Олий Мажлис Қонунчилик палатаси депутати, ЎзЛиДеП фракцияси аъзоси Расул Кушербаев Ўзбекистон газни кимдан ва қандай нархда сотиб олишини маълум қилди.
Унининг сўзларига кўра, аҳолига газ сотиш билан шуғулланувчи «Ҳудудгазтаъминот» корхонаси газни аслида «Ўзтрансгаз»дан 340 сўмдан, Epsilon хорижий компаниясидан 501 сўмдан, «Ўзбекнефтгаз»дан эса 250 сўмдан сотиб олмоқда.
«Ўзбекистоннинг ўзидаги газни қазиб олиб, яна ўзига икки баравар қимматга сотадиган Epsilon`га нега бундай шароит яратилган, шоҳи борми?» — деб сўради депутат.
Аввалроқ Вазирлар Маҳкамаси қарори лойиҳасида 1 июлдан газ нархини аҳоли учун 380 сўмдан 410 сўмга, бошқа тоифадаги истеъмолчилар учун эса 1150−1300 сўмгача ошириш таклиф этилгани ҳақида ёзган эдик.
«Нега кераклигини тушунмайдиганимиз «Ўзтрансгаз» ҳам газни «Ўзбекнефтгаз»дан 250 сўмдан оларкан», — дея қайд этди депутат.
«Қизиғи «Ўзтрансгаз» худди шу газни хорижий эркатой компаниялар «Лукойл» ва Uz-Kor Gas Chemical`дан 1100 сўм, Natural Gas-Stream`дан 550 сўм ва импортда 1320 сўмдан сотиб олмоқда. Сўнг у ҳам ушбу газни «Ҳудудгазтаъминот»га 340 сўм, магистрал газ узатиш тизимига уланган истеъмолчилар иссиқлик электр станцияларига 1000 сўм, бошқаларга эса 1150−1300 сўмдан сотмоқда», — деди у.
Депутат «Ўзбекнефтгаз» қазиб чиқараётган газини «Ўзтрансгаз» ва «Ҳудудгазтаъминот»га 250 сўмдан сотса ҳам, ҳориж компанияси Uz-Kor Gas Chemical`га 190 сўмдан сотаётганини тушунарсиз ҳолат деб атади.
«Нега ўзимизни газни қазиб олиб, яна ўзимизга «едираётган» ҳориж компанияларига бунча эътибор ва илтифот? Ўзбекистон халқи ва замини ҳорижликларни боқиш учун яратилганми? Албатта ватандан кўра, пулга муҳаббати буюк айрим амалдорларимизнинг бу ҳаракатлари шунчаки бўлмаса керак. Кўз олдимизга хориждаги денгиз бўйларида ялтираб турган кимларнингдир «яхта"лари келаяпти негадир. Фақат бу яхталар денгиз сувидамас, халқимизнинг кўз ёшларида чайқалиб турибди», — деб ёзди депутат.
Расул Кушербаев газни қазиб чиқараётган «Ўзбекнефтгаз» газ нархини оширмаётганини таъкидлади.
«Лекин тайёр газни олиб, истеъмолчига бераётган ўртадагилар нима учундир нархни оширишмоқчи, халқ ҳисобидан осонгина «соққа» қилмоқчи. Ғалатимасми ё бунда ҳам кўздан пана жойлардаги «яхта"ларга етишиш хоҳиши бормикан?» — деб сўради депутат.
«Газета.uz» сўровига кўра, «Ҳудудгазтаъминот» нарх белгилаш билан Молия вазирлиги шуғулланаётганини маълум қилди. Таҳририят Молия вазирлигидан изоҳ ололмади. «Ўзбекнефтгаз» эса компаниялар газни улардан депутат эълон қилган нархларда сотиб олишини тасдиқлади.
Қайси компаниялар Ўзбекистонда газ қазиб олмоқда?
2021 йил 1 январь ҳолатига кўра, Ўзбекистонда тасдиқланган табиий газ захиралари 1 трлн 866,9 млрд куб метрга баҳоланмоқда.
2020 йилги ҳукумат қарори лойиҳасида 2020−2025 йилларда Ўзбекистоннинг табиий газ захиралари 361 млрд куб метрга, нефть захиралари эса 20,4 млн тоннага ўсиши баҳоланган эди. Хусусан, «Ўзбекнефтгаз» газ захираларини 120 млрд куб метрга, нефть захираларини 5 млн тоннага оширишни таъминлаши кўзда тутилган эди. Шунингдек, Epsilon Development Company компанияси (АҚШ) газ захираларини 194 млрд куб метрга, нефть захираларини 9 млн тоннага, Gas Project Development Central Asia ва «Ўзбекнефтгаз» томонидан тузилган NaturalGas-Stream компанияси газ захираларини 11 млрд куб метрга, нефть захираларини 600 минг тоннага ошириши кутилган эди.
«Лукойл» компанияси 413,1 млрд куб метр (22,1%), Uz-Kor Gas Chemical 109,6 млрд куб метр (5,9%), Surhan Gas Chemical 106,6 млрд куб метр (5,8%), Jizzakh Petroleum 84,9 млрд куб метр (4,5%) газ захираларига эга конларда фаолият юритишади.
| Компания | Захиралар | Улуш |
| Ўзбекистон бўйлаб жами | 1 866,9 (млрд куб м) | 100% |
| «Ўзбекнетфгаз» | 934,1 | 50,0% |
| "Лукойл" | 413,1 | 22,1% |
| Uz-Kor Gas Chemical | 109,6 | 5,9% |
| Surhan Gas Chemical | 108,6 | 5,8% |
| Jizzakh Petroleum | 84,9 | 4,5% |
| Natural Gas Stream | 52,3 | 2,8% |
| Epsilon Development Company | 50,2 | 2,70% |
| Gazli Gas Storage | 48,1 | 2,6% |
| Gissarneftgaz | 40,5 | 2,6% |
| Gazprom Uzbekistan | 12 | 0,6% |
| New Silk Road | 11,9 | 0,6% |
| Petromaruz | 0,491 | 0,03% |
Тахминий қазиб олиш ҳажми
«Газета.uz» олдинроқ хабар берганидек, 2021 йилда Ўзбекистонда 53,8 млрд куб метр газ қазиб чиқариш режалаштирилмоқда. Статистика қўмитаси маълумотларига кўра, ўтган йили мамлакатда 53,8 млрд куб метр ёки 2020 йилга қараганда 4 млрд куб метр кўпроқ газ қазиб олинди.
Ишлаб чиқаришнинг катта қисми «Ўзбекнефтгаз» корхоналари 34,1 млрд куб метр (64,3%) ҳисобига тўғри келиши режалаштирилган эди. Бунда Муборак нефть ва газ қазиб чиқариш бошқармаси 48,8%, Шўртан 26,3%, Газли 13,7%, Устюрт газ қазиб чиқариш бошқармаси 10,9%, Водий нефт ва газ қазиб чиқариш бошқармаси 0,1% ҳиссасига тўғри келади. Шу билан бирга, «Ўзбекнефтгаз» 2021 йилда 33,9 млрд куб метр газ қазиб олганини маълум қилди, бу ўтган йилнинг шу даврига нисбатан 2,4 фоизга ёки 800 млн куб метрга кўп, лекин прогноз кўрсаткичидан пастдир.
Ўзбекистонда газ қазиб олиш бўйича иккинчи ўринни Россиянинг «Лукойл» компанияси 13,8 млрд куб метр (25,7 фоиз), учинчи ўринни 2,1 млрд куб метр газ (3,9 фоиз) билан Uz-Kor Gas Chemical эгаллаши керак эди. Uz-Kor Gas Chemical компаниясининг таъсисчилари — «Ўзбекнефтгаз» (50%) ҳамда Корея газ корпорацияси (KOGAS), Lotte Chemical Corporation ва GSE&R компанияларини ўз ичига олган Корея компаниялари консорсиуми томонидан ташкил этилган Kor-Uz Gas Chemical Investment (50%) ҳисобланади.
2018 йилда ташкил этилган Epsilon Development Company (АҚШ) томонидан 1,4 млрд куб метр газ (2,5 фоиз) ишлаб чиқарилиши режалаштирилган эди. 2019 йилда Американинг Epsilon Development Company ва Epsilon Asia Limited (Гонконг) компанияларидан иборат халқаро консорциум 2019−2023 йилларда Ўзбекистондаги нефть ва газ конларини ўзлаштиришга 5,2 млрд доллар сармоя киритиши хабар қилинган эди. Компания сайтида Вазирлар Маҳкамасининг 2019 йил 11 январдаги 19-сон қарорига асосан конларни ўзлаштириш учун лицензия олгани қайд этилган, бироқ бу ҳужжатни очиқ манбалардан топиб бўлмади.
Zeromax бош директори бўлган ва ўтган йили Epsilon раҳбар этиб тайинланган Миродил Жалолов Kun.uz нашрига берган интервьюсида унга ишонилгани ва газ кони унинг корхонасига топширилгани учун давлатга миннатдорчилик билдирган эди.
«Ҳалқадаги айрим ўрта ва юқори лавозимдаги раҳбарларнинг муносабати ва инжиқликлари туфайли биз ишлашни тўхтатдик», — деди у.
Унинг сўзларига кўра, 2019 йилда Epsilon Хитойнинг CNPC миллий нефть ва газ корпорацияси билан ҳар кубометрини 180 доллардан газ етказиб бериш бўйича шартнома имзолаган, бироқ якунда барча газни ички бозорга жўнатишга мажбур бўлган. Бугунги кунда корхонанинг 4,5 трлн сўм қарзи бор.
Қуйида Ўзбекистонда 2021 йилда газ қазиб олиш билан шуғулланган компаниялар рўйхати ва уларнинг қазиб олишдаги улуши. Бу рақамлар 2021 йил август ойида чоп этилган ва ҳақиқий рақамлардан бироз фарқ қилиши мумкин:
| Компания | Ишлаб чиқариш ҳажми | Улуш |
| Бутун Ўзбекистон бўйича | 53,8 (млрд куб. м.) | 100% |
| «Ўзбекнефтегаз» | 34,1 | 64,3% |
| "Лукойл" | 13,8 | 25,7% |
| Uz-Kor Gas Chemical | 2,1 | 3,9% |
| Epsilon Development Company | 1,4 | 2,5% |
| Natural Gas-Stream | 1,2 | 2,2% |
| New Silk Road Oil and Gas | 0,37 | 0,68% |
| Jizzakh Petroleum(SEG) | 0,28 | 0,51% |
| Gazprom Uzbekistan | 0,23 | 0,42% |
| Gazli Gas Storage | 0,15 | 0,27% |
| Gissarneftgaz | 0,12 | 0,23% |
| Kokdumaloq-gaz | 0,026 | 0,04% |
