Тошкент металлургия заводининг давлат улуши профессионал консультантларни жалб қилган ҳолда халқаро бозорда оммавий савдоларга чиқариладиган корхоналар рўйхатига киритилди. Бу президентнинг 19 апрелдаги «Давлат иштирокидаги йирик корхоналарни трансформация қилиш ва хусусийлаштириш жараёнларини жадаллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида»ги қарорида назарда тутилган.
Ўзбекистон тикланиш ва тараққиёт жамғармаси (ЎТТЖ) га тегишли давлат улушининг 49,9 фоизи 2025 йилнинг иккинчи чораги охиригача аукционга қўйилиши режалаштирилмоқда.
ТМЗ улушини хусусийлаштириш олди тайёргарлик ишларини мувофиқлаштиришга масъул ишчи гуруҳ таркибига ЎТТЖ ижрочи директори Шуҳрат Вафаев, Давлат активларини бошқариш агентлиги директори ўринбосари Алишер Миралиев ва Тоғ-кон саноати ва геология вазирининг биринчи ўринбосари Омонулло Насритдинхўжаев киритилди.
Лойиҳа, таъсисчилар ва банкротлик таҳдиди ҳақида
Президент Шавкат Мирзиёев 2020 йилнинг декабрь ойи бошида умумий қиймати 420 млн доллар бўлган Тошкент металлургия заводини ишга туширишмаросимида иштирок этган.
Лойиҳага киритилган капитал қўйилмаларнинг умумий миқдори 334,5 млн евродан ортиқни ташкил этади, шундан 164,56 млн евро Россия экспорт-импорт банкининг 10 йиллик кредити, 154,7 млн евроси ўз маблағлари (ярмига яқини — ЎТТЖ маблағлари), 15,1 млн евро — «Асака» банк кредити маблағлари ҳисобланади. Ҳисобланган тўлов муддати тахминан 8,6 йилни ташкил этади. Дастлаб, лойиҳанинг умумий қиймати 278,2 млн еврога баҳоланган эди, бироқ ишлаб чиқариш қувватларини кенгайтириш мақсадида лойиҳага ўзгартиришлар киритилгандан сўнг, у ўзини оқлаш муддати — 9,3 йилгача ошган.
Заводни 49,7 гектар майдонда қуриш лойиҳаси Россиянинг Метпром гуруҳи томонидан тайёр ҳолатда топшириш асосида амалга оширилган, яъни гуруҳ лойиҳачи ва бош пудратчи сифатида ишлаган. Корхона Италиянинг Danieli компанияси технологияси ва автоматлаштирилган ускуналари билан жиҳозланган.
Лойиҳани амалга оширишни SFI Management Group (Алишер Усмонов Forbes нашрига берган интервьюсида компания миллиардер Фаттоҳ Шодиевнинг акаси Қобил Шодиевнинг оиласига тегишли эканлигини айтганди, Қобил Шодиев ТМЗ очилишида иштирок этган ва президентга тақдимот қилган) хорижий компанияси бошқариб, қурилиш ва фойдаланишга топширишнинг барча босқичларини, жумладан, лойиҳани ишлаб чиқиш, барча манфаатдор томонлар билан музокаралар олиб бориш, инвестициялар, кредитлар жалб қилиш ва хорижий мутахассисларни жалб этишни тўлиқ назорат қилган.
Завод ишга туширилиши билан Ўзбекистонда талаб мавжуд бўлган металлургия маҳсулотларини ишлаб чиқариш занжири шакллантирилиши, маҳаллий корхоналарда локализация даражаси сезиларли даражада ошишини таъкидланганди. Завод ишга туширилиши билан биринчи босқичда йилига 400 миллион доллар чет эл валютасининг мамлакатдан чиқиб кетишининг олди олиниши кутилганди.
Дастлаб устав капитали 197,8 млн евро бўлган «Тошкент металлургия комбинати» қўшма корхонасининг таъсисчилари ЎТТЖ (49,9 фоиз ёки 98,7 млн евро) ва Нидерландиянинг Metallurgical Technology and Engineering B.V. корхонаси (50,1 фоиз ёки 99,1 млн евро) бўлган.
Лойиҳани бошқарган SFI Management Group лойиҳада иштирок этиш таклифи билан чиққан. Кейинчалик таъсисчиларнинг рўйхатида ўзгариш бўлган ва Metallurgical Technology and Engineering B.V. улуши 41,9 фоизгача камайиб, SFI Management Group 8,2 фоиз улушни олган.
25 апрель куни Тошкентда бўлиб ўтган саноат кўргазмасида «Металлоинвест» бош директори Назим Эфендиев компания «инвестиция киритиб, ТМЗ капиталига кирганини» маълум қилган. Metalloinvest Holding (Cyprus) Limited компанияси Metallurgical Technology and Engineering B.V. ўрнини эгаллаб 41,8 фоиз, Miramonte Investments Limited эса SFI ўрнини олиб 8,2 фоиз улуш эгаси бўлган.
«Металлоинвест» ва Miramonte Investments компаниялари апрель ойида АҚШ санкциялари рўйхатига тушганди.
2023 йилнинг июн ойида «Газета.uz» кипрлик таъсисчилар, жумладан, Алишер Усмоновга алоқадор «Металлоинвест» компаниясига тегишли корхона «ҳаракатсизлиги» туфайли Тошкент металлургия комбинати банкрот бўлиш хавфи остида қолгани ҳақида ёзганди. Суд уларни лойиҳадан четлаштирган, бироқ корхона 916,9 млрд сўм зарар ва 179,7 млн евро кредит билан қолган.
Тошкент металлургия заводи мақолага жавобан корхонанинг қарзлари тижорий фаолият орқали тўланишини маълум қилганди. «Давлат компаниянинг мажбуриятлари бўйича жавобгар эмас», дея таъкидлаган ТМЗ.
Таъкидлаш жоизки, заводга эгалик қилувчи ҚК МЧЖ шаклида ташкил этилган, шунинг учун компаниядан молиявий ҳисоботлар ва ўз фаолияти тўғрисидаги муҳим фактларни жамоатчиликка эълон қилиш талаб қилинмайди. Маълумотни мажбурий ошкор қилиш учун корхона акциядорлик жамияти шаклига ўтказилиши керак.
