Madaniy meros agentligi “Sharq” nashriyoti binolari madaniy meros obyektlari ro‘yxatidan chiqarilishi tarmoqlarda keng muhokama qilingani ortidan OAV bilan uchrashuv tashkil etdi va mas’ullar vaziyatga izoh berdi.
Xususan, Madaniy meros agentligi direktori Bahodir Abdikarimovning so‘zlariga ko‘ra, “Sharq” nashriyot-matbaa binolari xususiylashtirish zarurati tufayli moddiy madaniy meros obyektlari milliy reyestridan chiqarilgan. Gap 1914−1983-yillar oralig‘ida uch gektar maydonda qurilgan 14 ta bino va inshootdan iborat majmua haqida bormoqda.
“„Buyuk Turon-41“ manzilida binolar majmuasi mavjud. Vazirlar Mahkamasining 2019-yil oktabrdagi qaroriga binoan u madaniy meros obyektlari reyestriga to‘liq kiritilgan va qonunga binoan madaniy meros obyektini xususiylashtirish mumkin emas”, — deydi Bahodir Abdikarimov.
“Sharq” binolarini madaniy meros obyektlari reyestridan chiqarib tashlash Vazirlar Mahkamasining 2024-yil 15-yanvardagi 28-sonli qarorida ko‘zda tutilgan, bu ommaviy ravishda e’lon qilinmadi. Bahodir Abdikarimov nima uchun madaniy meros taqdiri yopiq hujjat bilan hal qilingani haqidagi savolga javob bermadi va bu masala uning vakolatiga kirmasligiga ishora qildi.
Bahodir Abdikarimov.
U 2023-yil sentabr oyidan beri ilmiy ekspertlar kengashi yig‘ilishlarining ommaviy bayonnomalari yo‘qligini agentlikda bo‘lgan o‘zgarishlar bilan izohladi.
“Biz boshqa binoga ko‘chib o‘tdik, domenlarimiz o‘zgardi. Tez orada saytni qayta ishga tushiramiz va yechimlarimizni e’lon qilamiz. Muammo biror narsani yashirish bilan bog‘liq emas”, — deya ta’kidladi Abdikarimov.
Madaniy meros agentligi direktori xususiylashtirishda talabgorga tarixiy ahamiyatga ega binolarni va ularning tashqi ko‘rinishini saqlab qolish sharti qo‘yilishini qo‘shimcha qildi.
Agentlik ma’lumotlariga ko‘ra, o‘tgan yilning oktabr oyida mas’ullar, ilmiy ekspertlar kengashi a’zolari, Davlat aktivlarini boshqarish agentligi va “Sharq” AJ xodimlarini o‘z ichiga olgan ishchi guruh majmua binolarini tarixiy va madaniy ekspertizadan o‘tkazgan. Mutaxassislar obyektlarning aksariyati yomon ahvolda va to‘liq rekonstruksiya qilishni talab etadi, degan xulosaga kelgan.
“Sharq” nashriyoti majmuasining 16-qavatdan ko‘rinishi.
Ekspertiza natijalariga ko‘ra, 3 gektar hududda tarixiy va madaniy ahamiyatga ega binolar ham aniqlandi. Bular — me’mor Richard Blez tomonidan ilgari madaniy meros obyektlari reyestriga kiritilmagan 16 qavatli bino, Buyuk Turon va Buxoro ko‘chalari chorrahasidagi (Alisher Navoiy nomidagi teatr ro‘parasida) to‘rt qavatli “L” shaklidagi bino, shuningdek, shahar hududidagi binolardan biri.
Buyuk Turon ko‘chasidagi bino.
Abdikarimovning so‘zlariga ko‘ra, xususiylashtirish jarayoni tugagandan so‘ng ushbu tuzilmalar muhofaza qilinadigan obyektlar maqomiga qaytariladi va kelajakda barcha qurilish, ta’mirlash va rekonstruksiya ishlari Madaniy meros agentligi bilan kelishilgan holda amalga oshirilishi kerak.
“Bu yerda xususiylashtirish masalasi bor. Bu obyektlarni yo‘q qilish haqida gap yo‘q, u (O‘zA binosi — tahr.) butun shahar va O‘zbekistonning o‘ziga xos belgisidir. U saqlanadi. Sobiq MXX binosining hikoyasi (sobiq MXX binosi ham avval xususiylashtirish uchun madaniy meros obyektlari reyestridan chiqarilgan va o‘tgan yozda buzib tashlangandi — tahr.) bunda takrorlanmaydi”, — dedi Bahodir Abdikarimov.
Uning so‘zlariga ko‘ra, agentlik “Sharq” nashriyotining binosini YUNESKOning Jahon merosi obyektlarining dastlabki ro‘yxatiga kiritgan.
“Sharq” nashriyoti korxonasi rahbari Otabek G‘ulomovning izohi:
“Sharq” nashriyot matbaa korxonasida 300 nafardan ziyod xodim ishlaydi. Bu yerga o‘zim 17 yoshimda, maktabni bitirganimdan keyin ishga kelganman. Men uchun ham bu madaniy hudud, lekin bu yerda ishlovchilarning iqtisodiy muammolari, qolaversa, soliqlar tarafi ham bor. Shu sababli shunday xulosalarga kelindi. O‘ylashimcha, bizdan keyin shu yerda kichik muzey ham bo‘lsa kerak.
Korxonamiz — O‘zbekistondagi nashriyot-matbaachilik sohasidagi eng qadimgi va tanilgan tashkilot. Korxona aksiyaddorlik jamiyati bo‘lgani bilan birgalikda uning 95 foiz aksiyalari davlatniki. 2000-yillardan boshlangan xususiylashtirish dasturlari asosida bizning korxonada ham bu masala har yili ko‘rib kelinardi. Menimcha, masala endi poyoniga yetyapti, shekilli. Oxirgi 2−3 yilda hukumatga chiqib, murojaat qilganmiz. Oldingi hajmda ishlamayotgan korxona uchun bizning maydonimiz juda katta, bunda Davlat aktivlari bilan birga hisob-kitob qildik, iqtisodiy masalalarni ko‘rib chiqdik. Ahamiyat bergan bo‘lsangiz, shahar markazida birgina bizning ishlab chiqarish korxonamiz qoldi. Kitob-daftar, gazetalarni bosib chiqaramiz. Boshqa korxonalar qolgani yo‘q. Bu — 2000-yildan beri xususiylashtirish dasturlari borasida davom etib kelayotgan ishlar.
2−3 yil davomida o‘zimizga mos keladigan maydon qidirib, hukumatga shunday murojaat qildik. Oxiri Yangi Xirmontepa ko‘chasidagi 1-uy markazi bizga ma’qul keldi. Bizga, eng asosiysi, davlat korxonasini saqlab qolib, hozirgi zamonaviy modernizatsiya dasturlari, yo‘l xaritalari tuzilganidir.
Korxonaga keladigan bo‘lsak, yarim yoki bir yil ichida bu korxonadan ko‘chamiz. Matbuotchilar uyi ham buzilayotgani yo‘q, rekonstruksiya qilinmoqda. Barcha nashrlarni keyinchalik o‘sha yerga yig‘ish maqsad qilingan.
Davlat aktivlarini boshqarish agentligi rahbari Akmalxon Ortiqovning aytishicha, korxona matbaa faoliyati bilan shug‘ullangani va moliyaviy va iqtisodiy masalalar, boshqa ixchamroq hudud so‘rab, hukumatga murojaat qilgan.
“Ularga mos bino topib berilgan va eski bino xususiylashtirish uchun qo‘yilgan. Lekin bir savol chiqdiki, hudud Madaniy meros agentligi ro‘yxatiga kiritilgan, 16 qavatli Milliy axborot agentligi va Alisher Navoiy nomidagi teatr yonidagi bino qismlarining tarixiy ahamiyatini hisobga olgan holda, umumiy 3 gektar hudud reyestrga kiritilgan. Bu yerdagi ishlab chiqarish komplekslarining esa madaniy meros sifatida ahamiyati yo‘q. Shuning uchun bu umumiy hududda ro‘yxatdan chiqarish kerak. Korxona hududi 3 gektar madaniy meros obyekti ichiga kirib qolgan. Uning ro‘yxatga kirishining o‘zi xato bo‘lgan”, — dedi u.
Markazda Akmalxon Ortiqov.
Xususiylashtirish jarayoniga keladigan bo‘lsak, bu jarayon davom etyapti. Uni ochiq e’lon qilganmiz va keyingi bosqichlarda talabgorlardan kelib tushgan takliflar ko‘rib chiqiladi va jamoatchilikka e’lon qilib boramiz, dedi Davaktiv rahbari.
Uning so‘zlariga ko‘ra, korxona faoliyatini moliyaviy sog‘lomlashtirish uchun eski binoni sotishdan tushgan mablag‘lar nashriyotgan yangi texnologiyalar xarid qilish va, umuman, ishlab chiqarishga yordam berishga sarflanadi, qolgan pullar davlat budjetiga yo‘naltiriladi.
