Yilning birinchi yarmida Rossiya valyutasining keskin qadrsizlanishi O‘zbekiston iqtisodiyotiga salbiy ta’sir ko‘rsatadi. Bu haqda 27-iyul kuni bo‘lib o‘tgan matbuot anjumanida Markaziy bank raisi Mamarizo Nurmuratov ma’lum qildi, deb xabar beradi “Gazeta.uz” muxbiri.
Iyun oyida Rossiya rubli dollarga nisbatan 14 foizga, yil boshidan esa 26 foizga qadrsizlandi. Regulyator rahbari rublning qadrsizlanishi O‘zbekistonga pul o‘tkazmalari bo‘yicha salbiy ta’sir ko‘rsatishini qayd etdi.
“Ikkinchi yirik savdo sherigimizdagi pul qadrsizlanishi bizga ham ta’sir qiladi. Qaysi ma’noda? Rossiyadan pul o‘tkazmalarining qisqarishiga ta’sir qiladi. Avval aytib o‘tganimdek, dastlabki olti oyda pul o‘tkazmalari hajmi 5,2 mlrd dollar atrofidani tashkil etgan bo‘lsa, o‘tgan yili [shu davr uchun] 6,5 mlrd dollarni tashkil etgan. Bu pasayish o‘tgan yilgi pul o‘tkazmalarining noodatiy darajada yuqoriligi bilan bog‘liq”, — degan MB rahbari barcha pul o‘tkazmalarining qariyb 80 foizi Rossiyaga to‘g‘ri kelishini ta’kidlab o‘tdi.
Shuningdek, Mamarizo Nurmuratov rubl kursining pasayishi eksportchilar daromadi kamayishiga ham olib kelishini aytdi.
“Bu iqtisodiy aloqalarga ham ta’sir qiladi, chunki eksportchilarimiz Rossiyaga mahsulot yetkazib berayotganda mahsulot tannarxi Rossiya bozoridagi narxlarga qarab belgilanadi. Valyuta kursining o‘zgarishi munosabati bilan Rossiya bozoridagi narxlar eksportchilarimizning dollar hisobidagi tushumining pasayishiga olib keladi”, — dedi u.
Markaziy bank raisining ta’kidlashicha, yil yakunlari bo‘yicha O‘zbekistonga pul o‘tkazmalari hajmi 11−11,5 mlrd dollar atrofida bo‘lishi kutilayotgani, bu 2022-yilgi ko‘rsatkichlardan 32−35 foiz kamroq ekanini ta’kidladi. Rossiyadan tushumlarning kamayishi, jumladan, rubl devalvatsiyasi bilan ham bog‘liq bo‘ladi, dedi u.
O‘tgan yil oxirida Rossiya O‘zbekistonning asosiy savdo sherigi sifatida o‘z o‘rnini mustahkamlandi, uning tovar aylanmasidagi ulushi 17,9 foizdan 18,6 foizga oshdi. O‘zaro tovar ayirboshlash hajmi 22,9 foizga o‘sib, 9,28 mlrd dollarni tashkil etdi. Rossiyaga eksport hajmi 46,8 foizga oshib, 3,07 mlrd dollarni, import esa 13,7 foizga oshib, 6,2 mlrd dollarni tashkil etdi.
Biroq 2023-yilning birinchi yarmi yakunlariga ko‘ra, Xitoy 5,28 mlrd dollarlik (ulushi — 18,1 foiz) tovar aylanmasi bilan birinchi o‘ringa chiqdi, Rossiya esa ikkinchi o‘ringa tushdi — 4,4 mlrd (15,1 foiz). Shu bilan birga, Rossiya bozori O‘zbekiston eksporti uchun asosiy bozor bo‘lib qolmoqda.
Rubl kursi bilan nima sodir bo‘lmoqda?
RBK ma’lumotlariga ko‘ra, rublning asosiy xorijiy valyutalarga nisbatan zaiflashishi iyun oxiridan beri davom etmoqda. Iyul boshida u yevro uchun 100 rubl va dollar uchun 90 rubllik psixologik chegaralardan oshib ketdi. Ayni paytda Rossiya valyutasi 1 yevro 100,7 rubl va 1 dollar 91,8 rubldan sotilmoqda.
Rossiya banki rahbari Elvira Nabiullina 21-iyul kuni regulyator ma’lumotlariga ko‘ra, iyun va iyul oylarida rubl kursi harakatining asosiy omili importning ko‘payishi bilan eksportning kamayishi bo‘lganini ma’lum qildi. U moliyaviy hisoblar bo‘yicha oqimlarni valyuta kursiga ta’sir etuvchi yana bir omil deb hisoblaydi.
Rossiya moliya vaziri Anton Siluanovning qayd etishicha, rublning zaiflashishi birinchi navbatda savdo balansi — valyutaning mamlakatga kirib kelishi va chiqib ketishi bilan bog‘liq. Shuningdek, u o‘tgan yili uglevodorodlarning eksport narxlari yuqori bo‘lganini, import esa pasayganini ta’kidladi. “Hozir import tiklandi, eksport qilinadigan mahsulotlar narxi o‘tgan yilgi darajadan past. Bu, ayniqsa, gaz narxida yaqqol ko‘zga tashlanmoqda: o‘tgan yili ular hozirgi darajadan 5 baravar yuqori bo‘lgan paytlar bo‘lgan”, — dedi vazir.
