2023 йил якуни бўйича Ўзбекистон давлат бюджетининг акциз солиғи бўйича тушумлари белгиланган прогноз кўрсаткичларига нисбатан 1,5 трлн сўм кам бўлиши ёки 91,7 фоизга бажарилиб, ҳақиқатда ижроси 16,4 трлн сўм бўлиши кутилмоқда. Бу ҳақда Иқтисодиёт ва молия вазирлиги эълон қилган 2024−2026 йилларга мўлжалланган бюджетномада маълумот берилган.
Акциз солиғи бўйича давлат бюджети тушумлари ўтган йилги даромадларга нисбатан 2,9 трлн сўмга ёки 21,8 фоизга кўпайиши, лекин йил бошидаги прогнозга нисбатан 1,5 трлн сўм кам бўлиши кутилмоқда.
Вазирлик буни иккита омил билан изоҳлаган:
- йил бошида ҳаво ҳароратининг кескин совиб кетиши натижасида автомобилларга сиқилган газ қуйиш шохобчаларининг фаолияти вақтинча тўхтатилганлиги;
- АИ-80 русумли автобензин маҳсулоти учун акциз солиғи «ноль» ставкада қўлланилиши.
Эслатиб ўтамиз, 2023 йил 13 январь куни «Ўзтрансгаз» компанияси аҳоли, ижтимоий аҳамиятга эга объектлар ва қозонхоналарни узлуксиз газ билан таъминлаш мақсадида ҳар қандай улгуржи истеъмолчиларга, хусусан, АГТКШлар ва қурилиш материаллари ишлаб чиқарувчи корхоналарга газ таъминоти тўхтатилганини маълум қилганди. АГТКШлар фаолияти 2 февралга келиб босқичма-босқич тиклана бошлаган.
АИ-80 бензини учун акциз солиғи «ноль» ставкада қўлланилиши эса президентнинг 12 декабрь кунги қарорида назарда тутилганди. Ҳужжат билан 2022 йил 10 декабрдан 2023 йил 1 мартгача импорт қилинадиган, маҳаллий корхоналар томонидан ишлаб чиқариладиган ва тадбиркорлик субъектлари томонидан якуний истеъмолчиларга сотиладиган АИ-80 русумли автобензин маҳсулоти учун, истисно тариқасида, акциз солиғини «ноль» ставкада қўллашга рухсат берилган. Ўшанда бу орқали АИ-80 бензинининг чакана нархларини жорий нархларга нисбатан ўртача 8,7 фоизга пасайиши кутилаётгани ҳамда аҳоли ва тадбиркорлар ихтиёрида 213,7 млрд сўм қолиши (яъни давлат бюджети шунча тушумдан маҳрум бўлиши) кутилаётгани қайд этилган.
Акциз солиғи вақтинча бекор қилиниши натижасида 13 декабрдан бошлаб «Ўзбекнефтгаз»га қарашли UNG Petro ёқилғи қуйиш шохобчаларида Аи-80 бензини нархи 1100 сўмга (6800 сўмдан 5700 сўмгача) арзонлашганди.
28 февраль куни президент қарори билан АИ-80 бензини учун акциз солиғини «ноль» ставкада қўллаш муддати 2023 йил 31 декабрга қадар узайтирилди. Бугунги кунга келиб UNG Petro АЁҚШларида ушбу тоифадаги бензин нархи 6050 сўмни ташкил этмоқда.
АИ-80 бензини учун узун навбатлар
АИ-80 бензинига аксиз солиғи вақтинча бекор қилинганидан шу кунгача АЁҚШлар олдида бу турдаги бензинга навбатлар юзага келди. Хусусан, 4 февраль куни «Ўзбекнефтгаз» акциядорлик жамияти Ўзбекистондаги автомобилларга бензин қуйиш шохобчаларида юзага келган узун навбатлар сунъий тақчиллик ва ортиб бораётган талабни қондириш учун ишлаб чиқариш қувватларининг етишмаслиги билан боғлиқ экани ҳақида баёнот берди.
