Rossiya Zaporojye AESda radiatsiya tarqalishini ko‘zda tutuvchi terakt stsenariysini ko‘rib chiqmoqda. Ukraina prezidenti Vladimir Zelenskiy bir necha kun oldin shunday bayonot bilan chiqdi.
Zelenskiy murojaati Xerson viloyatining Rossiya tomonidan bosib olingan qismidagi Kaxovskaya GESidagi portlashdan bir oy o‘tmay e’lon qilindi. Stansiya to‘g‘oni 6-iyunga o‘tar kechasi vayron qilingan, o‘nlab qishloq va shaharlarni, jumladan Xersonni ham suv bosdi. Ukraina va Rossiya bir-birini to‘g‘onni buzishda aybladi. Sun’iy yo‘ldoshdan olingan suratlar ilgari 18 kub kilometr suv saqlagan suv ombori haqiqatda butunlay qurib qolganini ko‘rsatmoqda.
Zaporojye AES haqida nimalarni bilishingiz kerak
- Ukraina atom energetikasiga kuchli qaram: iste’mol qilinadigan elektr energiyasining yarmi mamlakatdagi to‘rtta AESning 15 ta atom reaktori tomonidan ishlab chiqariladi.
- Zaporojye AES Yevropadagi eng yirik AESdir. U o‘tgan yilning mart oyidan beri Rossiya armiyasi nazoratida bo‘lgan Energodar shahrida joylashgan.
- 2022-yil fevralida Rossiyaning keng ko‘lamli bosqinidan oldin Zaporojye AES Ukraina uchun zarur bo‘lgan elektr energiyasining beshdan bir qismini ishlab chiqargan.
- Zavodda ukrainalik xodimlar ishlashda davom etmoqda, biroq obyektni Rossiya qo‘shinlari qo‘riqlaydi.
- Bosqin boshlanganidan beri AES hududi bir necha bor o‘qqa tutilgan. Ukraina va Rossiya bir-birini o‘qqa tutishda ayblamoqda.
Ehtimoliy terakt haqida nimalar ma’lum?
“[Ukraina] razvedkasi Rossiya Zaporojye AESdagi terakt ssenariysi — radiatsiya tarqalishi bilan sodir etilgan terakt ssenariysini ko‘rib chiqayotgani haqida ma’lumot oldi”, — dedi Zelenskiy. Uning so‘zlariga ko‘ra, Rossiya harbiylari “buning uchun hamma narsani tayyorlab qo‘ygan”.
Ukraina rahbari Ukraina maxsus xizmatlari qanday dalillarni olganiga aniqlik kiritmadi, biroq Kiyev barcha mavjud ma’lumotlarni sheriklari bilan baham ko‘rishini ta’kidladi: “Yevropa, Amerika, Xitoy, Braziliya, Hindiston, arab dunyosi, Afrika — barcha davlatlar, mutlaqo hamma buni bilishi kerak. Bu safar Kaxovkadagi kabi bo‘lmasligi kerak: dunyo ogohlantirildi, demak, dunyo harakat qilishi mumkin va kerak”.
“Afsuski, radiatsiya davlat chegaralarini bilmasligini va u kimga tegishi faqat shamol yo‘nalishiga qarab aniqlanishini bir necha bor eslatib o‘tishga majbur bo‘ldim”, — deya qo‘shimcha qildi Zelenskiy.
Kreml Zelenskiyning so‘zlariga izoh berdi. Rossiya prezidenti Vladimir Putin matbuot kotibi Dmitriy Peskov Ukraina prezidentining bayonotini “navbatdagi yolg‘on” deb atadi.
“MAGATE hozirgina ishga tushdi. MAGATE tomonidan juda yuqori baho. Hamma ko‘rmoqchi bo‘lgan narsani ko‘rdi… Qolgan hammasi yolg‘on”, — dedi Peskov.
Keyinroq Ukraina Mudofaa vazirligining Bosh razvedka boshqarmasi boshlig‘i Kirill Budanov Rossiya qo‘shinlari Zaporojye AESni, jumladan, sovutish havzasini qo‘shimcha ravishda minalashganini aytdi. U 25-iyun kuni Britaniya OAVlariga bergan intervyusida “ZAESga hujum rejasi to‘liq ishlab chiqilgan va tasdiqlangan"ini ma’lum qildi.
“Vaziyat hech qachon hozirgidek jiddiy bo‘lmagan”, — dedi Budanov. Uning fikricha, Rossiya Dneprning chap qirg‘og‘ida Ukraina armiyasining yurishini to‘xtatish uchun ZAESda terakt sodir etishi mumkin.
Ukraina Ichki ishlar vazirligi ular allaqachon shtab-kvartirani joylashtirgani va ZAESda terakt sodir bo‘lgan taqdirda mashg‘ulotlar o‘tkazishini bildirdi.
MAGATE nima demoqda?
Rafael Grossi boshchiligidagi MAGATE missiyasi oxirgi marta 15-iyun kuni Zaporojye AESiga tashrif buyurgan edi. Mutaxassislar Kaxovskaya GESi vayron qilinganidan keyin stansiyadagi vaziyatni baholadilar — suv ombori ZAESni turbinali kondensatorlar va xavfsizlik tizimlari uchun zarur suv bilan ta’minladi.
MAGATEning 21-iyundagi hisobotida aytilishicha, so‘nggi ikki hafta ichida Zaporojye AES sovutish uchun zarur bo‘lgan suvni yaqin atrofdagi Zaporijye issiqlik elektr stansiyasi (ZIES) chiqarish kanali zaxirasidan olmoqda.
“Ushbu kanaldagi suv ko‘p haftalar davomida sovutishni ta’minlashi kutilmoqda”, deyiladi xalqaro agentlik bayonotida.
MAGATE minalar stansiya perimetri tashqarisida joylashtirilgani, shuningdek, AES hududida ma’lum joylarda minalar mavjudligidan xabardor ekanligini tasdiqladi. Shu bilan birga, Grossining tashrifi davomida maydonda hech qanday mina topilmadi, deyiladi bayonotda.
“Zaporojye AES va undagi yadroviy xavfsizlik bilan bog‘liq vaziyat o‘ta beqaror, — deyiladi MAGATE bayonotida. — Kaxovka suv omborining yo‘qotilishi butun mintaqa uchun halokat bo‘ldi va ushbu yirik AES uchun jiddiy qiyinchiliklarni yanada kuchaytirdi. Endi har qachongidan ham barcha tomonlar yadroviy avariyaning oldini olish uchun MAGATEning asosiy tamoyillariga to‘liq rioya qilishlari kerak”.
