi», — deydi Doniyor Mirazimov.
Uning qo‘shimcha qilishicha, majmua Berlindagi «Sharite» va Germaniyaning Robert Kox nomidagi yuqumli va o‘ta og‘ir kasalliklarni o‘rganish federal instituti kabi ilg‘or klinikalar bilan yaqin hamkorlikda ish olib boradi.
«Bu iltifotlar emas, balki tavsiyalar va muhokamalar darajasidagi ish edi. Ularning mutaxassislari bizga guruh-guruh bo‘lib kelishdi. Ularning nimadir noto‘g‘ri qilingani bo‘yicha shikoyatlari bo‘lmadi», — deydi Doniyor Mirazimov.
Shikoyatlar, jumladan, shifoxonaning joylashgan joyi bo‘yicha ham bo‘lmagan, deya qo‘shimcha qildi shifoxona direktori. «Zangiota-1» va «Zangiota-2» shifoxonalari majmuasini rejalashtirishda joy «tezkor tibbiy yordam ko‘rsatishni aniq hisobga olgan holda» tanlangan.
«Pandemiya davrida kovid bilan kasallangan odamlardan ko‘ra shoshilinchroq bemorlar yo‘q edi. Shifoxonalar yondosh kasalliklarga chalinganlar, tug‘ruq bosqichidagi ayollar, onkologik bemorlar va boshqa shoshilinch tibbiy yordamga muhtoj xastalar qabul qilindi», — dedi Doniyor Mirazimov.
Uning so‘zlariga ko‘ra, majmua atayin poytaxtning barcha hududlariga chiqish imkoniga ega bo‘lgan halqa yo‘l yoqasida barpo etilgan.
«Bu yerda chorrahalar yo‘q, svetoforlar minimal miqdorda, — deydi Doniyor Mirazimov. — Logistika juda puxta o‘ylangan, chunki ommaviy ravishda shoshilinch tibbiy yordam ko‘rsatish ko‘zda tutilgan. Barchasi eng mayda detallargacha va shifoxonalar hududlarigacha o‘ylab chiqilgan. Bu yerda ikkita katta mashina bemalol o‘ta oladi».
«Zangiota-2» rahbarining ta’kidlashicha, ko‘pchilik Zangiota shifoxonalari binolarining ishonchliligiga shubha bilan qaramoqda. Biroq odamlar qurilish masalalarini tushunmasliklari sababli adashishlari mumkin.
«Bu vaqtinchalik bino, ikki-uch yil ichida qulab tushadi, deyishga asos yo‘q. Bu butun dunyo tomonidan sinovdan o‘tgan zamonaviy ko‘p qatlamli kompozit materialdir. AQSh aholisining 60−70 foizi 50 yillab shunday uylarda yashaydi».
«Zangiota-2» infratuzilmasi
«Bizga vabo kulbasi kabi muomala qilish kerak emas. Bu yerga ko‘chib kelgan har qanday shifoxona buni majburlik emas, balki shunday sharoitda, shunday moddiy-texnika bazasi bilan ishlash imkoniyati deb bilishi kerak. Gap oddiy ko‘chish emas, balki butun bir soha rivoji haqida ketyapti, chunki bizda tibbiyotni rivojlantirish salohiyati bor», — dedi Doniyor Mirazimov.
Shifoxonaning profilini o‘zgartirish uchun minimal sarmoya talab etiladi, deb hisoblaydi «Zangiota-2» rahbari.
Direktor o‘tgan yili «Gazeta.uz»da «Zangiota-2» da koronavirus bilan kasallangan bemorlarning davolanishi haqida tayyorlagan reportajida muassasaning o‘sha paytdagi bosh statistik xodimi Yahyo Ziyoyev klinikani «davlat tibbiyot muassasalari shifokorlarining orzusi» deb ataganini eslatib o‘tdi. Bunday shifoxonaning tashkil etilishi O‘zbekiston sog‘liqni saqlash tizimiga naf keltirganini ta’kidladi.
Doniyor Mirazimovning qo‘shimcha qilishicha, Zangiota shifoxonalari majmuasi butun mamlakatda tengi yo‘q noyob tibbiyot muassasasi hisoblanadi.
«„Zangiota-2“ va boshqa har qanday shifoxonaning imkoniyatlarini solishtirishim mumkin. Men neyroxirurgiya markazi bilan solishtiraman, chunki o‘zim o‘sha yerda ko‘p yillar davomida ishlaganman va maqolada ham ushbu shifoxona bilan analogiya keltirilgan», — dedi tibbiyot muassasasi rahbari.
Bino. Doniyor Mirazimovning aytishicha, Respublika neyroxirurgiya ilmiy markazi binosi tibbiyot muassasasi sifatida loyihalashtirilgan bo‘lishi mumkin, ammo bu loyihalarning eskirganiga 40−50 yil bo‘lgan.
«Bu vaqt davomida tibbiyot shunchalik o‘zgardiki, o‘sha yillardagi hech bir loyiha tibbiyotning yillar davomida erishgan yutuqlariga, tibbiy texnologiyalarning rivojlanishiga mos kelmaydi. Markaz aynan neyroxirurgiya uchun maxsus shifoxona sifatida barpo etilgan, deb bo‘lmaydi», — deydi Doniyor Mirazimov.
Maydoni va bemorlarni joylashtirish. Direktorning qo‘shimcha qilishicha, bugungi kunda neyroxirurgiya markazi binolarining umumiy maydoni 35 ming kvadrat metrni, o‘rinlar fondi esa 158 tani tashkil etadi. Ayni paytda Zangiota-2 binolarining maydoni 41 ming kvadrat metrdan iborat. Pandemiya avjiga chiqqanida muassasa 2000 dan ortiq bemorni qabul qilar ekan, ular siqishib qolishmagan.
Doniyor Mirazimovning so‘zlariga ko‘ra, neyroxirurgiya markazining palatalariga o‘rtacha to‘rt kishi joylashadi, bu «zamonaviy me’yorlarga ko‘ra mutlaqo insoniy emas».
«Palatalar ikki bemorga mo‘ljallangan. Agar bola onasi bilan yotsa, u holda bittaga. Bizda unday emas. Hatto yaqinda ochilgan bolalar hospisida ham bolalar va ularning onalari turli karavotlarda yotishadi», — deydi «Zangiota-2» direktori.
Uning so‘zlariga ko‘ra, pandemiya davrida «Zangiota-2»da yuklama ko‘p bo‘lgani sababli uch kishilashib joylashtirilgan. Umuman olganda, palatalar maydoni zamonaviy tibbiyotning ilg‘or standartlariga javob beradigan shaklda ikki nafar bemor uchun mo‘ljallangan. Bundan tashqari, har bir palatada dush, hojatxona va yuz-qo‘l yuvish chanog‘i mavjud bo‘lib, bunday sharoit hech bir davlat poliklinikasida uchramaydi.
Isitish tizimi. Muassasa direktori faxrlanib aytadigan shifoxonaning eng muhim qadriyatlaridan biri, bu — laminar shamollatish tizimidir. U klinikaning barcha xonalari bo‘ylab o‘tkazilgan. Ushbu tizim binolarga toza havo yuborib, tashqariga deyarli sterilangan havoni chiqaradi. Boshqa muassasalarda esa bunday tizimni faqat reanimatsiya va operatsiya xonalarida uchratish mumkin, deya ma’lum qildi Doniyor Mirazimov. Xuddi shu tizim barcha xonalarni sovutish va isitish hamda ulardagi doimiy haroratni saqlash imkonini ham beradi.
Operatsiya xonasi. «Zangiota-2» direktorining aytishicha, butun pandemiya davrida shifoxonada 1000 dan ortiq jarrohlik amaliyoti o‘tkazilgan.
«Bu neyroxirurgiya markazidagi operatsiyalar soni bilan taqqoslanadigan ko‘rsatkich emasligini bilaman. Ammo bizning quvvatlarimiz bundan kam bo‘lmagan operatsiyalarni amalga oshirishimizga imkon beradi. Bugungi kunda 8 ta operatsiya xonamiz bor, ammo 20 tasini joylashtirish imkoniyati mavjud. Maqolangizdagi fotosuratda bizning operatsiya xonamiz aks etgan. Afsuski, neyroxirurgiya markazida bunday narsa yo‘q. Bu yerda operatsiya xonasi jahon andozalari asosida tayyorlanganini ko‘rish mumkin: zamonaviy stol, konsol, laminar ventilyatsiya tizimi mavjud».
Doniyor Mirazimovning ta’kidlashicha, markazlashtirilgan sterilizatsiya bo‘limi (MSB) faqatgina jarrohlikda qo‘llanilmaydi.
«Tasavvur qiling-a, biz «2000 bemor uchun asboblarni sterilizatsiya qildik va buning uchun tonggi soat 3gacha ishlaganimiz yo‘q. Agar 158 ta o‘rin uchun asboblarni soat 3 ga qadar sterilizatsiya qilishsa, bu ularning sig‘imi yetarli emasligini bildiradi», — dedi u.
Muassasa rahbarining qo‘shimcha qilishicha, «Zangiota-2»da plazmali sterilizatorlar qo‘llanilmoqda. Texnika asboblarni vakuumli qadoqlarga qadoqlaydi, unda ular uch yilgacha steril holda bo‘lib qoladi. Neyroxirurgiya markazidan farqli o‘laroq, «Zangiota-2»da asboblarni sterilizatsiya qilish uchun bikslardan foydalanilmaydi.
«O‘ta xavfli yuqumli kasalliklar bilan ishlaganimizga qaramasdan, bizdagi MSBni qandaydir farq qiladi, deb aytish adolatsizlikdir», — deb hisoblaydi direktor.
Shifoxonada ilg‘or diagnostika uskunalari va laboratoriya ham mavjud, — deydi Doniyor Mirazimov.
Nima uchun «Zangiota-1» va «Zangiota-2» negizida yangi tibbiyot muassasalarini tashkil etish zarur?
Doniyor Mirazimov majmua koronavirus pandemiyasini hisobga olgan holda qurilganini esga olib o‘tdi. «Barcha pandemiya va epidemiyalar qachondir tugashini bilardi» va ertami-kechmi ushbu tibbiy muassasalardan keyingi foydalanish masalasi o‘rtaga chiqadi.
«„Zangiota-1“ va „Zangiota-2“ majmualari O‘zbekistondagi eng yirik tibbiyot maskanlari hisoblanadi. Umumiy yotoq fondi 4000 o‘rinni tashkil etadi. Epidemiologik vaziyat allaqachon barqarorlashgan. Hozirda bemorlarni umuman qabul qilmayapmiz. Bu xo‘jalik pandemiyani kutib shunchaki turmasligi kerak. Tarixga nazar tashlasak, bunday pandemiyalar kam uchraydi. Koviddan oldin, ta’riflarga ko‘ra, kovidga juda o‘xshash ispanka bo‘lgan. Bu 100 yil oldin edi. Pandemiyani 100 yil kutishimiz kerakmi?» — deb so‘radi shifoxona direktori.
Uning qo‘shimcha qilishicha, mazkur majmua mamlakatdagi yagona yuqumli kasalliklar shifoxonasi emas. Bu xizmat har doim bo‘lgan va kelajakda ham ishlaydi, lekin «bu yerga shunchalik ko‘p mablag‘ sarflanganki, shifoxonalar odamlarga yordam berishda davom etishi kerak».
«Zangiota-2»ning keyingi taqdiri qanday bo‘lishi mumkin?
Zangiota majmuasi negizida qaysi tibbiyot muassasalari tashkil etilishi mamlakat rahbariyati darajasida hal qilinadi, dedi Doniyor Mirazimov. Uning aytishicha, bir qancha variantlar ko‘rib chiqilmoqda. Gap aynan turli ssenariylarni ko‘rib chiqish haqida ketmoqda, dedi u.
«Kasalxonaning kelajagini aniqlash uchun kompleks, strategik va davlat yondashuvidan foydalanilmoqda. Infratuzilmani o‘rganish uchun turli tibbiyot muassasalaridan ishchi guruhlar keldi. Shunchaki, neyroxirurgiya menga yaqin, shuning uchun ularning ishlaridan xabardorman, — deydi «Zangiota-2» direktori.
Doniyor Mirazimovning aytishicha, «Zangiota-2» negizida bir necha turdagi tibbiyot muassasalarini tashkil etish masalasi ko‘rib chiqilmoqda. Ularning har biri o‘zining ijobiy va salbiy tomonlariga ega. Ulardan biri yuqumli kasalliklar bilan shug‘ullanadigan shaharning barcha muassasalarini o‘z ichiga oladigan yirik yuqumli kasalliklar klasteri bo‘lishi mumkin.
Bu yerda Toshkent viloyatidagi barcha ixtisoslashtirilgan tibbiyot muassasalarini joylashtirish imkoniyati ham ko‘rib chiqildi. Biroq ushbu variantni o‘rganish jarayonida logistika albatta zarar ko‘rishi aniq bo‘ldi.
«Chunki ixtisoslashtirilgan tibbiyot muassasalari asosan rejalashtirilgan bemorlar bilan shug‘ullanadi. Toshkent viloyati juda katta. Viloyatdagi barcha kardiobemorlarning Zangiotaga kelishi noqulay bo‘ladi».
Va nihoyat, uchinchi ssenariy — ko‘p tarmoqli shifoxona, shuningdek, asab tizimi kasalliklari bilan og‘rigan bemorlarga — diagnostikadan palliativ yordamga qadar keng qamrovli yordam ko‘rsatadigan klinika.
Asab tizimi kasalliklari bilan og‘rigan bemorlarga yordam ko‘rsatish markazi haqida
«Bugungi neyroxirurgiya markazini bir yoki ikki kishilik palatali bo‘lgan taqdirda, ikki yoki uchta bo‘limimizga joylashtirishimiz mumkin, — deydi Doniyor Mirazimov.
Shu bilan birga, «Zangiota-2» negizida nafaqat asab tizimi kasalliklari bilan og‘rigan bemorlarga tibbiy yordam ko‘rsatish markazi, balki umumiy sig‘imi 750 o‘ringa mo‘ljallangan 300 o‘rinli ko‘p tarmoqli poliklinika ham tashkil etilishi mumkin. Palatalarga bir yoki ikki kishi joylashtiriladi.
«Butun dunyoda shifoxonalar ko‘p tarmoqli yo‘nalishga ega. Bu to‘g‘ri, chunki bu murakkab davolash, — dedi direktor. — U yerda bolalar bo‘limi, umumiy jarrohlik, ginekologiya, endokrinologiya va tug‘ruq bo‘limi bo‘lishi mumkin, chunki tug‘ruqdagi ayollar ham kardiologik yoki neyroxirurgik yordamga muhtoj bo‘lishi mumkin»
«Zangiota-2»da asab tizimi kasalliklari bilan og‘rigan bemorlarni davolash markazi ochishga qaror qilinsa, qolgan 400 o‘rin ham shu bemorlar bilan band bo‘ladi.
«Asab tizimi kasalliklari bilan og‘rigan bemorlarga qanday yordam ko‘rsatiladi? Bular neyroreabilitatsiya, neyroxirurgiya, nevrologiya, shuningdek, kattalar uchun palliativ yordam degani. 20 o‘rinli bolalar hospisi bizning birinchi qadamlarimizdan. Oxirgi kunlarda sifatli yordamga muhtoj bo‘lgan kattalar yana ko‘paygan», — deydi Doniyor Mirazimov.
Uning so‘zlariga ko‘ra, bunday markazda tez-tez gapirish va yurishni o‘rganishga muhtoj bo‘lgan insultni boshdan kechirgan bemorlarga yordam ko‘rsatish mumkin bo‘ladi. Hozirda bunday xizmatlarni ko‘rsatadigan muassasalar yo‘q, dedi direktor.
«Nevrologik yordam, masalan, Parkinson kasalligi bilan og‘rigan bemorlarga ko‘rsatiladi. Butun dunyoda ushbu kasallikka chalingan ayrim odamlar neyroxirurgiyadan o‘tadi va to‘laqonli hayot kechirishlari mumkin. Respublikada esa bunday yo‘nalish yo‘q».
«Gap neyroxirurgiya markazini boshqa joyga ko‘chirishda emas, balki xizmatni yanada rivojlantirish, patologiyalarni yanada kengroq qamrab olish, yordam turlarini kengaytirish, zamonaviy jihozlardan foydalanish haqida bormoqda. Bu yerda aholi farovonligiga xizmat qiladigan tibbiyot rivoji masalasi ko‘tarilmoqda», — deydi Doniyor Mirazimov.
