Toshkentda poytaxt havo sifati monitoringi uchun ochiq ma’lumotlar platformasi — Air Tashkent ishga tushirildi. U poytaxt hokimligi huzuridagi Raqamli rivojlanish departamenti tomonidan bir guruh Amudario mahalliy olimlari bilan hamkorlikda ishlab chiqilgan.
Portal departamentga tegishli va 2022-yilning noyabr-dekabr oylarida o‘rnatilgan 10 ta mahalliy ishlab chiqarilgan OXUS-WS stansiyalaridan ma’lumotlarni to‘playdi, deya “Gazeta.uz”ga bo‘lim boshlig‘i, shahar hokimining axborot texnologiyalarini joriy etish bo‘yicha o‘rinbosari Aleksey Xen xabar berdi.
Stansiya sensorlari quyidagi ma’lumotlarni to‘playdi:
PM2,5, PM10 i PM1 — mayda zarrachalar darajasi;
havo harorati;
namlik;
atmosfera bosimi (faqat “Xalqlar do‘stligi” stansiyalari va “Yangi O‘zbekiston” bog‘ida mavjud);
ultrabinafsha nurlanish darajasi (faqat “Xalqlar do‘stligi” stansiyalari va “Yangi O‘zbekiston” bog‘ida);
shamol tezligi va yo‘nalishi;
yog‘ingarchilik darajasi;
karbonat angidrid (CO2) darajasi.
Har bir stansiya elektr quvvati bilan ishlaydi, zaxira energiya manbai sifatida quyoshdan quvvatlanadi
Uskunalarni o‘rnatish joylari O‘zgidromet va Toshkent shahar ekologiya boshqarmasi mutaxassislari bilan birgalikda tanlandi, dedi Aleksey Xen.
Joylarni aniqlashda bo‘lim issiqlik elektr stansiyalari kabi doimiy fondagi ifloslantiruvchi moddalarning yo‘qligiga tayanilgan. Bu ifloslantiruvchi moddalar yaqinida havo sifati indeksi (AQI) obyektiv bo‘lishi mumkin emasligi bilan izohlanadi.
Bundan tashqari, departament yillik shamol o‘sishini hisobga olgan. Havo poytaxtga tog‘lardan — shaharning shimoliy qismidan (Yunusobod tumanidan) kiradi va janub va janubi-g‘arbga (Sergeli va Yangixayot tumanlariga) yo‘naltiriladi. Departament poytaxtga havoning sifati qanday kirib borishini va shahardan chiqishda sifat ko‘rsatkichlari qanday o‘zgarishini aniqlash maqsadida stansiyalar o‘rnatdi.
OXUS-WS stansiyalari yerdan 2 metr balandlikda o‘rnatiladi. Aleksey Xenning so‘zlariga ko‘ra, datchiklarni pastroq — taxminan inson bo‘yi balandligi darajasida o‘rnatish to‘g‘riroq bo‘ladi.
Biroq, uskunaning bunday turishi uni himoya qilish zaruratini taqozo etadi, shuning uchun sensorlar davlat maktablari, bolalar bog‘chalari va tibbiyot muassasalari hududida joylashgan. Xalqlar do‘stligi maydoni hududida faqat bitta qurilma mavjud.
Vandalizm holatlari — quyosh batareyalariga zarar etkazish va shunga o‘xshash hodisalar — allaqachon bir necha bor qayd etilgan. Masalan, Xalqlar do‘stligida stansiyaning poydevori qayta to‘g‘rilanishi kerak bo‘ldi.
Stansiya ko‘rsatkichlari har soatda portalda yangilanadi. Saytda oxirgi yetti kunlik statistikani ham ko‘rish mumkin.
Xaritada asosiy meteorologik ko‘rsatkichlarga qo‘shimcha ravishda mazut va ko‘mir yoqish mumkin bo‘lgan issiqlik inshootlarining joylashuvi ko‘rsatilgan. Bundan tashqari, O‘zbekiston Favqulodda vaziyatlar vazirligi tizimi Air Tashkent`ga integratsiyalashgan — xaritada qayd etilgan barcha yong‘inlarni ham ko‘rsa bo‘ladi, bu ham havo sifatiga ta’sir qiladi.
OXUS-WS stansiyalari, qozonxonalar (qizil belgilar) va yong‘inlar ko‘rsatilgan xarita.
Barcha meteorologik ko‘rsatkichlar bo‘yicha ma’lumotlarni o‘lchovlarning ustiga bosib, grafik formatida ko‘rish mumkin.
Bundan tashqari, ifloslanish darajasiga qarab, saytda ta’sirchan guruh vakillari va barcha aholi uchun tavsiyalar, shuningdek, Yandex`dan ob-havo prognozi ko‘rsatiladi.
Air Tashkent har qanday platformada ishlaydi va turli qurilmalarda ishlash uchun optimallashtirilgan, deyiladi departament izohida.
Tadqiqotchilar uchun imkoniyatlar
Aleksey Xenning ta’kidlashicha, havoning ifloslanish darajasi yuqori namlik bilan ortadi, bu ayniqsa tuman paytida seziladi.
“Datchiklar suv zarralarini ifloslanish deb xato qilgani bilan, baribir yomg‘ir yog‘sa, ifloslanish ko‘rsatkichlari pasayadi”, — dedi hokim o‘rinbosari.
Uning kuzatishlariga ko‘ra, nafaqat OXUS-WS stansiyalari, balki IQAir va boshqa sensorlar ham shunday yo‘l tutadi.
“Nima uchun bunday ekanligi qiziq. Hozircha hech kim, masalan men so‘ragan meteorologlar ham javob bera olmadi bunga”, — dedi Aleksey Xen.
O‘zaro bog‘liqlik va bunga izohni mustaqil tadqiqotchilar, faollar va ekspertlar izlanib, topishi mumkin. Raqamli rivojlanish departamenti buning uchun shart-sharoit yaratmoqda. Barcha ma’lumotlarni Toshkent ochiq ma’lumotlar portali opendata.tashkent.uz orqali kerakli formatda yuklab olish mumkin. Hozircha ma’lumot faqat havo sifati indeksi ko‘rsatkichlari bo‘yicha mavjud. Departament yuklab olish mumkin bo‘lgan ma’lumotlar to‘plamini kengaytirish ustida ishlamoqda. Aleksey Xenning prognozlariga ko‘ra, bu bir hafta davom etadi.
Moliyalashtiruvchi manbalar paydo bo‘lsa, departament sensorlar tarmog‘ini kengaytiradi. Toshkent shahri va boshqa viloyatlar aholisi nafas olayotgan havo haqidagi ma’lumotlar aniqroq bo‘lishi, olimlar va mutaxassislarning tadqiqotlari uchun keng bazaga ega bo‘lish uchun yana 30 ta stansiya o‘rnatish rejalashtirilgan.
