Ўзбекистон сўнгги йилларда Россиядан катта миқдорда кредит ресурсларини жалб қилди. Асосан ҳозирда санкцияга тушган банклардан — Газпромбанк, ВТБ, ВЕБ ва бошқалар. Бу банклар йирик иқтисодий лойиҳаларни молиялаштириши лозимлигини ҳисобга олиб, Ўзбекистон санкциялар туфайли бу маблағлардан маҳрум бўлиши хавфи юзага келмоқда.
Марказий банк «Газета.uz»нинг сўровига жавоб берар экан, тижорат банкларининг хорижий банклар олдидаги жами мажбуриятлари таркибида қаттиқ санкцияларга тушган банклардан жалб қилинган молиявий ресурслар улуши юқори эмаслигини маълум қилди.
Регулятор маълумотларига кўра, маҳаллий банклар томонидан қатъий санкцияга тушган банклардан жалб қилинган мажбуриятларини ўз вақтида ва иккиламчи санкциялар хавфини яратмасдан қайтариш бўйича халқаро юридик консалтинг компаниялари жалб қилинган.
«Ҳар бир транзакция юридик компаниялар хулосаси асосида амалга ошириш чоралари кўрилди. Бу, ўз навбатида, келгусида йирик иқтисодий лойиҳаларни узлуксиз молиялаштириш мақсадида халқаро молия бозорларидан муаммосиз ресурслар жалб этиш имкониятини яратмоқда», — дейилади хабарда.
Россия кредитлари
«Газпромбанк» 2021 йилда банк Ўзбекистонда фаолият юритувчи компаниялар билан бир қанча кредит шартномаларини тузди. Масалан, Самарқанд кимё заводи эгасига иккита лойиҳа учун 750 млн доллар, «Ўзтрансгаз»га эса 300 млн доллар бериш ниятида. Бундан ташқари, «Газпромбанк» Бухоро вилоятида янги газ-кимё мажмуаси қурилиши учун Sanoat Energetika Guruhi (собиқ Jizzakh Petroleum) компаниясига 800 млн доллар ажратадиган консорсиумга кирди. Бунгача банк Шўртан газ-кимё мажмуаси лойиҳасини амалга ошириш учун 120 млн доллар миқдорида кредит ажратган, шунингдек, Самарқанд аэропортини модернизация қилишни молиялаштиришда иштирок этишни режалаштирган эди.
ВТБ Навоий кон-металлургия комбинати инвестиция дастурини молиялаштириш учун 1 млрд доллар ажратишни режалаштирган.
Россиянинг ВЭБ.РФ давлат корпорацияси 2019−2022-йилларда Ўзбекистонга Россиянинг юқори технологияли маҳсулотларини етказиб беришни қўллаб-қувватлаш учун 174 млн евро ажратишни режалаштирган эди. ВЭБ.РФ, шунингдек, «Ўзбекнефтгаз»га 650 млн долларлик кредит линияси очди. Бундан ташқари, корпорация ОКМК таркибида мисни қайта ишлаш заводини қуриш учун давлат кафолати ва васийлигисиз 712 млн евро миқдорида кредит ажратди.
Аввалроқ «Газета.uz» Ўзбекистон банклари ўз мижозларига пул маблағларининг исталмаган тарзда блокировка қилинишининг олдини олиш мақсадида Россия банкларининг санкциялар остида қолган хорижий ҳамкорлари билан халқаро ҳисоб-китобларни бошқаларга ўтказишни тавсия қилгани ҳақида хабар берган эди.
Эслатиб ўтамиз, Украинадаги уруш фонида Ғарб давлатлари Россия банкларига нисбатан санкциялар жорий қила бошлаган эди.
«Ведомости»нинг экспертларга таяниб ёзишича, SDN рўйхати («қора рўйхат») даги банклар барча халқаро муносабатлардан узиб қўйилган, сабаби АҚШнинг CAATCA («Американинг душманларига санкциялар воситасида қарши туриш тўғрисида») қонунига кўра, дунёдаги ҳар қандай банк SDN рўйхатидаги банк билан йирик битим тузган тақдирда, унинг ўзи иккинчи даражали санкциялар остида қолади.
Бу риск ҳозирча назарий, ҳозиргача бундай прецедентлар кузатилмаган. Бироқ АҚШ аллақачон бутун дунё бўйлаб Россиянинг санкцияга учраган субъектларига кўрсатилган ёрдамлар устидан мониторингни кучайтиришини эълон қилди, бу эса иккиламчи санкциялар хавфи янада жиддийроқ эканидан далолат беради.
