Марказий банк жисмоний шахсларнинг муддати ўтган қарздорликларини ундиришда уларнинг манфаатларини ҳимоя қилиш бўйича тавсиялар ишлаб чиққани хабар қилинганди. Марказий банк раиси Мамаризо Нурмуратов 27 июль кунги матбуот анжуманида регулятор томонидан бундай тавсиялар ишлаб чиқилганига изоҳ берди.
Регулятор раҳбарининг айтишича, бундан асосий мақсад шанба, якшанба кунлари ва кечки вақтда банкирлар уйма-уй юрганини тартибга солиш, уларнинг ишдан ташқари вақтида ишлашининг олдини олиш ҳисобланади.
«Ўзларинг ёзганларингдек, шанба, якшанба кунлари ва кечаси банкирлар уйма-уй юрибди, деган хулосалар бор эди. Бизнинг асосий мақсадимиз ўшани тартибга солиш. Яъни нафақат мижозни кечаси безовта қилмаслик, балки банк ходими ҳам кечаси юрмасин, деган маънода қилинган хатти-ҳаракатлар», — деди Марказий банк раиси.
Қайд этилишича, бу масалада гап коллекторлар фаолияти тўғрисида кетаётгани йўқ.
Шунингдек, Мамаризо Нурмуратов тавсиялар Россия қонунларига ўхшашлиги ҳақидаги фикрларга ҳам муносабат билдирди.
«Бутун жаҳонда эътироф этилган банк тизимини шакллантиряпмиз. Ўша бутун жаҳон эътироф этган банк тизимидаги қонун-қоидалардан ўзимизга оляпмиз. Яъни бошқалар 30 йил ёки 100 йиллик тажриба давомида шакллантирган меъёрларни биз янгидан ўйлаб топишимиз керак эмас. Бевосита Россияникига тўхталадиган бўлсак, Молиявий инклюзивлик агентлиги бор, унга биз ҳам аъзомиз, уларнинг тавсияларига биноан ҳам муаммоли қарзлар билан ишлаш бўйича энг самарали тизимлардан бири Россияники ҳисобланади. Биз уларнинг ҳам тажрибасини ўрганамиз», — деди регулятор раҳбари.
Муаммоли кредитлар суммаси ўзгармаётгани ҳақидаги саволга Мамаризо Нурмуратов қуйидагича жавоб берди.
«Бунга нисбий қарашимиз керак, кредитлар қолдиғининг ўсиш даражаси юқори бўлиб турганда, биз айтаётган ўша 3,5 фоизлик норма (муаммоли кредитларнинг умумий кредитлар портфелидаги улуши) бугунги кундаги шароитимизда нормал деб қаралади. Халқаро меъёрларга асосан умумий кредит портфелида муаммоли кредитлар улуши 4 фоизгача бўлса, нормал қабул қилинади. Шунинг учун ўзгариш бўлмаяпти, дейишимиз жуда нотўғри, чунки биз буни доимий таҳлил қиламиз», — деди Мамаризо Нурмуратов.
Марказий банк раисининг қайд этишича, қайси банкларда муаммоли кредитлар улуши ошса, регулятор унга нисбатан кредитлар ажратишни чеклаш ва депозитлар жалб қилиш бўйича маълум талабларни қўйиб боряпти.
«Шахсий фикримча, агар жамиятда хусусий мулк устувор бўлсагина коллекторлик кенг ривожланиб, ўзининг самарасини бериши мумкин. Шу нуқтаи назардан келиб чиқиб, бизнинг бу борадаги ўрганишларимиз давом этяпти. Ҳозирча якуний хулосани айтишга сал вақтли деб ўйлайман. Бу бўйича ўрганишларимиз якунлангандан кейин ахборотни, албатта, етказамиз», — деди коллекторлик хизмати ҳақида регулятор раҳбари.
Эслатиб ўтамиз, молиячи Отабек Бакиров Марказий банк томонидан эълон қилинган тавсияларни «ёмон» деб атаганди.
Унинг ёзишича, ҳужжат билан батафсил танишган одам мазкур тавсиялар Россия Федерациясининг 03.07.2016 йилдаги 230-Федерал қонунининг иккинчи боби ва бир неча бошқа моддаларининг айни таржимаси эканига гувоҳ бўлиши мумкин.
Молиячи бу тавсияларни салбий баҳолаётганини бир нечта факторлар билан изоҳлаган.
Отабек Бакиров Россияда ҳужжат бир неча йиллик муҳокамалардан кейин қонун даражасида қабул қилинганини эслатган. Ўзбекистонда эса бу тавсиялар Адлия вазирлигидан рўйхатдан ўтмаган, яъни меъёрий-ҳуқуқий ҳужжат мақомига эга эмас. Лекин ҳужжат тижорат банкларига ва микромолиялаш ташкилотларига ишда қўллаш ва ижро учун юборилган.
Яна бир фактор сифатида молиячи Россиядаги қонун коллекторлик ташкилотлари (қарз қайтариш билан шуғулланувчи профессионаллар) ва ёмон қарздорлар ўртасидаги муносабатларни тартибга солганини қайд этган. Яъни қонунга зарурият коллекторлик фаолиятига рухсат берилгандан кейин пайдо бўлган.
Бундан ташқари, бундай тавсияларнинг қабул қилиниши қарздорларнинг баъзи тоифаси учун қуролга айланиши мумкинлиги айтилган.
«Марказий банк шу энг ёмон қарздорлар тоифаси қўлига нима бериб қўйганини, банклар ва микромолиялаш ташкилотлари бошига қанақа кулфат яратганини жуда тез орада англайди. Лекин кеч бўлади», — деган мутахассис.
