Shu kunlarda ijtimoiy tarmoqlar hamda OAVlarda Toshkent shahri va Toshkent viloyatida doimiy propiskaga qo‘yish tartibi faol muhokama qilinib, keng jamoatchilikning turli fikr-mulohazalariga sabab bo‘lmoqda.
Jumladan, O‘zbekistonda propiska bo‘yicha o‘rnatilgan ushbu tartib fuqarolarning shaxsiy va mulkiy huquqlaridan to‘la-to‘kis foydalanishiga, urbanizatsiya jarayonlari, ijtimoiy rivojlanish, xususan istiqbolli yoshlar, malakali kadrlarning xorijda ishlash uchun mamlakatni tark yetayotganliklari haqida ko‘plab fikrlar bildirilgan.
Shu o‘rinda, «Yuksalish» umummilliy harakati o‘ziga yuklatilgan vazifalardan kelib chiqqan holda (rejalashtirilgan islohotlarni, shu jumladan davlat dasturlarida belgilangan chora-tadbirlarning amalga oshirilishining borishini tizimli monitoring qilish, uni sifatli va o‘z vaqtida bajarish uchun qo‘shimcha choralar ko‘rish) ushbu masala yuzasidan o‘z takliflari va o‘rganishlar natijalarini taqdim etadi.
Ma’lumki, 2018 yilda Harakatlar strategiyasini «Faol tadbirkorlik va innovatsion texnologiyalarni qo‘llab quvvatlash yili"da amalga oshirishga oid Davlat dasturining 56-bandida Fuqarolarning konstitutsiyaviy huquqlari kafolatlarini ta’minlash maqsadida doimiy va vaqtincha ro‘yxatga qo‘yish (hisobga olish) tartibini soddalashtirish belgilangan edi.
Mazkur band ijrosi yuzasidan Vazirlar Mahkamasining 2018 yil 22 oktyabrdagi qarori bilan Fuqaroni Toshkent shahrida va Toshkent viloyatida turgan joyi bo‘yicha hisobga olish fuqaroni doimiy yashash joyidan propiskadan chiqarmasdan besh kundan bir yil (avval olti oy) muddatga amalga oshirilishi hamda bu Toshkent shahrida va Toshkent viloyatida turar joy sotib olish uchun asos hisoblanmasligi belgilab qo‘yildi. Shuningdek, mavsumiy ish bilan shug‘ullanish (qurilish va qishloq xo‘jaligi ishlari) uchun kelgan fuqarolarga hisobga qo‘yishning soddalashtirilgan tartibi ham belgilandi.
Qarorga muvofiq, Toshkent shahri va viloyatida doimiy propiskaga yega bo‘lmagan jismoniy shaxslar Toshkent shahri va viloyatida faqatgina yangi qurilgan ko‘chmas mol-mulkni- hisob-kitobni bank hisobvaraqlari orqali amalga oshirganlaridagina sotib olishlari va ushbu ko‘chmas mol-mulkni davlat ro‘yxatidan o‘tkazishlari mumkinligi belgilandi.
Bunda Toshkent shahri va viloyatida yangi qurilgan ko‘chmas mol-mulk sotib olgan Toshkent shahri va viloyatida doimiy propiskaga yega bo‘lmagan fuqarolar tomonidan ko‘chmas mol-mulk sotib olinganda — shartnoma summasining5 foizi, ammo yeng kam oylik ish haqining 10 baravaridan kam bo‘lmagan miqdorida davlat boji undirilishi belgilandi (Ma’lumot uchun, Toshkent shahri va viloyatida doimiy propiskaga yega fuqarolar uchun ushbu xizmat yeng kam oylik ish haqining 1 barobarini tashkil qiladi).
Shuningdek, ushbu o‘zgarishlar bilan vaqtincha yoki doimiy propiskasiz yashab turgan fuqarolarni ishga qabul qilganlik, voyaga yetmagan shaxsning belgilangan muddatda pasport olmaganligi uchun ma’muriy javobgarlik bekor qilindi, doimiy yoki vaqtinchalik propiskasiz bo‘lgan shaxsni ishga qabul qilishni rad yetish mumkinligini nazarda tutuvchi norma chiqarib tashlandi.
Shunga qaramay, Davlat dasturida Toshkent shahri va viloyatida doimiy propiskaga ega bo‘lmagan fuqarolar uchun asossiz spekulyatsiyaning oldini olish choralarini ko‘rgan holda ikkilamchi bozordan ko‘chmas mulk sotib olishga bo‘lgan cheklovlarni bekor qilish tartibi nazarda tutilgan bo‘lsada, ushbu masala to‘laqonli amalga oshirilmagan. Bu yesa fuqarolar tomonidan ye’tirozlarning yanada ko‘payishiga sabab bo‘lmoqda.
O‘z navbatida, «Yuksalish» umummilliy harakati fuqarolarning ayni shu masala — Toshkent shahri va Toshkent viloyatida doimiy propiska bo‘yicha amaldagi tartib yuzasidan fikrlarini o‘rgandi. Xususan, Telegram tarmog‘idagi Jamoatchilik fikri sahifasida joriy yilning 3−11 iyun kunlari davomida jamoatchilik fikri so‘rovi o‘tkazildi. Unda 17 ming 700 nafardan ziyod fuqarolar ishtirok yetib, respondentlarning asosiy qismi, ya’ni 49 foizi ushbu tartib fuqarolarning konstitutsiyaviy huquqlariga mutlaqo zid yekanligini ta’kidladi.
Ko‘rinib turibdiki, davlat rahbari tomonidan tasdiqlangan Davlat dasturiga kiritilgan ushbu bandning amalga oshirilishi bugungi kunda dolzarb yekanligini jamoatchilik fikri natijalari ham tasdiqlamoqda.
Fikrimizcha, belgilangan chora-tadbirlarning o‘z vaqtida va to‘laqonli amalga oshirilganida, bugungi kunga kelib fuqarolarning noroziligi va muhokamalariga sabab bo‘lmas edi. Aksincha, fuqarolarning konstitutsiyaviy huquqlariga amal qilinishi O‘zbekistonning xalqaro maydondagi imijini yanada oshishiga, urbanizatsiya jarayonlariga, ijtimoiy rivojlanish, xususan, istiqbolli kadrlarning xorijga chiqib ketishining oldi olinishiga xizmat qilgan bo‘lar yedi.
Yuqoridagi fikrlardan kelib chiqib, belgilangan vazifalarning to‘laqonli bajarilishini inobatga olgan holda, «Yuksalish» umummilliy harakati ushbu masala yuzasidan qo‘yidagi chora-tadbirlarni amalga oshirishni maqsadga muvofiq, deb hisoblaydi:
Toshkent shahri va viloyatida doimiy propiska qilish tartibiniturar joyi bo‘yicha hisobga olish tizimi bilan almashtirish. Bunda hisobga olishni Davlat xizmatlari markazlari va Yagona interaktiv davlat xizmatlari portali orqali soddalashtirilgan tartibda amalga oshirish;
Toshkent shahri va viloyatida doimiy propiskaga ega bo‘lmagan fuqarolarning ko‘chmas mulkka bo‘lgan huquqlarini ye’tirof yetishni nafaqat birlamchi bozor, balki ikkilamchi bozorda, shuningdek umrbod o‘zgaga berilganda yoki hadya qilinganda ham berish tartibini joriy qilish.
