O‘zbekiston prezidentining agrar sohani rivojlantirish masalalari bo‘yicha maslahatchisi Shuhrat G‘aniyev yaqinda bo‘lib o‘tgan yig‘ilishda terimni tugatmagan fermerlar dalalariga “kombayn olib kelib, paxta terish” kerakligini ta’kidladi. Bu haqda ijtimoiy tarmoqlarda e’lon qilingan videolavhaga asoslanib Kun.uz xabar bermoqda. Videoda kadrlar kesilgani va montaj izlarini payqash mumkin.
“Klaster o‘zi terib ketsin, mayli, fermerdan [paxtani] sotib olmasin, o‘zi terib, o‘zi yig‘ib olib ketsin”, — dedi u “Agrosanoat majmuini nazorat qilish inspeksiyasi” rahbariga murojaat qilib. Qishloq xo‘jaligi vazirligi Abrol Vahobov klasterlarda paxta terimiga ruxsat so‘ragan, chunki bu, uning aytishicha, asosiy muammo, jumladan, Sirdaryo viloyatida ham.
“Ruxsat. Fermerga qarab o‘tirmasin, mashinani olib kelib, [paxtani] terib olib ketaversin. Faqat tergan tonnasini ko‘rsatsa bo‘ldi, Abrol Jabborovich, — degan G‘aniyev.
Abrol Vaxabov (markazda)
Abrol Vahobovning aytishicha, boshqa viloyatlardagi klasterlarda ham paxta terimi bo‘yicha takliflar bo‘lgan: “Juda paxtalaring ko‘p ekan, yig‘masangiz, beringlar biz yig‘amiz”, — degan takliflar bo‘lgan.
“Sirdaryoliklar bilan gaplashdim, 50 ta mashina olib kelamiz deyishdi. Toshkent viloyatiga olib kirgan joyingda paxtani terib ketaverasan dedim. Bo‘pti deyishdi. O‘zi fermer termagandan keyin dalada qolib ketyapti, [klaster] terib ketaversin. Fermer mening paxtamni terib ketding, deya olmaydi. Klaster bergan mablag‘, klaster bergan o‘g‘it, klaster bergan chigit. Fermer nima degan taqdirda ham klaster noqonuniy ish qilmagan bo‘ladi. Qolaversa fermerning qarzdorligi bor, uni uzish kerak. Har tomonlama hisob-kitob bor”, — dedi Shuhrat G‘aniyev.
Prezident maslahatchisi Ichki ishlar vaziri o‘rinbosari, polkovnik Saidkarim Nishonboyev Toshkent viloyatiga jo‘nab ketishi va u yerda Sirdaryodan 50 ta mashina bilan Toshkent viloyatida paxta terimiga mas’ul bo‘lishini ta’kidladi. “Hech kim „miq“ deyolmaydi. Shart terib olib chiqib ketaversin”, dedi. Shundan so‘ng, videoda kadrlar kesilganini sezish mumkin: suhbatning bir qismi o‘tkazib yuborilgan.
“Qashqadaryoga ham mashina bo‘lsa… Jizzaxda 80 ta mashina bor edi. [Ularni] menga bering, men Qashqadaryoga olib borib [paxtani] terdirib olib ketaveraman. Qashqadaryoga bosh prokuror o‘rinbosari Xatamov Jahongir aka boradi, shart terib,olib chiqib ketaveramiz. Muammo yo‘q, 15-noyabrgacha mashinalarni olib borib, paxtani terib olib chiqib ketaveramiz. Boshqa joyga olib ketayotganimiz yo‘q, mamlakatimizda qoladi. Hech qanday gap so‘z yo‘q”, — dedi bosh vazirning sobiq o‘rinbosari, Farg‘ona viloyatining sobiq hokimi.
“Fermer xo‘jaligi to‘g‘risida”gi qonunning 16-moddasiga ko‘ra fermer yetishtirgan mahsulotini, shu jumladan bu mahsulotni iste’molchilarga realizatsiya qilish huquqini o‘z xohishiga ko‘ra tasarruf etish huquqiga ega. Mazkur qonunning 22-moddasiga ko‘ra esa fermer xo‘jaliklarining xo‘jalik faoliyatiga davlat organlari hamda boshqa organlar va tashkilotlar, shuningdek ularning mansabdor shaxslari aralashuviga yo‘l qo‘yilmaydi.
Kun.uz`ning mutaxassislarga tayanib xabar berishicha, ayrim hududlarda “paxta terimiga ishchi kuchi yetishmasligi” tufayli haqiqatan ham paxta to‘liq terib olinmagan. Oqibatda terim narxi oshgan, kombaynlarga xizmat ko‘rsatish yaxshi yo‘lga qo‘yilmagan.
So‘nggi oylarda bozor ishtirokchilari klasterlar fermerlardan sotib oladigan paxta xomashyosining narxini muhokama qilishgandi. Ilgari Qishloq xo‘jaligi vazirligi minimal narxni belgilagan bo‘lsa, bu yil narx “erkin bozor” tomonidan belgilanadi. Bu haqda o‘tgan kuni Qishloq xo‘jaligi vaziri Aziz Voitov izoh berdi.
O‘shanda moliyachi Otabek Bakirov fermerlarga to‘liq erkinlik berilsagina erkin bozor haqida gapirish mumkin, deb yozgan edi. Prezidentning yanvardagi qarorida (PQ-23) har yili 1-oktabrgacha paxta-to‘qimachilik klasterlari fermer xo‘jaliklari bilan kelgusi yil hosili uchun (2023-yil hosili uchun — 2023-yil 1-fevralgacha) paxta xomashyosi yetishtirish bo‘yicha fyuchers shartnomalarini tuzishi belgilangan.
Uning so‘zlariga ko‘ra, agar fermerlar paxta 6500 so‘mdan (o‘tgan yili 10 ming so‘mdan) sotilishini fevral oyida bilganida, bu hosilni yetishtirishni boshlamagan bo‘lishi mumkin edi. Mutaxassisning ta’kidlashicha, 2023-yilgi paxta hosili uchun Qishloq xo‘jaligi vazirligi tomonidan hisoblangan 1 kg uchun 8000 so‘mdan kutilayotgan minimal narx “paxta narxi emas”. Uning fikricha, u Qishloq xo‘jaligi vazirligi formulasiga ko‘ra emas, balki erkin birjada belgilanishi kerak.
Prezident Shavkat Mirziyoyev 2022-yil sentabr oyida bosh vazirning qishloq xo‘jaligi va oziq-ovqat tarmoqlarini rivojlantirish masalalari bo‘yicha o‘rinbosari lavozimida ishlab kelgan Shuhrat G‘aniyev hamda o‘sha vaqtda Fermer, dehqon xo‘jaliklari va tomorqa yer egalari kengashi raisi, O‘zLiDeP partiyasi yetakchisi Aktam Xaitovni “hali eskicha ishlayotgani, balandparvoz raqamlarga berilib ketgani” uchun tanqid qilgandi. Davlat rahbari soha rahbarlarining vazifasi “prezidentga katta-katta raqamlar bilan hisobot berish emas, qishloqdagi dehqon, fermer masalasini hal qilish, og‘irini yengil qilish” ekanini ta’kidlagandi.
Shuningdek, joylarda firibgarlik va noto‘g‘ri ma’lumot berish holatlarini tanqid qilib, mutasaddilarni ogohlantirgan.
Shuhrat G‘aniyev ma’lum muddatdan so‘ng prezident maslahatchisi o‘rinbosari, so‘ngra prezidentning qishloq xo‘jaligini rivojlantirish masalalari bo‘yicha maslahatchisi lavozimiga tayinlandi.
