Ma’lumki, 10 sentyabr kuni «Ba’zi davlat органларининг faoliyati takomillashtirilishi munosabati bilan O‘zbekiston Respublikasining ayrim қонун hujjatlariga o‘zgartish va qo‘shimchalar kiritish to‘g‘risida"gi qonun қаbuл қилинди.
Yangi qonun bilan «Sudlar тўғрисида"gi va «O‘zbekiston Respublikasi Sudyalar oliy kengashi to‘g‘risida"gi qonunlarga muhim o‘zгартиш va қўшимчалар kiritildi.
Xususan, sudyalar korpusini yetarli hayotiy tajribaga ega yuqori malakali yuristlar orasidan shakllantirish maqsadida «Sudlar to‘g‘risida"gi va «O‘zbekiston Respublikasi Sudyalar oliy kengashi to‘g‘risida"gi qonunlarga sudyalar yoshini o‘ttiz besh yoshgacha oshirishni nazarda tutuvchi o‘zgartish kiritildi.
Statistik ma’lumotlarga ko‘ra, jinoiy ishlar bo‘yicha 343 nafar sudyaning 76 nafari, ya’ni 22,2 foizi 35 yoshga to‘lmagan. Ushbu sudyalar tomonidan qabul qilingan qarorlarning bir qanchasi yuqori bosqich sudlari tomonidan bekor qilingan.
Aniqlanishicha, bekor қилинган qarorlardan аксариятининг qabul qilinishiga sudyaлар tomonidan protsessual huquq normalari noto‘g‘ri qo‘llanilishi oqibatida yo‘l qo‘yilgan. Sodda qilib aytganda, bunda sudyalarning yoshligi va tajribasizligi pand bergan.
Prezidentning 2018 yil 28 dekabrdagi O‘zbekiston Oliy Majlisiga Murojaatida sud ҳокимиятининг chinakam mustaqilligini ta’minlash maqsadida sudyalikka nomzodlarni tanlash va tayinlash tizimini yanada takomillashtirish lozimligi ta’kidlangani bejiz emas. Zero, sudyaлар korpusini shakllantirish tizimini sud ҳокимиятининг mustaqilligi prinsipiga to‘liq moslashtirish talab etiladi.
Shuningdek, bu jarayonda keng jamoatchilik ishtirokini ta’minlash zarur. Buning uchun tuman, shahar va viloyat sudi sudyalarini tanlash va tayinlash vazifasini, davlatimiz rahbari uqtirganidek, Sudyalar oliy kengashi to‘liq o‘z zimmasiga olishi maqsadga muvofiqdir.
Prezident tomonidan ilgari surilgan mazkur takliflarni amalga oshirish maqsadida yangi qonun bilan «Sudlar to‘g‘risida"gi qonunning 63-moddasi (Sudyalarni saylash va tayinlash tartibi), 72-moddasi (Sudyaning vakolatlarini muddatidan ilgari tugatish) va «Ўзбекистон Respublikasi Судьялар oliy kengashi тўғрисида"gi qonunning 7-moddasiga (Kengash vakolatlari) Kengash tomonidan tuman, shahar, viloyat va Qoraqalpog‘iston Respublikasi sudi sudyalarini tayinlash va lavozimidan ozod etish masalalarini Ўзбекистон prezidentining roziligisiz mustaqil ko‘rib chiqishni nazarda tutuvchi o‘zгартishlar kiritildi.
«Sudlar to‘g‘risida"gi қонуннинг 661-moddasida Oliy sudning sudyasi lavozimida bo‘lishning eng yuqori yoshi O‘zbekiston prezidenti tomonidan, бошқа sudlarning sudyasi lavozimida bo‘lishning eng yuqori yoshi sudyaning roziligi bilan Sudyalar oliy kengashi tomonidan besh yilgacha uzaytirilishi belgilangan. Бироқ ушbu tartib «O‘zbekiston Respublikasi Sudyalar oliy kengashi to‘g‘risida"gi қонунда nazarda tutilmagan edi.
Shu sababli «O‘zbekiston Respublikasi Sudyalar oliy kengashi to‘g‘risida"gi qonunning 7-moddasi Oliy sudning sudyasi lavozimida bo‘lishning eng yuqori yoshini sudyaning roziligi bilan besh yilgacha uzaytirish haqida O‘zbekiston prezidentiga taqdimnoma kiritish, Қорақалпоғистон Respublikasi, viloyatlar sudlari, Toshkent shahar суди, tumanlararo, tuman (shahar) va harbiy sudlarning sudyalik lavozimida bo‘lishning eng yuqori yoshini sudyaнинг roziligi bilan besh yilgacha uzaytirish tartibini nazarda tutuvchi norma билан to‘ldirildi.
Shuningdek, «O‘zbekiston Respublikasi Sudyalar oliy kengashi to‘g‘risida"gi қонуннинг 7-moddasi:
- sudyalar va o‘z faoliyatini doimiy asosda amalga oshiruvchi Kengash a’zolariga nisbatan xizmat tekshiruvlari o‘tkazish;
- o‘z faoliyatini doimiy asosda amalga oshiruvchi Kengash a’zolarini intizomiy javobgarlikka tortish to‘g‘risidagi masalani ko‘rib chiqishni nazarda tutuvchi;
- davlat organlaridan va boshqa tashkilotlardan, shuningdek, mansabdor shaxslardan hamda fuqarolardan Kengash faoliyati bilan bog‘liq zarur axborotni, hujjatlarni va boshqa materiallarni so‘rab olish vakolatlarini nazarda tutuvchi normalar bilan to‘ldirildi.
«O‘zbekiston Respublikasi Sudyalar oliy kengashi тўғрисида"gi qonunga kiritilgan yangiliklar haqida gap borar ekan, zaxiraga kiritilishi istagini bildirgan nomzodning arizasini ikki oy ichida ko‘rib chiqish, sudyaлик yoshi o‘ttiz besh yoshgacha oshirilishi munosabati bilan sudyalik lavozimlariga nomzodlar zaxirasining yoshini o‘ttiz ёшдан o‘ttiz uch yoshgacha oshirishni nazarda tutuvchi o‘zгартирishlarни ham alohida ta’kidlash darkor.
Bundan tashqari yangi қонун bilan sudyani vakolat muddati tugaganidan so‘ng sudyalik lavozimiga va boshqa sudyalik lavozimiga tayinlash tartibi alohida 24−1-moddada belgilandi.
Jumladan, ushbu moddada Kengashning viloyatlar va Toshkent shahar sudlarining raislari, rais o‘rinbosarlari va sudyalari, Ўзбекистон Respublikasi Harbiy sudi raisi, tumanlararo, tuman, shahar, harbiy sudlar raislari va sudyalari lavozimlariga nomzodlar бўйича jamoatchilik fikrini o‘rganish, sudyaning vakolat muddati tugaganidan keyin uni sudyalik lavozimiga munosibligi yoki nomunosibligi haqidagi masalani ko‘rib chiqish muddati, agar sudya o‘zi da’vogar bo‘lgan lavozim talablariga javob bermasa, Kengashning uni quyi sudyalik lavozimiga ko‘rib chiqish masalasini kun tartibiga kiritish huquqi belgilangan normalar nazarda tutildi.
Mo‘min Astanov,
Oliy sud sudyasi, Sudyalar oliy malaka hay’ati raisi
