Faollik biroz pasayganiga qaramay, O‘zbekistonda 2023-yilning to‘rtinchi choragida ham uy-joy narxlari o‘sishda davom etdi. Uy-joy ijarasi bozori o‘tgan yilga nisbatan barqarorlashdi. Bu haqda Markaziy bank ko‘chmas mulk bozori tahlilida ma’lum qildi.
oktabr-dekabr oylarida 83,2 mingta bitim tuzildi, bu o‘tgan chorakka (92,9 ming) nisbatan 10 foizga, o‘tgan yilning shu davriga (85 ming) nisbatan 2 foizga kam hisoblanadi. Toshkent shahrida bitimlar soni 14 foizga, Jizzax viloyatida 12 foizga, Surxondaryoda 7 foizga, Qashqadaryoda esa 21 foizga o‘sgan.
Shu bilan birga, 2023-yil o‘rtalarida bozorning yuqori faolligi fonida bir yil davomida tuzilgan bitimlar soni 4,4 foizga o‘sdi va 335 mingtani tashkil etdi.
Faollik asosan ko‘chmas mulk bozorining boshqa investitsiya va jamg‘arma vositalariga nisbatan jozibadorligini hisobga olgan holda yuqori talab bilan qo‘llab-quvvatlandi. Bunga aholi o‘rtasida oktabr-noyabr oylarida sezilarli darajada tezlashgan ipoteka kreditlariga bo‘lgan talab ham ta’sir ko‘rsatmoqda, deya qayd etadi regulyator.
To‘rtinchi chorakda faollikning biroz sekinlashishiga qaramay, birlamchi va ikkilamchi uy-joy bozorlarida narxlar o‘sishda davom etdi. Ikkilamchi bozorda dekabr oyi oxirida so‘mdagi narxlar yillik ko‘rsatkichda 35,1 foizga (dollar bo‘yicha — 23 foizga) oshdi. Birlamchi bozorda uy-joy narxi so‘mda va dollarda mos ravishda 39,6 foizga va 26,9 foizga oshdi.
Infratuzilmaning jadal rivojlanishi kuzatilayotgan yirik va sayyohlik markazlarida (Toshkent shahri, Toshkent, Andijon, Buxoro va Xorazm viloyatlarida) narxlarning o‘sish sur’ati sezilarliligicha qolmoqda. Bu hududlarda jami indeks 40 foizdan oshdi.
Jozibador rentabellik va narxlarning ko‘tarilishi fonida davriy ravishda o‘zaro bog‘liq bo‘lgan talabning oshishi so‘nggi yillarda uy-joy sotib olish imkoniyatining ma’lum darajada pasayishiga olib keldi, deb tan oladi MB. 2023-yilda nominal daromadlar va uy-joy narxlari o‘rtasidagi o‘sish farqi 4,4 foizdan 20 foizga oshdi.
Aksincha, ijara narxlarining barqarorlashuvi natijasida daromadlar va ijara haqining o‘sishi o‘rtasidagi farq manfiy (-5,2 foiz) bo‘ldi.
Toshkent shahridagi uy-joy va yer bozori
Poytaxtdagi uy-joy ko‘chmas mulk bozori sezilarli darajada kengayishda davom etmoqda, bu esa viloyatlar va poytaxt o‘rtasidagi narxlar farqining oshishiga olib kelmoqda. Masalan, Toshkent va Qoraqalpog‘istonda ikkilamchi uy-joylarning o‘rtacha narxi o‘rtasidagi farq 2,91 barobardan 3,58 barobarga oshgan.
Toshkent ikkilamchi bozorida narxlar 2023-yilda sezilarli darajada oshgandi — 10,47 million so‘mdan 14,94 million so‘mgacha (+42,8 foiz) yoki 1 kvadrat metr uchun 933 dollardan 1212 dollarga (+29,8 foiz).
Ikkilamchi uy-joy narxlarining eng katta o‘sishi Mirobod (+37,1 foiz), Yakkasaroy (+33,6 foiz) va Chilonzor (+33,1 foiz) tumanlarida kuzatilmoqda.
Poytaxtda yer narxi 100 kv. m yoki 1 sotix uchun 263 million so‘mdan 362 million so‘mga (dollarda +25,2 foiz) oshgan. Yer uchastkalari narxi viloyatlar bilan nisbatan teng ravishda oshmoqda.
Ikkilamchi bozordagi qiymat Toshkent (7,9 million so‘m, +44,5 foiz), Xorazm (5,2 million so‘m, +43,5 foiz), Andijon (7,04 million so‘m, +40,3 foiz) va Buxoro (6,3 million so‘m, +38,8 foiz) viloyatlarida ham keskin oshgan.
Ijara bozori
Ijara narxlari 4-chorakda taklifning barqarorlashuvi va talabning sekinlashuvi fonida barqarorlashdi. 2023-yil yakuniga ko‘ra, uy-joy ijarasi narxi so‘mda 8,8 foizga oshdi, dollarda 1 foizga pasaydi.
Shu bilan birga, poytaxtda ijara narxining o‘sishi mamlakatdagi umumiy ko‘rsatkichga qaraganda ancha sekinlashdi. Farg‘ona (+21,1 foiz), Buxoro (16,5 foiz) va Toshkent (17,6 foiz) viloyatlarida ijara narxlari boshqa hududlarga nisbatan tezroq o‘sdi, ularda narxlarning o‘sish sur’ati o‘rtacha (5−7 foiz ichida) bo‘ldi.
Toshkent shahrida so‘nggi yillarda xizmat ko‘rsatish sohasi va ishlab chiqarishning jadal o‘sishi, yangi ish o‘rinlari yaratilishi, talabalar va chet el fuqarolari sonining ko‘payishi fonida ijara uy-joy bozorida yuqori talab shakllandi, deb ta’kidladi MB.
Avvalgi davrlarda cheklangan taklif asta-sekin o‘sishda davom etmoqda. Bu, ehtimol, regulyator tahlilchilarining fikriga ko‘ra, uy-joy sotib olishning ko‘payishi bilan bog‘liq bo‘lib, ayrim uylar keyinchalik ijaraga berish uchun maqsadli foydalaniladi.
Shu bilan birga, uy-joy sotib olish va sotish bozoridagi narx tendensiyalari ijara bozoriga bevosita ta’sir qiladi. 2022-yil apreldan 2023-yil sentabrgacha bo‘lgan dastlabki hisob-kitoblar ushbu bozorlar o‘rtasidagi ijobiy munosabatni ko‘rsatmoqda. Uy-joyning 1 foiz o‘sishi bilan ijara narxlari 0,44 foizga oshdi.
Bozorda taklifning doimiy o‘sishi bilan uy-joy sotib olish narxi va ijara narxi o‘rtasidagi farq o‘sib bormoqda, bu esa o‘zini oqlash muddatining ma’lum darajada oshishiga olib keladi. Shunday qilib, agar sotib olinib, so‘ng ijaraga berilgan uy-joylarning o‘zini oqlash muddati 2022-yilda o‘rtacha 7,1 yilni tashkil etgan bo‘lsa, 2023-yilda bu ko‘rsatkich 8,2 yilga oshgan.
Toshkentda ijara narxlari o‘tgan yilga nisbatan dollar hisobida 9,3 foizga pasaygan. Ijara narxlarining pasayishi talab nisbatan yuqoriligicha qolayotgan Sergeli tumanidan tashqari, shaharning qolgan barcha hududlarida kuzatildi.
