МДҲ масалалари бўйича федерал агентлик («Россотрудничество») Ўзбекистон Журналистика ва оммавий коммуникациялар университети ректори ҳамда Миллий медиа ассоциацияси раиси Шерзодхон Қудратхўжа билан алоқаларни тўхтатиши ҳақида хабар берди. Бунга унинг Кирилл Альтманга Alter Ego лойиҳасида берган интервьюси сабаб бўлди.
«Мен рус тилини яхши биламан. Ва менда русофобия йўқ»
Шерзодхон Қудратхўжа ўз интервьюсида 2018 йил сентябрида бўлиб ўтган, кекса аёл билан жанжаллашиб, ундан ўзбекча гапиришни сўраган воқеага изоҳ берди. Ўшанда баъзи интернет фойдаланувчилари уни миллатчиликда айбласа, бошқалари уни қўллаб-қувватлаганди.
«Менимча, мен ҳақ эдим. Ўз фикримни умуман ўзгартирмадим, айниқса ҳозир, айниқса, бу машҳур Прилепин, Залепин ва Смолиннинг баёнотларидан кейин. Мен ҳақлигимни англадим», — деди у.
Журналист ўшанда Юнусобод тумани ҳокими билан гаплашаётганда, «ҳокимга бақира бошлаган», «менга русча гапир, деган» ва «шапалоқ урган» бир аёл уларга яқинлашгани ҳақида айтиб берди. Бунга жавобан Шерзодхон Қудратхўжа ундан ўзбекча гапиришни сўраган, шу сабаб миллатчилик айбловларини қабул қилиб олган.
«У Россия элчихонасига шикоят қилишини айтган. Мен Россия элчихонасининг бунга нима алоқаси бор, деб айтганман. У Путинга шикоят қилишини айтган. Мен эса Путиннинг бунга нима алоқаси бор, сизда бошқа президент бор, деганман… Ва кимдир бундай тайёр компроматни қанчадир пулга сотиб олди. Мен ҳам буни биламан. 10 минг доллар. Улар видеони олиб, тармоққа чиқаришди. Ўшанда жамият иккига бўлинди: мени қўллаб-қувватлаганлар: „У тўғри гапирди“, — дейишди. Қозоғистонда эса „Нега биз ҳалигача ўзимизни колония деб ҳисоблаймиз?“ дейишди. Биз колония эмасмиз, мустақил давлатмиз, ўз тилимизда гаплашамиз», — дейди Шерзодхон Қудратхўжа.
Унинг сўзларига кўра, суҳбатдоши Кирилл Альтманни ҳурмат қилгани учун, гарчи беш-олти йилдан бери русча интервью бермаган бўлса-да, бунга рози бўлди.
«Кўпчилик мени рус тилида ўз фикрини ифода эта олмайди, деб ўйлайди. Мен Булгаков тилида гапироламан: „Ҳокимиятдан сўраманг, уларнинг ўзлари сўрашади“. Мен Антон Павлович бўлиб чеховчасига гаплашоламан, исталган тилда гаплаша оламан ва Пушкиндан иқтибос келтира оламан. Шундай экан, улар тинчлансин. Мен рус тилини жуда яхши биламан. Ва менда русофобия йўқ, менда нормал муносабатлар бор. Аммо улар ўзлари бошқача фикрда эканини кўрсатиб қўйишди», — деди ректор.
«Сукут сақлаш мумкин эмас! Биз узоқ вақт жим бўлдик»
Шерзодхон Қудратхўжанинг таъкидлашича, «россиялик кўплаб сохта олимлар ва сиёсатчилар тарихни монополлаштириб олган».
«Омма уларда аниқ бир ностальгия борлигини айтади. „Гугурт қанча турарди — 1 тийин“, „Буханка — 20 тийин“, „СССР яхши эди“. Биласизми, улар биздан қанча олтин ва уран чиқаради? Ҳозир биз ҳақимизда „черномазий, черно*опий“ деб гапираётган, йигитларимизни ўрдакчасига юришга мажбурлаётганларга жавоб бермоқчиман. Бу мен учун жуда ҳақоратли. Улар: „Келинг, бу гастарбайтерларни қувиб солайлик“, — дейишади. Нега улар 1941−1945 йилларда бу ҳақда гапирмади?» — сўради у.
Шерзодхон Қудратхўжа Ўзбекистоннинг Иккинчи жаҳон урушидаги ҳиссасини мисол қилиб келтирди ва Ўзбекистондан фронтга кетиб, қайтмаган миллионлаб инсонлар ҳақида гапирди.
«Нега улар ўшанда: «Ҳой, черно*опий, бу ерда нима қиляпсан? дейишмади. Нега бизни гастербайтер деб аташмади?.. Нега биз, ўзбеклар, майиз, ўрик, қовунни йиғиб, ҳамма нарсани қуритиб, фронтга жўнатдик? Нега Ўзбекистон, Тошкент атрофида 20 га яқин госпитал бор эди? Бу ерга бутун Россия, Беларусь, Украинадан ҳарбийлар юборилган. Улар қуёш яхши эканини, ўзбекларнинг меҳмондўстлигини билишарди», — дейди у.
Россиялик сиёсатчилар ва тарихчиларнинг Ўзбекистонга қилган юришларига жим туришнинг иложи йўқ, дейди журналист. У россиялик тарихчи Михаил Смолиннинг НТВ телеканалидаги кўрсатувида Россияда инқилобгача қозоқлар, ўзбеклар ва озарбайжонлар бўлмаганини айтган нутқига алоҳида эътибор қаратди. Шунингдек, у россиялик сиёсатшунос ва бошловчи Сергей Михеевнинг «Россия 1» телеканалида айтган сўзларига тўхталиб ўтди: «Уларнинг ҳаммаси 30 йилдан бери олиб келди ва оляпти, Ўзбекистон олмоқда. Бу ерда 5 миллион мигрант ишлаётган экан, уларнинг қандай манфаати бор?.. Иқтисодиёти тамомила бизникига боғланган, бизсиз улар иштонсиз қоларди. Ана холос. Ва биз бу вазиятда ҳеч нарса қилолмаймиз».
«Сукут сақлаш мумкин эмас! Биз узоқ вақт жим бўлдик», — дейди Шерзодхон Қудратхўжа.
«Бири чиқиб, Қозоғистон ва Ўзбекистон иштонсиз қоларди, дейди. Бу ҳам миф, тушуняпсизми? Ўзбекистон ўшанда йилига 50−60 тонна олтин қазиб оларди. Ўшанда Россиядан келган машинасозлик вазири бўларди, у Навоийда ўтирган, ҳатто самолёт Тошкентга қўнмаган. Улар бу ерда 5 грамм қолиб кетишидан қўрққан, шекилли. Ҳаммасини Москвага олиб кетишган. 40−50 йил давомида ўзбек олтини, уран — ҳаммаси — Москвага олиб кетилди. Мен пахта ҳақида гапирмаяпман, 5,5 миллион тонна пахта бор эди», — деди у.
«Босқинчими ёки аҳмоқ, ўзлари ҳал қилсин»
Журналистнинг қайд этишича, 1966 йилги зилзиладан кейин Тошкентда Беларусь, Украина ва Россиядан келган кўплаб ишчилар қолган.
«Лекин, айтганча, улар бизнинг тилимизни 40−60 йилдан бери ўрганмаган. Карл Маркс таъкидлаганидек, бу унга тегишли ёки унга тегишли деб айтилади. Икки киши яшаётган давлатининг тилини билмайди. Биринчиси — босиб олган босқинчи, лекин кўп одамларнинг онгида улар босқинчилардир. Иккинчиси — аҳмоқ, яъни ўйлай, фикрлай ёки ўқий олмайдиган одам. Шундай экан, улар босқинчими ёки аҳмоқми, ўзлари ҳал қилсин. Улар хафа бўлишмасин», — деди Шерзодхон Қудратхўжа.
Университет ректори бошқа давлатларга, масалан, Туркия, Хитой, Жанубий Кореяга борганида ўз фикрини ифода этиш учун маҳаллий тилнинг асосий сўзларини ўрганишга ҳаракат қилишини таъкидлади.
«Мен 15−16 та тилда гапира оламан. Қозоқ, туркман ёки татарча ҳақида гапирмаяпман. Нима демоқчи эканимни тушунтириб бероламан… Ўша давлатларнинг ҳеч бирида яшамасам ҳам. Улар эса Ўзбекистонда яшайди. Мен бизнинг тилимизни билмайдиганлар ҳақида гапиряпман… Мамлакатимизда яшаб, ошимизни, сомсаларимизни ейдиган, жуда яхши кўрадиган, ҳурмат қиладиган, лекин тилимизда гапирмайдиган одамлар ҳақида гапиряпман. Эҳтимол, бу баъзиларга ёқмас. Менимча, бу ё аҳмоқлик, ё ўзбекларга нисбатан колониячиликка хос, кибрли муносабатнинг давоми. Лекин бунга ўзбекларнинг ўзи ҳам айбдор. Биз жуда меҳрибон муносабатдамиз. Биз жуда меҳмондўстмиз, жуда юмшоқмиз. Бирор кишини кўрсак, дарров тилимизни унутамиз. Бу бизнинг ҳам айбимиз. Туркларда, корейсларда бундай эмас», — деди Шерзодхон Қудратхўжа.
«Бу Кремлнинг расмий позицияси эмаслигига ишонмоқчиман»
Миллий медиа ассоциацияси раҳбари Ўзбекистон билан Россия ўртасидаги, хусусан, президентлар Шавкат Мирзиёев ва Владимир Путин ўртасидаги дўстона муносабатларни ёдга олди.
«Шунинг учун, мен улар айтганидек, бу Кремлнинг, ҳукуматнинг расмий позицияси эмас деб ўйлайман, шунга ишонмоқчиман… Мен, Шарқ кишиси сифатида, ҳукумат Смолин, Прилепин, Залепинларга нима учун телеэфирга чиқиб, „ўзбек миллати йўқ эди, Қозоғистоннинг шимолий ҳудудлари бизники“ дея чиқишлар қилишига йўл қўяётганига тушунмаяпман», — деди у.
«Мен сизга Рус тарихини алоҳида айтиб бердим. Агар Амир Темур ўз даврида Тўхтамиш (Олтин Ўрда хони) устидан ғалаба қозонмаганида, Россия мавжуд бўлмасди. Мен бунга ишончим комил. Бу ҳақда сўз юритилмайди… У [Тўхтамишни] мағлуб этгач, князликлар Россияники эмасди, улар буюк князликлар эди: Нижний Новгород, Москва алоҳида, Суздал алоҳида, Киев алоҳида. Шундан сўнг руслар тушуна бошлади: „Йигитлар, қачонгача ўлпон тўлашда давом этамиз?“ Амир Темур барча Чингизийларни қириб ташлагач, улар ўша ерда дўст бўла бошлади. Мажбурий эди… Улар бирлаша бошлади. Кейинроқ саҳнага жуда кучли давлат арбоби чиқди — Иван IV… Сўнг саҳнага бир ярим асрдан кейин император Пётр I чиқди, у Европа томон ойналарни очди, буюк Россияни яратди», — деди Шерзодхон Қудратхўжа.
«Россотрудничество»нинг муносабати
Интервью эълон қилинганидан сўнг «Россотрудничество» раҳбари Евгений Примаков унинг агентлиги Шерзодхон Қудратхўжанинг «Россияга қарши баёнотлари» туфайли алоқаларни тўхтатганини айтди ва уни русофобияда айблади.
«Ўзбекистон миллий медиа ассоциацияси раиси ва Мактабгача таълим вазирлиги жамоатчилик кенгаши раҳбари Шерзод Кудратхўжаевнинг оммавий тарздаги ҳақоратомуз русофобик баёнотлари муносабати билан „Россотрудничество“ мавжуд ички протоколларга мувофиқ, у билан ҳар қандай алоқаларни, шунингдек, унинг бошчилигидаги тузилмалар билан», — деб ёзди у.
«Ўзбекистонда жаноб Қудратхўжаевнинг русофобик фикрлари унчалик оммалашмаган эмас, деб ўйлаймиз. Мамлакатларимиз ва халқларимиз ўртасидаги амалда мавжуд дўстлик, ҳамдардлик ва иттифоқчиликка асосланилса, бундай жирканч гапларни республика масъул вакиллари инкор этишлари осон бўлади».
