MDH masalalari bo‘yicha federal agentlik (“Rossotrudnichestvo”) O‘zbekiston Jurnalistika va ommaviy kommunikatsiyalar universiteti rektori hamda Milliy media assotsiatsiyasi raisi Sherzodxon Qudratxo‘ja bilan aloqalarni to‘xtatishi haqida xabar berdi. Bunga uning Kirill Altmanga Alter Ego loyihasida bergan intervyusi sabab bo‘ldi.
“Men rus tilini yaxshi bilaman. Va menda rusofobiya yo‘q”
Sherzodxon Qudratxo‘ja o‘z intervyusida 2018-yil sentabrida bo‘lib o‘tgan, keksa ayol bilan janjallashib, undan o‘zbekcha gapirishni so‘ragan voqeaga izoh berdi. O‘shanda ba’zi internet foydalanuvchilari uni millatchilikda ayblasa, boshqalari uni qo‘llab-quvvatlagandi.
“Menimcha, men haq edim. O‘z fikrimni umuman o‘zgartirmadim, ayniqsa hozir, ayniqsa, bu mashhur Prilepin, Zalepin va Smolinning bayonotlaridan keyin. Men haqligimni angladim”, — dedi u.
Jurnalist o‘shanda Yunusobod tumani hokimi bilan gaplashayotganda, “hokimga baqira boshlagan”, “menga ruscha gapir, degan” va “shapaloq urgan” bir ayol ularga yaqinlashgani haqida aytib berdi. Bunga javoban Sherzodxon Qudratxo‘ja undan o‘zbekcha gapirishni so‘ragan, shu sabab millatchilik ayblovlarini qabul qilib olgan.
“U Rossiya elchixonasiga shikoyat qilishini aytgan. Men Rossiya elchixonasining bunga nima aloqasi bor, deb aytganman. U Putinga shikoyat qilishini aytgan. Men esa Putinning bunga nima aloqasi bor, sizda boshqa prezident bor, deganman… Va kimdir bunday tayyor kompromatni qanchadir pulga sotib oldi. Men ham buni bilaman. 10 ming dollar. Ular videoni olib, tarmoqqa chiqarishdi. O‘shanda jamiyat ikkiga bo‘lindi: meni qo‘llab-quvvatlaganlar: „U to‘g‘ri gapirdi“, — deyishdi. Qozog‘istonda esa „Nega biz haligacha o‘zimizni koloniya deb hisoblaymiz?“ deyishdi. Biz koloniya emasmiz, mustaqil davlatmiz, o‘z tilimizda gaplashamiz”, — deydi Sherzodxon Qudratxo‘ja.
Uning so‘zlariga ko‘ra, suhbatdoshi Kirill Altmanni hurmat qilgani uchun, garchi besh-olti yildan beri ruscha intervyu bermagan bo‘lsa-da, bunga rozi bo‘ldi.
“Ko‘pchilik meni rus tilida o‘z fikrini ifoda eta olmaydi, deb o‘ylaydi. Men Bulgakov tilida gapirolaman: „Hokimiyatdan so‘ramang, ularning o‘zlari so‘rashadi“. Men Anton Pavlovich bo‘lib chexovchasiga gaplasholaman, istalgan tilda gaplasha olaman va Pushkindan iqtibos keltira olaman. Shunday ekan, ular tinchlansin. Men rus tilini juda yaxshi bilaman. Va menda rusofobiya yo‘q, menda normal munosabatlar bor. Ammo ular o‘zlari boshqacha fikrda ekanini ko‘rsatib qo‘yishdi”, — dedi rektor.
“Sukut saqlash mumkin emas! Biz uzoq vaqt jim bo‘ldik”
Sherzodxon Qudratxo‘janing ta’kidlashicha, “rossiyalik ko‘plab soxta olimlar va siyosatchilar tarixni monopollashtirib olgan”.
“Omma ularda aniq bir nostalgiya borligini aytadi. „Gugurt qancha turardi — 1 tiyin“, „Buxanka — 20 tiyin“, „SSSR yaxshi edi“. Bilasizmi, ular bizdan qancha oltin va uran chiqaradi? Hozir biz haqimizda „chernomaziy, cherno*opiy“ deb gapirayotgan, yigitlarimizni o‘rdakchasiga yurishga majburlayotganlarga javob bermoqchiman. Bu men uchun juda haqoratli. Ular: „Keling, bu gastarbayterlarni quvib solaylik“, — deyishadi. Nega ular 1941−1945-yillarda bu haqda gapirmadi?” — so‘radi u.
Sherzodxon Qudratxo‘ja O‘zbekistonning Ikkinchi jahon urushidagi hissasini misol qilib keltirdi va O‘zbekistondan frontga ketib, qaytmagan millionlab insonlar haqida gapirdi.
“Nega ular o‘shanda: “Hoy, cherno*opiy, bu yerda nima qilyapsan? deyishmadi. Nega bizni gasterbayter deb atashmadi?.. Nega biz, o‘zbeklar, mayiz, o‘rik, qovunni yig‘ib, hamma narsani quritib, frontga jo‘natdik? Nega O‘zbekiston, Toshkent atrofida 20 ga yaqin gospital bor edi? Bu yerga butun Rossiya, Belarus, Ukrainadan harbiylar yuborilgan. Ular quyosh yaxshi ekanini, o‘zbeklarning mehmondo‘stligini bilishardi”, — deydi u.
Rossiyalik siyosatchilar va tarixchilarning O‘zbekistonga qilgan yurishlariga jim turishning iloji yo‘q, deydi jurnalist. U rossiyalik tarixchi Mixail Smolinning NTV telekanalidagi ko‘rsatuvida Rossiyada inqilobgacha qozoqlar, o‘zbeklar va ozarbayjonlar bo‘lmaganini aytgan nutqiga alohida e’tibor qaratdi. Shuningdek, u rossiyalik siyosatshunos va boshlovchi Sergey Mixeyevning “Rossiya 1” telekanalida aytgan so‘zlariga to‘xtalib o‘tdi: “Ularning hammasi 30 yildan beri olib keldi va olyapti, O‘zbekiston olmoqda. Bu yerda 5 million migrant ishlayotgan ekan, ularning qanday manfaati bor?.. Iqtisodiyoti tamomila biznikiga bog‘langan, bizsiz ular ishtonsiz qolardi. Ana xolos. Va biz bu vaziyatda hech narsa qilolmaymiz”.
“Sukut saqlash mumkin emas! Biz uzoq vaqt jim bo‘ldik”, — deydi Sherzodxon Qudratxo‘ja.
“Biri chiqib, Qozog‘iston va O‘zbekiston ishtonsiz qolardi, deydi. Bu ham mif, tushunyapsizmi? O‘zbekiston o‘shanda yiliga 50−60 tonna oltin qazib olardi. O‘shanda Rossiyadan kelgan mashinasozlik vaziri bo‘lardi, u Navoiyda o‘tirgan, hatto samolyot Toshkentga qo‘nmagan. Ular bu yerda 5 gramm qolib ketishidan qo‘rqqan, shekilli. Hammasini Moskvaga olib ketishgan. 40−50 yil davomida o‘zbek oltini, uran — hammasi — Moskvaga olib ketildi. Men paxta haqida gapirmayapman, 5,5 million tonna paxta bor edi”, — dedi u.
“Bosqinchimi yoki ahmoq, o‘zlari hal qilsin”
Jurnalistning qayd etishicha, 1966-yilgi zilziladan keyin Toshkentda Belarus, Ukraina va Rossiyadan kelgan ko‘plab ishchilar qolgan.
“Lekin, aytgancha, ular bizning tilimizni 40−60 yildan beri o‘rganmagan. Karl Marks ta’kidlaganidek, bu unga tegishli yoki unga tegishli deb aytiladi. Ikki kishi yashayotgan davlatining tilini bilmaydi. Birinchisi — bosib olgan bosqinchi, lekin ko‘p odamlarning ongida ular bosqinchilardir. Ikkinchisi — ahmoq, ya’ni o‘ylay, fikrlay yoki o‘qiy olmaydigan odam. Shunday ekan, ular bosqinchimi yoki ahmoqmi, o‘zlari hal qilsin. Ular xafa bo‘lishmasin”, — dedi Sherzodxon Qudratxo‘ja.
Universitet rektori boshqa davlatlarga, masalan, Turkiya, Xitoy, Janubiy Koreyaga borganida o‘z fikrini ifoda etish uchun mahalliy tilning asosiy so‘zlarini o‘rganishga harakat qilishini ta’kidladi.
“Men 15−16 ta tilda gapira olaman. Qozoq, turkman yoki tatarcha haqida gapirmayapman. Nima demoqchi ekanimni tushuntirib berolaman… O‘sha davlatlarning hech birida yashamasam ham. Ular esa O‘zbekistonda yashaydi. Men bizning tilimizni bilmaydiganlar haqida gapiryapman… Mamlakatimizda yashab, oshimizni, somsalarimizni yeydigan, juda yaxshi ko‘radigan, hurmat qiladigan, lekin tilimizda gapirmaydigan odamlar haqida gapiryapman. Ehtimol, bu ba’zilarga yoqmas. Menimcha, bu yo ahmoqlik, yo o‘zbeklarga nisbatan koloniyachilikka xos, kibrli munosabatning davomi. Lekin bunga o‘zbeklarning o‘zi ham aybdor. Biz juda mehribon munosabatdamiz. Biz juda mehmondo‘stmiz, juda yumshoqmiz. Biror kishini ko‘rsak, darrov tilimizni unutamiz. Bu bizning ham aybimiz. Turklarda, koreyslarda bunday emas”, — dedi Sherzodxon Qudratxo‘ja.
“Bu Kremlning rasmiy pozitsiyasi emasligiga ishonmoqchiman”
Milliy media assotsiatsiyasi rahbari O‘zbekiston bilan Rossiya o‘rtasidagi, xususan, prezidentlar Shavkat Mirziyoyev va Vladimir Putin o‘rtasidagi do‘stona munosabatlarni yodga oldi.
“Shuning uchun, men ular aytganidek, bu Kremlning, hukumatning rasmiy pozitsiyasi emas deb o‘ylayman, shunga ishonmoqchiman… Men, Sharq kishisi sifatida, hukumat Smolin, Prilepin, Zalepinlarga nima uchun teleefirga chiqib, „o‘zbek millati yo‘q edi, Qozog‘istonning shimoliy hududlari bizniki“ deya chiqishlar qilishiga yo‘l qo‘yayotganiga tushunmayapman”, — dedi u.
“Men sizga Rus tarixini alohida aytib berdim. Agar Amir Temur o‘z davrida To‘xtamish (Oltin O‘rda xoni) ustidan g‘alaba qozonmaganida, Rossiya mavjud bo‘lmasdi. Men bunga ishonchim komil. Bu haqda so‘z yuritilmaydi… U [To‘xtamishni] mag‘lub etgach, knyazliklar Rossiyaniki emasdi, ular buyuk knyazliklar edi: Nijniy Novgorod, Moskva alohida, Suzdal alohida, Kiyev alohida. Shundan so‘ng ruslar tushuna boshladi: „Yigitlar, qachongacha o‘lpon to‘lashda davom etamiz?“ Amir Temur barcha Chingiziylarni qirib tashlagach, ular o‘sha yerda do‘st bo‘la boshladi. Majburiy edi… Ular birlasha boshladi. Keyinroq sahnaga juda kuchli davlat arbobi chiqdi — Ivan IV… So‘ng sahnaga bir yarim asrdan keyin imperator Pyotr I chiqdi, u Yevropa tomon oynalarni ochdi, buyuk Rossiyani yaratdi”, — dedi Sherzodxon Qudratxo‘ja.
“Rossotrudnichestvo”ning munosabati
Intervyu e’lon qilinganidan so‘ng “Rossotrudnichestvo” rahbari Yevgeniy Primakov uning agentligi Sherzodxon Qudratxo‘janing “Rossiyaga qarshi bayonotlari” tufayli aloqalarni to‘xtatganini aytdi va uni rusofobiyada aybladi.
“O‘zbekiston milliy media assotsiatsiyasi raisi va Maktabgacha ta’lim vazirligi jamoatchilik kengashi rahbari Sherzod Kudratxo‘jayevning ommaviy tarzdagi haqoratomuz rusofobik bayonotlari munosabati bilan „Rossotrudnichestvo“ mavjud ichki protokollarga muvofiq, u bilan har qanday aloqalarni, shuningdek, uning boshchiligidagi tuzilmalar bilan”, — deb yozdi u.
“O‘zbekistonda janob Qudratxo‘jayevning rusofobik fikrlari unchalik ommalashmagan emas, deb o‘ylaymiz. Mamlakatlarimiz va xalqlarimiz o‘rtasidagi amalda mavjud do‘stlik, hamdardlik va ittifoqchilikka asoslanilsa, bunday jirkanch gaplarni respublika mas’ul vakillari inkor etishlari oson bo‘ladi”.
