O‘zbekistonning tovar ayirboshlash hajmi 11 oyda 44,95 mlrd dollarni tashkil etib, o‘tgan yilning yanvar-noyabriga nisbatan 6,84 mlrd dollarga yoki 18 foizga o‘sdi. Davlat statistika qo‘mitasi ma’lumotlari bunga guvohlik bermoqda.
Yil boshidan eksport 17,36 mlrd (+12%), import 27,59 mlrd ga (+22,1%) oshdi. Tashqi savdo taqchilligi 10,22 mlrd dollardan oshdi, bu o‘tgan yilgi ko‘rsatkichdan (-7,02 mlrd dollar) 45,5 foizga ko‘pdir.
O‘zbekiston aprel oyidan beri birinchi marta oltin eksportini qayta tikladi va noyabr oyida 556,7 mln dollarlik qimmatbaho metal sotdi. Oltin eksport tarkibida sanoat tovarlari (23,1 foiz, 4,01 mlrd dollar) va xizmatlardan (20,8 foiz, 3,62 mlrd dollar) keyin uchinchi (20,3 foiz yoki 3,53 mlrd dollar) o‘rinni egalladi.
Qiymat jihatidan oltinni hisobga olmaganda eksport 21,4 foizga oshib, 13,84 mlrd dollarni tashkil etdi. Bunga asosan to‘qimachilik mahsulotlari — 9,5 foizga — 2,9 mlrd dollargacha, sabzavot va mevalar — 1,05 mlrd dollar (+20,7 foiz), gaz — 910,9 mln dollar (+ 30,3 foiz), neft va neft mahsulotlari — 148,4 mln dollar (2 barobar), o‘g‘itlar — 393,8 mln dollar (35,6 foiz) va boshqa pozitsiyalardagi o‘sish hisobiga erishildi.
Elektr energiyasi ishlab chiqaruvchi mashina va uskunalar eksporti 8,1 barobar (154,5 mln dollar), sanoat uchun maxsus bo‘lmagan mashina va uskunalar, mashina qismlari eksporti 2,8 barobar (75,8 mln dollar)ga o‘sganini alohida qayd etish joiz.
To‘qimachilik mahsulotlari eksporti umumiy eksport tarkibida 16,7 foizni tashkil etadi. Mahsulotlarning asosiy qismini ip-kalava (45,2%) hamda tayyor trikotaj va tikuvchilik buyumlari (28,5%) tashkil etadi. Shu bilan birga, tikuvchilik buyumlari ulushi ortib bormoqda.
O‘zbek to‘qimachilik mahsulotlari uchun Rossiya bozori hamon asosiy bo‘lib qolmoqda, bu bozorga 1,16 mlrd dollarlik (+41%) mahsulot jo‘natilgan. Turkiyaga yetkazib berish hajmi 21,8 foizga oshib, 481,9 mln dollarni tashkil etgan bo‘lsa, Xitoyga yetkazib berish hajmi ikki baravarga pasayib, 609,3 mln dollardan 253,1 mln dollarga tushdi.
Import
Importga kelsak, oziq-ovqat mahsulotlarini yetkazib berish darajasi yuqoriligicha qolmoqda: don va undan tayyorlangan mahsulotlar — 957,5 mln dollar (+30,1%), turli oziq-ovqat mahsulotlari va dori vositalari — 438,4 mln dollar (deyarli ikki barobar), shakar, shakar va asal mahsulotlari — 518,9 mln dollar (+) 49,6 foiz, go‘sht va go‘sht mahsulotlari — 283,9 mln dollar (+80,8 foiz).
Neft va neft mahsulotlari importi ham o‘sdi — 1,09 mlrd dollar (+17,9%), ko‘mir, koks va briket — 266,1 mln dollar (72,3%), elektr toki — 105,8 mln dollar (+23,9%), biroq gaz yetkazib berish 104,8 mln (-23,2%) dollargacha qisqardi.
Import qilingan tibbiyot va farmatsevtika mahsulotlari 1,44 mlrd dollar (+1,9%), plastmassa — 769,7 mln dollar (+39,7%), temir va po‘lat — 2,27 mlrd dollar (+25,6%), avtomobillar — 1,92 mlrd dollar (+11,1%).
Asosiy hamkor davlatlar
O‘zbekiston tashqi savdo aylanmasidagi asosiy hamkor-davlatlar dinamikasi (yanvar-noyabr oylari uchun mln AQSh dollari).
Rossiya O‘zbekiston bilan tashqi savdo bo‘yicha yana yetakchilikni tikladi — 8,34 mlrd dollar (ulush — 18,6 foiz). Rossiyaga eksport hajmi 49,5 foizga oshib, 2,8 mlrd dollarni, import esa 17,3 foizga oshib, 5,54 mlrd dollarni tashkil qildi.
Xitoy 8,18 mlrd dollar (18,2 foiz) bilan ikkinchi o‘ringa tushdi. Keyingi o‘rinlarda Qozog‘iston — 4,2 mlrd dollar (9,3 foiz), Turkiya (6,5 foiz) — 2,93 mlrd dollar va Koreya Respublikasi — 2,17 mlrd dollar (4,8 foiz) egalladi.
Rossiya va Xitoy bilan tovar ayirboshlash yuqori sur’atlarda o‘sib bormoqda (mos ravishda 26,7% va 21,6%). Qozog‘iston bilan tovar ayirboshlash o‘sishi sekinlashgan bo‘lsa: 2021 yilning shu davridagi ko‘rsatkich 34,7 foizga oshgan bo‘lsa, joriy yilda bu ko‘rsatkich 18,7 foizni tashkil etadi.
Turkiya bilan ham tashqi savdo pasayishni boshladi: o‘tgan yili bu ko‘rsatkich 61,8 foizga oshgan bo‘lsa, joriy yil pasayish 3,5 foizni tashkil etdi. Bunga liraning qadrsizlanishi va logistika bilan bog‘liq muammolar sabab bo‘lishi mumkin.
Koreya bilan savdo aloqalari 2021 yilda pasayganidan keyin (-12%) 29,1 foizga oshdi.
Qirg‘iziston bilan tovar ayirboshlash 31,3 foizga, Turkmaniston bilan 12,7 foizga, Tojikiston bilan 11,8 foizga, Afg‘oniston bilan 11,3 foizga oshdi.
O‘zbekiston MDH davlatlari bilan savdo aloqalarini tobora kengaytirmoqda. Boshqa xorijiy davlatlar bilan tovar ayirboshlash hajmining kamayishi hisobiga MDH davlatlarining ulushi 40 foizgacha (36,9 foizni tashkil etdi) oshdi. MDHda eksport bozorlariga qaramlik ham asosan Rossiya hisobiga 31,5 foizdan 41 foizga oshgan.
