Қорақалпоғистон Республикаси Жўқорғи Кенгеси раиси, Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Сенати раисининг ўринбосари Муса Ерниязовнинг ўлими тўғрисида ёлғон маълумот тарқатганлик юзасидан яна учта блогер Нукус ички ишлар бўлимига чақирилди.
Аввалроқ «Газета.uz» хабар берганидек, 26 июлга ўтар кечаси Қорақалпоғистоннинг Makan.uz, Kruz.uz ва Kar24.uz таҳририятларининг бош муҳаррирлари Repost.uz сайтида чиққан Муса Ерниязовнинг ўлими ҳақидаги хабарни қайта чоп этгандан сўнг (Kar24.uz янгиликни қайта нашр этмаган) прокуратурага чақиртирилган эди. Repost.uz сайтининг хабар беришича, янгиликлар «административ панелни бузиш натижасида» пайдо бўлган. Қорақалпоғистон Жўқорғи Кенгеси ва Ўзбекистон Соғлиқни сақлаш вазирлиги матбуот хизмати сенаторнинг ўлими ҳақидаги маълумотларни рад этди.
Уч сайт раҳбарларидан бирортасига ҳам сўроққа чақирилгани ҳақида нома берилмаган. Makan.uz сайти раҳбари Лолагул Қаллихановани ҳуқуқ-тартибот идоралари ходимлари уйидан олиб кетишган. Икки журналистдан телефонлар ва ноутбук тортиб олинган.
«Газета.uz»га маълум бўлишича, яна учта блогер сўроққа чақирилган. Уларнинг телефонлари ва компьютерлари ҳам мусодара қилинди.
«Мендан нима учун блог юритишга лицензия олмаганлигимни сўрашди»
Султанбек Зияев «Америка овози» (VOA) журналисти Навбаҳор Имомова билан.
Қорақалпоқ давлат университети қорақалпоқ филологияси ва журналистика факультети 3-босқич талабаси, Ziyaev Blogi нинг муаллифи Султонбек Зияевнинг «Газета.uz»га берган интервьюсида айтишича, 26 июль куни соат 18:00 дан кейин Қонликўл туман ички ишлар бошқармасидан қўнғироқ қилиб, компьютер ва телефонни олиб бўлимга келишини сўрашган.
«Мен кечқурун бормайман, дедим. Улар эрталаб соат
7:30—8:00 да яна қўнғироқ қилишди. Nexia-3 русумли автомашинада Саламат Бердиев исмли милиция ходими мени соат 9:30 ларда Қонликўл туманидан 80 км узоқликда жойлашган Нукус шаҳар ички ишлар бўлимининг терроризм ва экстремизмга қарши кураш бўлимига олиб борди. Чақирув номаси бор-йўқлигини сўрадим. Улар ўша ерда беришларини айтишди», — деди у.
Унинг сўзларига кўра, Нукус шаҳар ички ишлар бўлимида бир аёл унинг қўлидан телефонни тортиб олган.
«Улар телефонни талаб қилишди. Менда компьютер йўқ эди. Менинг илтимосимга биноан шахсни тасдиқловчи гувоҳномани фақат битта ходими тақдим этди, аммо терговчи ва бошқа кийимдаги аёл кўрсатишмади. Бу аёл телефонимни қўлларимдан тортиб олди. Xiaomi Redmi S2 смартфонини тортиб олишда протокол тузиш учун иккита гувоҳ олиб келинди, ҳужжатлар расмийлаштирилди ва конвертга солинди. SIM-карта ичида қолди», — деди блоггер.
Султонбек Зияевнинг таъкидлашича, ундан Муса Ерниязовнинг ўлими ҳақидаги хабарни қаердан олиб қайта жойлаштирганлиги ҳақида сўрашган.
«Мен Makan.uz сайтидаги хабарни олиб жойлаганимни, сўнгра [раддия] Kun.uz ни хабарини юборганимни айтдим ва кейин барча хабарларни ўчириб ташлаганимни айтдим. Улар блогерлар ва журналистларнинг барча маълумотлари борлигини айтишди, аммо кейин улар бошқа мамлакатда бўлган блогер Бахтиёр Қодирбергенов ҳақида, Қорақалпоғистонда қанча Telegram-каналлар ва сайтлар борлиги ҳақида сўрашни бошладилар. Мен уларга улар ҳақида билмайман, деб жавоб бердим, шунинг учун мен ҳеч қандай маълумот беролмайман» — деди у.
Блог муаллифи Зияев Блогидан, шунингдек, блог юритишни олиб бориш учун лицензия талаб қилинган.
«Мендан нима учун блог юритишга лицензия олмаганлигимни сўрашди. Мен бу менинг севимли машғулотим дедим. Январь ойида вақти-вақти билан у ерда ёзиш ва журналистик маҳоратини ошириш учун канални очгаман. Аммо улар менинг гапларимни эшитишмади ва бақиришди: „Сен бизни тушунмаяпсан, бизга лицензия керак“. Назаримда, улар блог юритиш нималигини тушунмайди», — деди Султонбек Зияев.
Кетишдан олдин, блогер улар унга кўрсатишга ваъда берган чақирув қоғозини сўраган, аммо унга чақирув қоғози йўқлигини, чунки улар «оғзаки топшириқ»ни бажаришаётганини айтишган.
«Менга ушбу ишнинг қолган тафсилотлари ҳақида кейинроқ хабар қилинишини айтишди. Мени Нукусга олиб келган Қонликўл туман ИИБ полиция ходими Саламат Бердиев мени соат 13:00 ларда уйга олиб келди», — деди у.
«Ҳеч қандай мажбурлаш бўлмади»
Амударё туманида яшовчи блогер, Saidahmadov blogi муаллифи Шуҳрат Саидахмадовнинг «Газета.uz»га хабар беришича, 26 июль куни соат 18:00 ларда унинг уйига туман ички ишлар бошқармасининг тўрт ходими келиб, чақирув қоғозини тақдим этмаган ҳолда, дарҳол телефон ва компьютерини мусодара қилган. Унинг сўзларига кўра, у уяли алоқа воситаси ва техникани ўз хоҳишига кўра топширган.
«Ҳеч қандай мажбурлаш бўлмади. Нукусга бордик. Мендан Муса Ерниязовнинг ўлими ҳақида сохта хабар тарқатганмисиз деб сўрашди. Мен бундай янгиликни тарқатмадим, мен фақат журналист Алишер Рўзиохунов каналига таяниб, унинг ўлими ҳақидаги хабарларга берилган раддияни эълон қилдим. Мен ҳатто Repost.uz сайтидан олинган скриншотларни ҳам нашр этмадим. Назаримда, мени ушбу янгиликлар аслида қаердан келганлигини билиш учун чақиришган», — деди у.
Шуҳрат Саидахмадов, шунингдек, Makan.uz, Kruz.uz ва Kar24.uz бош муҳаррирларининг прокуратура идораларига чақирилганлиги ҳақидаги хабарларни эълон қилган эди. Улар ундан бу тўғрисидаги маълумотларни каердан олганлигини сўрашди. Блогернинг айтишича, у Искандар Юсупов билан телефон орқали боғланган.
Мусодара қилинган телефон Шуҳрат Саидахмадов томонидан имзоланган конвертга жойлаштирилган.
«Ноутбук конвертга сиғмади. Мен уни сумкам билан бирга қолдирдим… Охир-оқибат, соат 21:00 ларда чиқдик. Мен фақат ўзимнинг қурилмаларимдан, менинг рухсатимсиз текширишларидан, баъзи маълумотларни юклаб олишларидан хавотирдаман. Биламан, мен бу ерда мутлақо айбдор эмасман ва ҳеч қандай қонунбузарлик қилмадим», — дея таъкидлади блогер.
"Улар иккита телефон, ноутбук ва стационар компьютерни тортиб олишди"
"Қарақалпақ 24″ Telegram-канали юритувчиси Бердах Наурызбаев ҳам ички ишлар бўлимига олиб кетилган, шундан сўнг унинг мобил воситалари ва техникалари тортиб олинган. «Газета.uz» блогердан изоҳ ола олмади, аммо вазият билан таниш бўлган манбага кўра, 26 июнь куни соат 13:00 дан кейин фуқаролик формасида бўлган 3 нафар ҳуқуқ-тартибот идоралари ходими блогернинг уйига рухсатсиз кириб, ўзларини таништирмаган ҳолда, иккита телефонни, ноутбук ва стационар шахсий компьютерни тортиб олишган.
Бердах Наурызбаев аввал Бўзотов тумани ички ишлар бўлимига, кейин Нукус шаҳар ички ишлар бўлимига олиб борилган ва Муса Ерниязовнинг ўлими ҳақидаги хабарларнинг тарқалиши ҳақида унга саволлар берилган.
Блогер уйига соат 23:00 атрофида қайтиб келган, унга техниканинг қачон қайтарилиши ҳақида айтилмаган.
«Журналистларга қилинган ҳар қандай босим президентнинг очиқлик сиёсатига мутлақо зиддир»
Президент ҳузуридаги Ахборот ва оммавий коммуникациялар агентлиги директори биринчи ўринбосари Дилшод Саиджонов АОКА ўз ваколати доирасида вазиятни ўрганганини ва Бош прокуратурага ва Қорақалпоғистон Республикаси Вазирлар Кенгашига ҳуқуқни муҳофаза қилиш органларининг ҳаракатларига ҳуқуқий баҳо бериш учун ёзма сўров юборганлигини айтди.
Сўровда қайд этилишича, ҳуқуқ-тартибот идоралари ходимлари «Журналистнинг касбий фаолиятини ҳимоя қилиш тўғрисида» ги қонуннинг 10-моддаси (журналистнинг касбий фаолиятининг кафолатлари) ва 14-моддаси (журналистнинг касбий фаолиятини ҳимоя қилиш тўғрисидаги қонун ҳужжатларини бузганлик учун жавобгарлик) ва Жиноий-процессуал кодексининг 88-моддаси (исбот қилиш жараёнида фуқароларнинг, корхона, муассаса ва ташкилотларнинг ҳуқуқларини ҳимоя қилиш) талабларини бузган. Шунингдек, таъкидланишича, Жиноят-процессуал кодексининг 97-моддасига (сўроққа чақириш) биноан, сўроққа чақирилганда чақирув қоғози юборилиши керак.
Шу билан бирга, Дилшод Саиджонов «Makan.uz, Kruz.uz ва Repost.uz (хакерлар ҳужуми ҳақидаги хабар текширилмоқда) онлайн-оммавий ахборот воситалари эълон қилинган маълумотларнинг тўғрилигини текширмасдан амалдаги қонунчиликка биноан ноқонуний хатти-ҳаракатлар содир этганлигини таъкидлади. „Ахборот эркинлиги принциплари ва кафолатлари тўғрисида“ ги қонуннинг 7-моддасида оммавий ахборот воситалари тарқатилаётган маълумотларнинг тўғрилиги учун ахборот манбаи ва муаллифи билан биргаликда жавобгар эканлиги белгиланган. Шунинг учун агентлик уларга тегишли аризаларни юборди».
Дилшод Саиджонов журналистларга қилинган ҳар қандай босим Ўзбекистон Президентининг очиқлик сиёсати ва сўз эркинлиги соҳасидаги ислоҳотларга зид эканлигини таъкидлади. Бундай ҳолатлар Ўзбекистоннинг халқаро обрўсига путур етказиши ва давлат идораларига нисбатан ишончсизлик уйғонишига олиб келиши мумкин, дейди АОКА раҳбарининг биринчи ўринбосари.
«Ҳам давлат идоралари, ҳам ОАВ ва блоггерлар ахборот қонунчилигига риоя қилишлари шарт. Томонлар ўртасида келиб чиқадиган ҳар қандай низо амалдаги қонунчилик доирасида, шунингдек суд тизимига кўра ҳал қилиниши керак», — деди у.
Прокуратура
Қорақалпоғистон прокуратураси ўз баёнотида, жамоатчилик эътиборида бўлган ҳар қандай шахс тўғрисидаги маълумотлар жамиятда мунозарага сабаб бўлиши мумкинлигини таъкидлади.
«Айниқса, агар бундай маълумот унинг ҳаёти ёки соғлиғи билан боғлиқ бўлса, бу кўпроқ муҳокамаларга олиб келади. Бу ҳолат ушбу одамнинг оиласи, меҳнат жамоаси ва қариндошлари учун турли хил салбий оқибатларни келтириб чиқариши мумкин», — дейилади хабарда.
Прокуратурада ходимлар журналистларга босим ўтказмаганликларини таъкидланди.
«Ёлғон маълумотни ким тарқатганлигини аниқлаш учун прокуратура ва Қорақалпоғистон Республикаси Ички ишлар вазирлиги ходимлари Makan.uz муҳаррири Лолагул Қаллиханова, Kruz.uz муҳаррири Искандар Юсупов ва Kar24.uz муҳаррири Қумар Бегниязова билан профилактик суҳбат ўтказди. Профилактик суҳбат давомида прокурор ҳам, ички ишлар идоралари ходимлари ҳам журналистларга тазйиқ ўтказишмади», — дейилади баёнотда.
Ҳозирда Қорақалпоғистон Ички ишлар вазирлиги Муса Ерниязов ҳақида ёлғон маълумотларнинг тарқалишини текширмоқда.
