Jahon iqtisodiyoti ikkita yirik inqirozdan — pandemiya va Rossiyaning Ukrainaga bostirib kirishidan so‘ng tiklanishda davom etmoqda, deyiladi Xalqaro valyuta jamg‘armasining (XVJ) Jahon iqtisodiy istiqboli (World Economic Outlook) bo‘yicha yangi hisobotida aytilishicha.
Ta’minot zanjirlari tiklandi va yuk tashish xarajatlari COVID-19dan oldingi darajaga qaytdi. Qo‘shma Shtatlar va Shveysariyaning sa’y-harakatlari tufayli 2023-yil mart oyida bank sektorida yuzaga kelgan beqarorlik cheklandi.
Umuman olganda, XVF ma’lumotlariga ko‘ra, 2023-yilning birinchi choragida global iqtisodiy faollik, asosan, xizmat ko‘rsatish sohasi hisobiga o‘zining barqarorligini ko‘rsatdi.
Jahon YAIM
Mutaxassislarning fikricha, ba’zi ijobiy o‘zgarishlarga qaramay, iqtisodiy o‘sish tarixiy ko‘rsatkichlar bo‘yicha zaifligicha qolmoqda.
XVJ joriy yilda global iqtisodiy o‘sish 3 foizga yetishini kutmoqda, bu uch oy oldingiga nisbatan 0,2 foizga ko‘p, lekin o‘tgan yilgi ko‘rsatkichdan ancha past.
“Iqtisodiyot rivojlangan mamlakatlarda o‘sish 2022-yildan boshlab pasayishda davom etmoqda… Rivojlanayotgan bozorlar va rivojlanayotgan iqtisodlarda 2023−2024-yillarga mo‘ljallangan o‘sish istiqbollari barqaror ko‘rinadi, garchi mintaqalar bo‘yicha sezilarli siljishlar kuzatilmoqda”, — deb yozadi sharh mualliflari.
2024-yilda global iqtisodiy o‘sish 3% darajasida qolishi kutilmoqda.
Inflyatsiya
Global inflyatsiya yuqoriligicha qolmoqda va uy xo‘jaliklarining xarid qobiliyatini pasaytirishda davom etmoqda, deyiladi sharhda. Inflyatsiyaga qarshi kurashda markaziy banklar siyosatni qattiqlashtirmoqda va foiz stavkalarini oshirmoqda. Natijada, bozorda kredit takliflari qisqarmoqda, yuqori davlat qarzi xarajatlariga duch kelgan kambag‘al mamlakatlar uchun esa ustuvor investitsiyalar imkoniyatlari cheklanmoqda.
Global inflyatsiya 2022-yildagi 8,7 foizdan 2023-yilda 6,8 foizga, 2024-yilda esa 5,2 foizga tushishi kutilmoqda. Asosiy inflyatsiya, umumiy inflyatsiyadan farqli o‘laroq, asta-sekin pasayadi, deb ta’kidladi XVF.
“Inflyatsiya, masalan, Rossiyaning Ukrainadagi urushi kuchayishi yoki ekstremal ob-havo hodisalari tufayli yuqoriligicha qolishi yoki oshishi mumkin. Bu pul-kredit siyosatining qo‘shimcha qat’iylashtirilishini talab qilishi va moliya bozorlarida o‘zgaruvchanlikning yangi to‘lqiniga olib kelishi mumkin. Xitoy iqtisodiyoti bilan bog‘liq vaziyat yomonlashishi mumkin va geoiqtisodiy parchalanish o‘sish sur’atlariga yanada putur yetkazishi mumkin”, — deb tushuntirdi XVJ bosh iqtisodchisi Per-Olive Gurinshas.
Jahon savdosi
XVF prognoziga ko‘ra, global savdo o‘sishi 2023-yilda 2 foizgacha sekinlashadi va 2024-yilda bir oz oshib, 3,7 foizga yetadi. 2000-yildan buyon sekinlashuv va o‘rtacha darajadan past bo‘lishini ekspertlar maishiy xizmatlarga o‘tish, dollar o‘sishining kechiktirilgan ta’siri va savdo to‘siqlarining kuchayishi bilan izohlamoqda.
Xatarlar
Keyingi iqtisodiy o‘sish uchun ehtimoliy xavflar orasida XVF quyidagilarni sanab o‘tadi:
- Inflyatsiyaning o‘sishi. Bunga (1) mehnat bozoridagi keskin vaziyat, (2) haddan tashqari haroratni keltirib chiqarishi va tovarlar narxining oshishiga olib kelishi mumkin bo‘lgan El-Nino tabiiy hodisasi, (3) Ukrainadagi urushning kuchayishi sabab bo‘lishi mumkin, bular esa oziq-ovqat, yoqilg‘i va o‘g‘it narxining oshishiga olib kelishi ehtimoli mavjud.
- Xitoydaning tiklanishning sekinroq kechayotgani. Xitoyning iqtisodiy o‘sishi prognozlarni oqlamadi, bu mintaqadagi va undan tashqaridagi savdo hamkorlari uchun salbiy oqibatlarga olib keldi. Mutaxassislar ko‘chmas mulk sektorida chuqurroq tanazzulga yuz tutayotgani, iste’mol darajasining zaiflashgani va fiskal siyosatning qattiqlashishini ko‘rsatmoqda.
- Qarz inqirozi. Rivojlanayotgan bozorlar va rivojlanayotgan mamlakatlar uchun qarz olish xarajatlari yuqoriligicha qolmoqda, bu ularning ustuvor sarf-xarajatlar doirasini cheklaydi va shu bilan qarz inqirozi xavfini oshiradi.
