O‘zbekiston Oliy Majlisi Senati raisi Tanzila Narbayeva 11-mart kuni Nyu York shahrida bo‘lib o‘tgan BMT xotin-qizlar maqomi bo‘yicha komissiyasining 68-sessiyasida nutq so‘zladi. Tashkilot veb saytida nutqning videosi e’lon qilindi (Tanzila Narbayeva nutqi 54:03 dan boshlanadi).
Eslatib o‘tamiz, Sessiya qashshoqlikni bartaraf etish, institutlar salohiyati va moliyalashtirishni kuchaytirish orqali gender tenglikka erishish va barcha xotin-qizlar imkoniyatlarini kengaytirishga bag‘ishlan.
Senat rahbari O‘zbekistonda o‘tgan yili yangilangan Konstitutsiya qabul qilingani, unda O‘zbekiston dunyoviy davlat sifatida belgilab qo‘yilganini eslatdi.
“Respublikada ayollarga munosabat tubdan o‘zgardi. Ularning bilim olishi, kasb-hunar, xorijiy tillarni puxta egallashi, xotin-qizlar tadbirkorligini rivojlantirishga katta e’tibor qaratilmoqda”, — deydi Tanzila Narbayeva.
Shuningdek, u delegatlarga O‘zbekistonda xotin-qizlarning jamiyatdagi mavqeini yuksaltirishga qaratilgan 40 dan ortiq me’yoriy-huquqiy hujjatlar qabul qilingani, Ijtimoiy himoya qilish milliy agentligi, jumladan, ayollar va qizlarga manzilli yordam ko‘rsatish bo‘yicha milliy agentlik tashkil etilgani, Suriya, Iroq va Afg‘onistondagi mojarolari hududlarda qaytgan xotin-qizlarning ijtimoiy moslashuvi bo‘yicha ishlar olib borilayotgani haqida ma’lumot berdi.
Bundan tashqari, yaqinda e’lon qilingan Jahon banki indeksida O‘zbekiston gender tengligi sohasida islohotlarni amalga oshirishda eng katta muvaffaqiyatga erishgan besh davlat qatoridan joy olgani qayd etildi. Avval xabar qilinganidek, bu boshqa narsalar qatori oiladagi zo‘ravonlikning barcha ko‘rinishlarida qonunda jinoiy javobgarlikka tortilishi tufayli sodir bo‘ldi.
“O‘zbekiston xotin-qizlarning jamiyat va davlat ijtimoiy-siyosiy faoliyatidagi ishtirokini rag‘batlantirish borasida tajriba almashish maqsadida BMTga a’zo davlatlar bilan o‘zaro manfaatli hamkorlikni kengaytirish va chuqurlashtirishdan manfaatdor”, — dedi Tanzila Narbayeva.
U delegatlarga 13−14-may kunlari O‘zbekistonning Samarqand shahrida BMT Ayollar tashkiloti bilan hamkorlikda Osiyo ayollari forumi o‘tkazilishi haqida ma’lum qildi.
“Ishonchim komilki, forum o‘zaro manfaatli tajriba almashish, xotin-qizlarning davlat boshqaruvi va iqtisodiyotdagi faol ishtirokini rag‘batlantirish uchun samarali maydonga aylanadi”, — dedi Senat rahbari.
Tanzila Narboyevaning qo‘shimcha qilishicha, bugungi kunda Markaziy Osiyo davlatlari hamkorlikni faol rivojlantirib, gender tengligi, ayollar va qizlarning iqtisodiy imkoniyatlarini kengaytirish sohasida qo‘shma loyihalarni amalga oshirmoqda.
“Yaqinda Toshkentda BMT Ayollar tashkilotining mintaqaviy vakolatxonasi bilan birgalikda Markaziy Osiyo va Ozarbayjon davlatlari ishtirokida submintaqaviy maslahatlashuvlar o‘tkazildi va unda ayollar va qizlarni qo‘llab-quvvatlash, ularni ijtimoiy himoya qilish sohasida yagona pozitsiya ishlab chiqildi” — dedi u.
O‘zbekiston Senati raisi mintaqa davlatlarining hamkorlikka umumiy yondashuvlarini sanab o‘tdi:
1. Qashshoqlikni kamaytirish va munosib mehnat sharoitlari, ish o‘rinlari yaratish va universal ijtimoiy qo‘llab-quvvatlash bo‘yicha BMTning Global Accelerator tashabbusi doirasida global darajada ayollar va qizlarni himoya qilish choralarini ko‘rish.
2. O‘quv dasturlari va o‘qitish uslublarida, shuningdek, STEM ta’limni (fan, texnologiya, muhandislik va matematika), ayniqsa, qishloq joylarida gender nuqtayi nazarini joriy etish.
3. BMTTD loyihalari doirasida aholining ijtimoiy himoyaga muhtoj qatlamlari, ayniqsa qishloq ayollari uchun raqamli savodxonlik va IT ko‘nikmalarini oshirish dasturlarini amalga oshirishga ko‘maklashuvchi hududlarda raqamli tafovutni bartaraf etish bo‘yicha normativ-huquqiy bazani soddalashtirish;
4. Diskriminatsiyaga uchragan va huquqlari poymol etilayotgan ayollarga yuridik yordam va xizmatlar ko‘rsatishda faol hamkorlik qilish va tajriba almashish;
5. budjet siyosati samaradorligini oshirish uchun gender aspektini hisobga olgan holda davlat budjeti xarajatlarini shakllantirish va taqsimlash metodologiyasini o‘rganishda xalqaro hamkorlarni qo‘llab-quvvatlash.
Tanzila Narbayeva o‘z nutqi so‘nggida Markaziy Osiyo mamlakatlari va Ozarbayjonning taklif va tavsiyalari BMT xotin-qizlar maqomi bo‘yicha komissiyasining 68-sessiyasi yakuniy hujjatiga kiritilishiga umid bildirdi.
Eslatib o‘tamiz, YUNISEFning 2018−2020-yillarda O‘zbekistonda o‘tkazgan tadqiqoti shuni ko‘rsatdiki, mamlakatdagi yoshlarning salmoqli qismi (54,6 foiz) ta’lim va ish bilan ta’minlanmagan. Xuddi shu ko‘rsatkich 18 yoshdan katta ayollar uchun keskin oshadi va 25−30 yoshdagi ayollar uchun 74 foizni tashkil qiladi. Erkaklar orasida bu ko‘rsatkich pastroq va yoshga qarab 24,8 foizgacha kamayadi.
Gender tengsizligi internetga ulanish va IT ko‘nikmalarini egallashda ham yaqqol namoyon bo‘ladi. Internetdan hech qachon foydalanmagan qizlarning ulushi 68,1 foizni tashkil etadi, bu erkaklar o‘rtasida bu ko‘rsatkichdan ikki barobar ko‘p (34,3 foiz). Tadqiqot shuni ko‘rsatdiki, internet ularning axloqiga salbiy ta’sir ko‘rsatadi degan qarash sabab ko‘pincha qizlar va yosh ayollar stigmalanadi.
