Ўзбекистон Олий Мажлиси Сенати раиси Танзила Нарбаева 11 март куни Нью Йорк шаҳрида бўлиб ўтган БМТ хотин-қизлар мақоми бўйича комиссиясининг 68-сессиясида нутқ сўзлади. Ташкилот веб сайтида нутқнинг видеоси эълон қилинди (Танзила Нарбаева нутқи 54:03 дан бошланади).
Эслатиб ўтамиз, Сессия қашшоқликни бартараф этиш, институтлар салоҳияти ва молиялаштиришни кучайтириш орқали гендер тенгликка эришиш ва барча хотин-қизлар имкониятларини кенгайтиришга бағишлан.
Сенат раҳбари Ўзбекистонда ўтган йили янгиланган Конституция қабул қилингани, унда Ўзбекистон дунёвий давлат сифатида белгилаб қўйилганини эслатди.
«Республикада аёлларга муносабат тубдан ўзгарди. Уларнинг билим олиши, касб-ҳунар, хорижий тилларни пухта эгаллаши, хотин-қизлар тадбиркорлигини ривожлантиришга катта эътибор қаратилмоқда», — дейди Танзила Нарбаева.
Шунингдек, у делегатларга Ўзбекистонда хотин-қизларнинг жамиятдаги мавқеини юксалтиришга қаратилган 40 дан ортиқ меъёрий-ҳуқуқий ҳужжатлар қабул қилингани, Ижтимоий ҳимоя қилиш миллий агентлиги, жумладан, аёллар ва қизларга манзилли ёрдам кўрсатиш бўйича миллий агентлик ташкил этилгани, Сурия, Ироқ ва Афғонистондаги можаролари ҳудудларда қайтган хотин-қизларнинг ижтимоий мослашуви бўйича ишлар олиб борилаётгани ҳақида маълумот берди.
Бундан ташқари, яқинда эълон қилинган Жаҳон банки индексида Ўзбекистон гендер тенглиги соҳасида ислоҳотларни амалга оширишда энг катта муваффақиятга эришган беш давлат қаторидан жой олгани қайд этилди. Аввал хабар қилинганидек, бу бошқа нарсалар қатори оиладаги зўравонликнинг барча кўринишларида қонунда жиноий жавобгарликка тортилиши туфайли содир бўлди.
«Ўзбекистон хотин-қизларнинг жамият ва давлат ижтимоий-сиёсий фаолиятидаги иштирокини рағбатлантириш борасида тажриба алмашиш мақсадида БМТга аъзо давлатлар билан ўзаро манфаатли ҳамкорликни кенгайтириш ва чуқурлаштиришдан манфаатдор», — деди Танзила Нарбаева.
У делегатларга 13−14 май кунлари Ўзбекистоннинг Самарқанд шаҳрида БМТ Аёллар ташкилоти билан ҳамкорликда Осиё аёллари форуми ўтказилиши ҳақида маълум қилди.
«Ишончим комилки, форум ўзаро манфаатли тажриба алмашиш, хотин-қизларнинг давлат бошқаруви ва иқтисодиётдаги фаол иштирокини рағбатлантириш учун самарали майдонга айланади», — деди Сенат раҳбари.
Танзила Нарбоеванинг қўшимча қилишича, бугунги кунда Марказий Осиё давлатлари ҳамкорликни фаол ривожлантириб, гендер тенглиги, аёллар ва қизларнинг иқтисодий имкониятларини кенгайтириш соҳасида қўшма лойиҳаларни амалга оширмоқда.
«Яқинда Тошкентда БМТ Аёллар ташкилотининг минтақавий ваколатхонаси билан биргаликда Марказий Осиё ва Озарбайжон давлатлари иштирокида субминтақавий маслаҳатлашувлар ўтказилди ва унда аёллар ва қизларни қўллаб-қувватлаш, уларни ижтимоий ҳимоя қилиш соҳасида ягона позиция ишлаб чиқилди» — деди у.
Ўзбекистон Сенати раиси минтақа давлатларининг ҳамкорликка умумий ёндашувларини санаб ўтди:
1. Қашшоқликни камайтириш ва муносиб меҳнат шароитлари, иш ўринлари яратиш ва универсал ижтимоий қўллаб-қувватлаш бўйича БМТнинг Global Accelerator ташаббуси доирасида глобал даражада аёллар ва қизларни ҳимоя қилиш чораларини кўриш.
2. Ўқув дастурлари ва ўқитиш услубларида, шунингдек, STEM таълимни (фан, технология, муҳандислик ва математика), айниқса, қишлоқ жойларида гендер нуқтайи назарини жорий этиш.
3. БМТТД лойиҳалари доирасида аҳолининг ижтимоий ҳимояга муҳтож қатламлари, айниқса қишлоқ аёллари учун рақамли саводхонлик ва IT кўникмаларини ошириш дастурларини амалга оширишга кўмаклашувчи ҳудудларда рақамли тафовутни бартараф этиш бўйича норматив-ҳуқуқий базани соддалаштириш;
4. Дискриминацияга учраган ва ҳуқуқлари поймол этилаётган аёлларга юридик ёрдам ва хизматлар кўрсатишда фаол ҳамкорлик қилиш ва тажриба алмашиш;
5. Бюджет сиёсати самарадорлигини ошириш учун гендер аспектини ҳисобга олган ҳолда давлат бюджети харажатларини шакллантириш ва тақсимлаш методологиясини ўрганишда халқаро ҳамкорларни қўллаб-қувватлаш.
Танзила Нарбаева ўз нутқи сўнггида Марказий Осиё мамлакатлари ва Озарбайжоннинг таклиф ва тавсиялари БМТ хотин-қизлар мақоми бўйича комиссиясининг 68-сессияси якуний ҳужжатига киритилишига умид билдирди.
Эслатиб ўтамиз, ЮНИСEФнинг 2018−2020 йилларда Ўзбекистонда ўтказган тадқиқоти шуни кўрсатдики, мамлакатдаги ёшларнинг салмоқли қисми (54,6 фоиз) таълим ва иш билан таъминланмаган. Худди шу кўрсаткич 18 ёшдан катта аёллар учун кескин ошади ва 25−30 ёшдаги аёллар учун 74 фоизни ташкил қилади. Эркаклар орасида бу кўрсаткич пастроқ ва ёшга қараб 24,8 фоизгача камаяди.
Гендер тенгсизлиги интернетга уланиш ва IT кўникмаларини эгаллашда ҳам яққол намоён бўлади. Интернетдан ҳеч қачон фойдаланмаган қизларнинг улуши 68,1 фоизни ташкил этади, бу эркаклар ўртасида бу кўрсаткичдан икки баробар кўп (34,3 фоиз). Тадқиқот шуни кўрсатдики, интернет уларнинг ахлоқига салбий таъсир кўрсатади деган қараш сабаб кўпинча қизлар ва ёш аёллар стигмаланади.
