Yevropada xavfsizlik va hamkorlik tashkilotining Demokratik institutlar va inson huquqlari bo‘yicha byurosi (DIIHB) 30 aprel kuni O‘zbekistonda o‘tkaziladigan konstitutsiyaviy referendumi uchun cheklangan monitoring missiyasini boshladi.
28 mart kuni Toshkentda o‘tgan matbuot anjumanida “Biz O‘zbekiston Tashqi ishlar vazirligining rasmiy taklifiga binoan konstitutsiyaviy referendumni kuzatish bo‘yicha missiyamizni boshladik”, deya ta’kidladi byuro vakili Albert Yonsson. Uning qo‘shimcha qilishicha, ofis Toshkentda o‘z vakolatxonasini ochgan va allaqachon Markaziy saylov komissiyasi bilan uchrashgan. Bu kuzatuv missiyasi byuroning O‘zbekistondagi 10-missiyasi bo‘ldi.
Missiya tarkibiga Toshkentda joylashgan asosiy guruhning 10 nafar xalqaro eksperti va 5 apreldan boshlab butun mamlakat bo‘ylab ish boshlaydigan 14 nafar uzoq muddatli kuzatuvchilar kiradi.
Mutaxassis butun jarayonni, shu jumladan undan oldingi va keyingi bo‘ladigan voqealarni nazorat qiladi. Bunga saylov qonunchiligining ijrosi, saylovoldi tashviqotini o‘tkazish, saytdagi nizolarni hal etish, ommaviy axborot vositalarida yoritish masalalari kiradi. Shuningdek, ular DIIHBning saylovlar bo‘yicha oldingi tavsiyalarining bajarilishini ham baholaydilar.
Kuzatuv davomida missiya davlat hokimiyati va siyosiy partiyalar, fuqarolik jamiyati, media va o‘zaro munosabatlar vakillari bilan muntazam uchrashuvlar o‘tkazadi.
Albert Yonsson (o‘rtada) 28 mart kuni Toshkentda bo‘lib o‘tgan matbuot anjumanida.
“Men ikkita muhim jihatni aytib o‘tmoqchiman. Biz bu yerda DIIHB metodologiyasi va YeXHT oldidagi ishtirokchi davlatlar, jumladan, O‘zbekiston o‘z zimmasiga olgan majburiyatlarga muvofiq referendumni kuzatish uchun keldik. Biz YeXHTga a’zo barcha davlatlar uchun bir xil standartlar va metodologiyani qo‘llaymiz”, — dedi Yonsson.
“Bizning rolimiz — aralashish emas, tanlov jarayonini kuzatish va hisobot berishdir. Bizni natijalar emas, jarayonning shaffofligi va YXHT oldidagi majburiyatlarga muvofiq amalga oshirilayotgani qiziqtiradi. Faktlar missiya uchun gapiradi”, — deya ta’kidladi DIIHB missiyasi rahbari.
Jurnalistlarning savollariga javob berar ekan, Yonsson “[referendum jarayonida] ommaviy axborot vositalarining ishtiroki juda muhim”, deb aytdi. Missiyaning media guruhi davlat va xususiy ommaviy axborot vositalari referendumni qanday yoritayotgani va saylovchilarga ongli tanlov qilishda qanday yordam berayotganini kuzatib boradi.
Shuningdek, DIIHBning saylov bo‘yicha katta maslahatchisi Vladimir Misevning qo‘shimcha qilishicha, kuzatuvchilar birinchi navbatda “mamlakatda so‘z erkinligi hurmat qilinadimi, cheklovlar bor-yo‘qmi va ular nima ekanligini” tekshiradi. Jarayon doirasida missiya referendum tarafdorlari va muxoliflarining ommaviy axborot vositalarida teng vakillik qilishini ham nazorat qiladi.
Shuningdek, harakat o‘zining dastlabki kuzatuv natijalarini referendumning ertasiga e’lon qiladi. Yakuniy hisobot tavsiyalar bilan referendumdan keyin ikki oy o‘tgach e’lon qilinadi.
