O‘zbekiston Markaziy banki 7 oktabr kuni litsenziyasini qaytarib olingan «Turkistonbank» mijozlari bankdagi pullarini qaytarib olishga urinayotgan vaziyatga izoh berdi.
4 noyabr kuni Markaziy bankka bir guruh fuqarolar tomonidan «Turkistonbank» XATB omonatiga joylashtirilgan pul mablag‘larini bank xodimlari subordinar qarz sifatida rasmiylashtirganligi va bugungi kunda bankka berilgan qarz mablag‘larining qaytarilishi kafolatlanmaganligi yuzasidan murojaatlari kelib tushgan.
Regulyator mazkur murojaatlarni ko‘rib chiqish jarayonini nazoratga olgani, ularda qayd etilgan masalalar bo‘yicha tegishli o‘rganish ishlari olib borilayotganini qayd etdi.
Subordinar qarz deb — mijozning bankka foiz shaklida kelishilgan foyda olish imkoniyatiga ega bo‘lgan kreditiga aytiladi. Bunday kreditlar mijozning tashabbusi bilan muddatidan oldin to‘lashni nazarda tutmaydi. Bundan tashqari, mijozlar fuqarolarning banklardagi omonatlarini kafolatlash jamg‘armasidan kompensatsiya talab qila olmaydi.
Avvalroq Spot nashri «Turkiston bank»ning kamida 59 nafar mijozi pul mablag‘larini qaytarish uchun ariza berganidan so‘ng, omonatlar sug‘urtalash jamg‘armasi kafolatida emasligini bilib qolgani haqida xabar bergandi. Ularning mablag‘lari miqdori kamida 57 milliard so‘mni tashkil etadi.
Bank «Mustahkam himoya» omonati bo‘yicha pul mablag‘larini subordinar qarz sifatida bergan. Ularning daromadliligi depozitlar bo‘yicha o‘rtacha ko‘rsatkichdan yuqori bo‘lgan (so‘mdagi depozitlar bo‘yicha yillik 27% va xorijiy valyutadagi depozitlar bo‘yicha 7,5%).
Jabrlanuvchilarning fikricha, bank xodimlari va huquqshunoslari omonatlar davlat tomonidan kafolatlanganini bir necha bor ta’kidlagan. Biroq ularning so‘zlari Markaziy bank tomonidan rad etildi.
«Notarius subordinar qarz shartnomasini tuzishi kerak, ammo bu haqda hatto ijro paytida ham aytilmagan» deydi omonatchilardan biri. Jabrlanuvchilar huquq-tartibot idoralariga ariza yozgan, shuningdek, prezidentga ham murojaat yo‘llagan.
Iqtisodchi Otabek Bakirovning tahmin qilishicha, «Turkistonbank»ka hech kim omonat qo‘ygandan keyin bu bank subordinar maqomdagi qarz jalb qila boshlagan. Shuningdek,"bank mas’ullarining aldovi va yolg‘on tushuntirishlari ortidan» ham bunday holat kelib chiqqan bo‘lishi mumkin, deb qayd etdi u.
«Albatta aqli xushi joyida, bazaviy bo‘lsa ham moliyaviy ma’lumotga ega odamlar bu qopqonga tushmagan», — iqtibos keltiriladi Spot nashrida.
Qonunchilikka ko‘ra, kafolat obyekti qarzlar emas, omonatning o‘zi hisoblanadi.
Moliya bozoridagi «Gazeta.uz» manbasining fikricha, bank yetarlilik va likvidlik ko‘rsatkichlari bilan bog‘liq muammolar tufayli subordinar kreditlar berishi mumkin. Xususan, har qanday majburiyat uchun bank ma’lum miqdordagi kapital va likvidlikni saqlashi kerak: «depozit uchun ular «subordinar qarz»ga qaraganda yuqoriroq va qattiqroqdir.
27 oktabr kuni o‘tkazilgan matbuot anjumanida MB rahbari Mamarizo Nurmuratov zayavlyal, litsenziyasi bekor qilingan banklarning (Turkiston va Hi-tech Bank bundan mustasno) omonatchilariga mablag‘larini ikki oy muddatda qaytarish boshlanadi. Hisob kitoblarga ko‘ra, gap 373 milliard so‘m haqida ketmoqda.
