Ўзбекистон Маданий мерос агентлиги «Шарқ» нашриёт-матбаа ижодий уйи бино ва иншоотлари маданий мерос объектлари рўйхатидан чиқарилиши ҳамда фаолларнинг мажмуа ўзининг аввалги қиёфасини сақлаб қолмаслиги хавотирига оид постларига муносабат билдирди.
Агентликнинг қайд этишича, 1914−1983 йиллар мобайнида бунёд этилган 14 та бино ва иншоотдан иборат мажмуада 2023 йилнинг 14 октябрида ишчи гуруҳ мазкур объектларда тарихий ва маданий экспертизани ўтказди.
Гуруҳ таркиби Маданий мерос агентлиги вакиллари, агентлик ҳузуридаги Илмий эксперт кенгаши аъзолари, Давлат активларини бошқариш агентлиги ҳамда «Шарқ нашриёти матбаа корхонаси» акциядорлик жамияти ходимларидан иборат эди.
Экспертиза натижаларига кўра, Ишчи гуруҳ томонидан бино ва иншоотларнинг «аксарияти тўлиқ реконструкцияни тақозо этувчи авария ҳолати, аянчли аҳволда экани» тўғрисида тегишли хулосалар қилинган. Шунингдек, тарихий ва маданий аҳамиятга молик бинолар аниқланган. Хабарда агенилик гап қайси бинолар ҳақида кетаётганини аниқлаштирмаган.
Шу билан бирга, Давлат активларини бошқариш агентлигига мулк мажмуасининг реализация қилинишида «ЎзА биноси» (литер 0002) маъмурий биносининг тарихий меъморий қиёфасини сақлаб қолиш зарурлиги, келгусида эса қурилиш, таъмирлаш ва реконструкция ишларини Маданий мерос агентлиги билан келишилган ҳолда амалга ошириш вазифаси юклатилгани қайд этилган.
Шунингдек, Маданий мерос агентлиги Тошкент шаҳридаги модернизм иншоотлари, шу жумладан, ЎзА биносини ЮНEСКО Бутунжаҳон меросининг дастлабки рўйхатига киритиш учун аризани тайёрлаганини таъкидлади.
«Шарқ» биноларини сотувга қўйилиши
Давлат активларини бошқариш агентлиги 2023 йил 20 сентябрида «Шарқ» нашриёт-матбаа корхонаси бинолари ва ЎзА биносини ягона мулкий мажмуа сифатида савдога (хусусийлаштиришга) қўйган эди. Бу янгилик жамоатчиликнинг кескин норозилигини келтириб чиқарган эди. Шунингдек, Маданий мерос агентлиги ҳар иккала бино Ўзбекистон моддий маданий мероснинг кўчмас мулк объектлари миллий рўйхатига киритилганини эслатиб, уларни аукциондан олиб ташлаш бўйича огоҳлантириш берган эди.
Агентлик ўз баёнотида «Маданий мерос объектларини муҳофаза қилиш ва улардан фойдаланиш тўғрисида»ги қонуннинг 23-моддасига мувофиқ, давлат мулкида турган моддий маданий мерос объектлари давлат тасарруфидан чиқарилиши ва хусусийлаштирилиши мумкин эмаслиги белгиланганини ҳам қайд этиб ўтган эди.
Шундан сўнг Давлат активларини бошқариш агентлиги объект ҳудудида жойлашган бино-иншоот ёки ер майдонининг қайси қисми (бири) маданий мерос объекти ҳисобланишига аниқлик киритиш бўйича биргаликда иш ташкил этишга келишиб олинганини маълум қилганди. Шу билан бирга, агентлик Тошкент рамзларидан бири ҳисобланган 16 қаватли модернизм ёдгорлиги — ЎзА биноси маданий мерос объектлари рўйхатига киритилмаганини кўрсатиб ўтганди.
Шунингдек, Давактив «Давлат мулкини бошқариш тўғрисида»ги қонуннинг 26-моддасида хусусийлаштирилмайдиган давлат мулкига эгалик қилишга ва (ёки) ундан фойдаланишга ижара шартномасига ёки давлат мулкини ишончли бошқариш шартномасига, давлат мулкидан текин фойдаланиш шартномасига, давлат-хусусий шериклик тўғрисидаги битимга, шу жумладан концессия шартномасига асосан йўл қўйилиши мумкинлигини алоҳида эслатиб ўтганди.
