Ўзбекистон Олий Мажлиси Сенати 18 ноябрь кунги мажлисда мамлакатнинг энергия таъминоти билан боғлиқ муаммоларни муҳокама қилди.

Мажлисда бош вазир ўринбосари — иқтисодий тараққиёт ва камбағалликни қисқартириш вазири Жамшид Қўчқоров 2022 йилга мўлжалланган Давлат дастурининг бажарилиши юзасидан ҳисобот берган.

Сенатор Маҳмуд Парпиев Давлат дастурининг энергетика соҳасида соғлом рақобат муҳитини ривожлантириш, барча иштирокчиларга тенг имкониятлар ериш ва нархларни шакллантиришнинг шаффоф механизмларини жорий қилиш тўғрисидаги 74-банди ўз вақтида бажарилмаганини кўрсатиб ўтди.

Ушбу вазифаларнинг бажарилмагани, сенаторнинг сўзларига кўра, бугун газ ва электр таъминоти билан боғлиқ муаммоларда, электр энергиясининг соатлаб ўчирилишида ўз аксини топмоқда, оқибатда фуқаролар ҳам, иқтисодиёт ҳам жабр кўряпти, шунингдек, газ тўлдириш шохобчаларида катта навбатлар юзага келмоқда. Сенаторнинг қўшимча қилишича, тўққиз ой давомида Ўзбекистонда минглаб иш ўринлари ташкил этилган, аммо электр таъминотининг етарли даражада эмаслиги тадбиркорлар фаолиятига салбий таъсир кўрсатиши ва иш ўринларининг қисқаришига сабаб бўлиши мумкин.

Шу муносабат билан Маҳмуд Парпиев Энергетика вазирлигига мурожаат қилиб, муаммони ҳал қилиш учун қандай чоралар кўрилаётгани ҳақида сўради.

Энергетика вазири ўринбосари Шерзод Ходжаевнинг маълум қилишича, Осиё тараққиёт банки, Жаҳон банки ва Европа тикланиш ва тараққиёт банкининг техник кўмаги билан, 20 дан ортиқ хорижий экспертлар ва нуфузли консалтинг компаниялари жалб қилингани ҳолда, «Электр энергетикаси тўғрисида»ги ва «Табиий газ тўғрисида»ги қонунларнинг янги таҳрирлари тайёрланган.

Бундан ташқари, электр энергетикаси соҳасини ислоҳ қилишнинг навбатдаги босқичини амалга ошириш чора-тадбирлари тўғрисидаги президент фармони лойиҳаси ишлаб чиқилиб, Президент администрациясига киритилган.

«Мазкур ҳужжатларда ҳам электр энергетикаси, ҳам табиий газ соҳасида рақобатли бозорни шакллантириш, ушбу бозорга ўтиш босқичларини белгилаш, нархларни эркин шакллантириш ва, энг асосийси, хусусий инвестицияларни янада кенгроқ жалб этиш учун шарт-шароитлар яратиш бўйича барча нормалар белгиланди. Бугунги кунда ушбу ҳужжат лойиҳалари Ўзбекистонда амалга оширилиши кутилаётган маъмурий ислоҳотлар доирасида кўриб чиқилмоқда. Бундан ташқари, Ўзбекистондаги рақобатли бозорларни яратиш ва тартибга солиш умумий концепцияси доирасида ҳам мана шу энергетика бозорини яратиш ва тартибга солиш меъёрлари кўриб чиқилмоқда», — деди у.

Энергетика вазири ўринбосарининг қўшимча қилишича, давлат-хусусий шерикчилик асосида электр станциялари қуриш бўйича олтита лойиҳа амалга оширилган. Яқин уч кун ичида Сирдарё вилоятида қуввати 220 МВт бўлган иссиқлик электр станциясининг ишга тушиши кутилмоқда.

Шерзод Ходжаевнинг қайд этишича, 2022 йилда 75 мингдан ортиқ янги тадбиркорлик субъектлари электр тармоқларига уланган. Шуни ҳисобга олган ҳолда, хусусан, «Обод маҳалла» ва «Обод қишлоқ» дастурлари доирасида, шунингдек, махсус иқтисодий зоналарда электр узатиш тармоқлари янгиланган ва модернизация қилинган.

«Яқинда махсус гуруҳлар томонидан ўрганилганида энг оғир 498 та ҳудудда лойиҳалар шакллантирилиб, қўшимча равишда тармоқларни модернизация қилиш ишлари амалга оширилмоқда. Энергия ресурслари билан таъминлашга доир рақамларга келадиган бўлсак, бу йил Ўзбекистонда ички бозорга йўналтирилган электр энергияси ҳажми ўтган йилнинг мос даврига нисбатан 5,2 фоизга ортганини кўришимиз мумкин. Шу билан бирга, кузатилаётган узилишларнинг асосий сабаби, дарҳақиқат, ишлаб чиқарилаётган электр энергияси ёки қазиб олинаётган табиий газ бугунги кунда реал эҳтиёжга етарли эмаслигини, қоплай олмаётганини кўриш мумкин», — деди у.

Ушбу муаммони бартараф этиш учун эски технологияларга асосланган иссиқлик электр станция (ИЭС)ларининг барчасини фойдаланишдан чиқариб, янги, замонавий, фойдали иш коэффициенти икки баробар юқори бўлган ИЭСларни ишга тушириш режалаштирилган. Бу борада ҳозирда олтита лойиҳа амалга оширилаётган бўлиб, улар ишга тушганидан сўнг Ўзбекистонда бирорта ҳам эски ИЭС қолмайди.

Шерзод Ходжаев фотоэлектрик ва шамол электр станцияларини қуриш ҳисобига мамлакат энергетика тизимида қайта тикланувчи энергия манбаларининг улушини ошириш режалари ҳақида ҳам гапирди.

Аҳолининг энергия таъминоти билан боғлиқ муаммолар юзасидан мурожаатларини тезкорлик билан ҳал қилиш учун call-марказлар ташкил этилган: 1154 (электр энергияси бўйича) ва 1104 (газ бўйича).

Аввалроқ, 16 ноябрда бўлган матбуот анжуманида Шерзод Ходжаев мамлакатда кузатилаётган электр энергияси тақчиллиги светни 8−10 соатлаб ўчириб қўйишни талаб қилмаслигини таъкидлаган эди. У аварияларнинг олдини олиш учун 1 соатлик чеклов етарли эканини маълум қилган эди. Шу кундан бошлаб Тошкентда электр энергиясини тежаш мақсадида кўча ёриткичлари ва рекламали LED-экранлар қисман ўчирила бошланди.

Ходжаев, шунингдек, газ тақчиллиги «Лукойл» ва Saneg нефть-газ компаниялари билан имзоланган келишувларга боғлиқ эмаслигини ҳам айтиб ўтган эди. Унинг сўзларига кўра, Ўзбекистон газ ва электр энергияси экспортини амалда тўлиқ тўхтатган, бу чора таъминотдаги узилишлар билан боғлиқ муаммоларни яқин вақт ичида «80 фоизга» ҳал қилиш имконини бериши керак.

Вазир ўринбосари 2022 йил ёзида берган интервьюсида электр энергиясининг рақобатли улгуржи ва чакана бозорига ўтиш учун, янги концепцияга асосан, тўрт босқич талаб этилишини айтиб ўтган эди. Унинг сўзларига кўра, президент бозорга киришни истаган ҳар қандай бизнес-субъектга лицензия бериш мумкин бўлиши учун бозор қоидаларини тасдиқлашга ва ўша бизнес-субъект ишлаб чиқаришни бошлай олиши учун тушунарли тартибни жорий этишга рухсат берган эди.