Адлия вазирлиги Тадбиркорлик кодекси лойиҳасини ишлаб чиқиб, жамоатчилик муҳокамаси учун эълон қилди.
Кодекс билан яхлит 9 та амалдаги қонун, 2 та янги қонун лойиҳалари ва 10 дан ортиқ қонуности ҳужжатлари бирлаштирилиб, тадбиркорлик фаолиятини ташкил этишдан бошлаб уни тугатишгача бўлган барча жараёнларни тартибга солиш кўзда тутилмоқда.
Кодекс лойиҳаси билан қуйидагилар таклиф этилмоқда:
- илғор хорижий давлатлар тажрибасига асосан, тадбиркорлик субектлари кичик, ўрта ва йирик тоифаларга ажратилмоқда;
- тадбиркорлик субектларининг ташкилий-ҳуқуқий шакллари базаси ихчамлаштирилиб, тадбиркорлар ичида оммабоп бўлмаган «хўжалик ширкати» ташкилий-ҳуқуқий шакли бекор қилинмоқда;
- якка тартибдаги тадбиркорлар шуғулланиши мумкин бўлмаган фаолият турларини белгилаган ҳолда уларга қонунчиликда тақиқланмаган ҳар қандай фаолиятни амалга ошириш ҳуқуқи берилмоқда;
- тадбиркорликни давлат томонидан тартибга солишнинг чегаралари ҳамда тартибга солиш шакллари белгиланмоқда;
- 43 та давлат органининг 146 та назорат функциялари ва Бизнес-омбудсманни хабардор этиш тартибида ўтказиладиган 18 турдаги текширувлар рўйхатлари кодексга илова сифатида тасдиқланмоқда. Бунда рўйхатга киритилмаган барча текширувлар Бизнес-омбудсман билан келишилган тартибда амалга оширилиши белгиланмоқда.
Давлат назоратининг 4 та шакли белгиланиб, шундан фақат маълумотларни таҳлил қилиш ва текширувда аниқланган қоидабузарликлар юзасидан тадбиркорга нисбатан ҳуқуқий таъсир чораси қўлланилиши назарда тутилмоқда.
Бунда:
- молиявий санкциялар суд томонидан қўлланилади (бундан солиққа тортиш ва банк соҳаларидаги санкциялар мустасно);
- бир хил турдаги ҳуқуқбузарлик учун тадбиркорлик субектига молиявий санкция ва унинг мансабдор шахсига маъмурий жавобгарлик назарда тутилган ҳолларда, фақат молиявий санкция қўлланилади;
- биринчи марта ҳуқуқбузарликлар содир этган тадбиркорлик субектлари ушбу қонунбузилишни бартараф этиш тўғрисидаги кўрсатмани бажарган, шунингдек, етказилган зарарни қоплаган тақдирда, уларга нисбатан молиявий санкциялар қўлланилмайди;
- барча талабларни ўз ичига олган Тадбиркорлик соҳасидаги мажбурий талаблар реестри ҳамда тадбиркорлик субектлари учун имтиёзларнинг ягона реестрини шакллантириш ва ошкор этиш назарда тутилмоқда. Бунда Мажбурий талаблар реестрига киритилмаган талаблар бўйича жавобгарлик белгилаш тақиқланмоқда;
- қўшимча мажбуриятларни юклашни назарда тутувчи норматив-ҳуқуқий ҳужжатларга қабул қилингандан кейин бир йил давомида ўзгартириш ва қўшимчалар киритиш тақиқланади (енгиллаштирувчи нормалардан ташқари).
Шунингдек, тадбиркорликни қўллаб-қувватлаш бўйича давлат субсидияларини жорий этишнинг қуйидаги тартиби белгиланмоқда:
- субсидия президент қарори билан жорий этилади, тартиб-таомиллари — ҳукумат томонидан белгиланади;
- субсидияларнинг асосий йўналишлари белгиланади ва улар «ягона дарча» принсипи асосида Ягона интерактив давлат хизматлари портали орқали ажратилади;
- Европа тикланиш ва тараққиёт банки, Осиё тараққиёт банкининг таклифлари ва халқаро стандартларга мувофиқ аёллар ва ёшлар тадбиркорлиги ҳамда уларни қўллаб-қувватлаш тизими (алоҳида дастурлар асосида) жорий этилмоқда;
- ижтимоий тадбиркорлик, ижтимоий корхона, аҳолининг ижтимоий эҳтиёжманд қатламлари рўйхати ва уларни, жумладан ногиронлиги бўлган шахсларни қўллаб-қувватлашнинг механизмлари белгиланмоқда;
- бизнес-инкубаторларнинг ҳуқуқий мақоми, мақсад ва вазифалари белгиланмоқда;
- давлат корхоналарига рақобатни чекловчи тўғридан-тўғри солиқ, божхона ва бошқа турдаги имтиёз ва преференсиялар бериш тақиқланмоқда.
Тадбиркорлик кодексининг қабул қилиниши тарқоқ ҳолда бўлган қонунчилик ҳужжатларини ягона ҳужжатга бирлаштириш, тадбиркорлик соҳасидаги қонунчилик ҳужжатларини барқарорлаштириш, давлатнинг тадбиркорлик соҳасига аралашувини камайтириш, шунингдек тадбиркорлик ҳуқуқи соҳасида ягона ёндашувни белгилашга хизмат қилади, дейилади вазирлик хабарида.
Эслатиб ўтамиз, 2021 йилда адлия вазири Русланбек Давлетов Тадбиркорлик кодекси ишлаб чиқилиши ҳақида сўз юритаркан ушбу кодекс «тадбиркорлар учун ягона ҳуқуқий манба» бўлиши ҳақида гапирган эди. Унинг сўзларига кўра, Ўзбекистонда тадбиркорлик фаолиятини бошқарувчи қонунчилик ҳужжатлари тарқоқ ва сони жуда кўп. Хусусан, тадбиркорлик фаолияти билан боғлиқ 5000 га яқин норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар қабул қилинган.
Адлия вазирига кўра, ҳужжатларнинг ҳаддан зиёд кўп бўлиши улар ўртасида қарама-қаршиликларни вужудга келтириб, тадбиркорлик амалиётини қийинлаштириши мумкин. Бу эса, ўз навбатида, тадбиркорлик субъектларининг ҳақли эътирозларига сабаб бўлади. Вазир «тадбиркор ишлаши, ўз ғояларини амалга ошириши кераклигини» қайд этган эди.
2021 йил 21 октябрь куни Сенатнинг 20-ялпи мажлисида сенаторлар «Ижтимоий тадбиркорлик тўғрисида»ги қонуннинг баъзи нормаларини қайта кўриб чиқиш керак деб ҳисоблаб, уни қайтарганди. Ўшанда улар Тадбиркорлик кодекси қабул қилинса, ижтимоий тадбиркорликка оид нормаларни унга киритишни маъқул кўрганди. Мажлисда адлия вазири Русланбек Давлетов сенаторларнинг қонунни қабул қилишга қарши билдирган ҳар бир аргументини рад этиб, айрим сиёсатчилар «халқдан келиб чиқаётган янги ғояларни тушунмаслигини» таъкидлаганди. Жумладан, вазир кодекс қабул қилингунга қадар ногиронлиги бўлган шахсларнинг тадбиркорлиги ва уларга иш берувчиларни қўллаб-қувватлаш муҳимлигини таъкидлаганди.
