Экология, атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва иқлим ўзгариши вазирлиги Тошкент шаҳри ва республиканинг бошқа ҳудудларида ҳаво сифатини яхшилаш бўйича кечиктириб бўлмайдиган чора-тадбирлар режасини ишлаб чиқди. «Газета.uz» сўровига кўра вазирлик мазкур режа қандай чора-тадбирларни ўз ичига олгани ва уни қайси муддатларда амалга ошириш режалаштирилганини тушунтирди.
Эслатиб ўтамиз, январь ойида вазирлик Тошкент шаҳрида ҳавони ифлослантирувчи асосий омилларни санаб ўтган ва вазиятни яхшилаш бўйича қатор чора-тадбирларини таклиф қилганди. Аввалроқ «Газета.uz» Экология вазирлиги пойтахт ҳавосининг ифлосланишининг асосий сабабларини батафсил баён қилган материални эълон қилганди.
Вазирликнинг қайд этишича, режалаштирилган чора-тадбирлар лойиҳаси 2023 йил май ойида ишлаб чиқилган. У тасдиқлаш босқичларидан ўтган ва ҳозирда президент қарори доирасида қабул қилиниши кутилмоқда.
Вазирликнинг таъкидлашича, ҳавони ифлослантирувчи манбаларнинг кўпчилигини алоҳида идоралар назорат қила олмайди, бу эса атроф-муҳитга салбий таъсирни камайтириш бўйича мувофиқлаштирилган чора-тадбирларни ишлаб чиқиш зарурлигини кўрсатади.
Ишлаб чиқилган режада муаммоларни ҳал этиш бўйича амалий чора-тадбирлар масъул вазирлик ва идораларга юклатилиши режа қилинмоқда.
Лойиҳада масъул вазирликларга 1 майга қадар иқтисодиёт тармоқларида кўмир ва мазутдан фойдаланишга босқичма-босқич қатъий талаб ва чекловларни жорий этиш бўйича чора-тадбирлар режасини ишлаб чиқиш, шунингдек, чанг ва газни тозалаш ускуналарини ўрнатиш талабларига риоя этилиши устидан назоратни таъминлаш таклиф этилади.
1 октябрга қадар кўмирда фаолият юритувчи иссиқхона хўжаликларида самарадорлиги камида 99,9 фоиз бўлган сертификатланган чанг-газ тозалаш ускуналарини ўрнатиш кўзланган. Бу масала Қишлоқ хўжалиги вазирлиги ва Тошкент вилояти ҳокимлиги томонидан ҳал қилиниши керак бўлади.
Экология вазирлиги 15 февралга қадар 2024−2025 йилларда асосий ифлосланиш манбаларида ва санитария муҳофазаси зоналарида автоматик ҳаво мониторинги станцияларини ўрнатиш бўйича тармоқ жадвалини тасдиқлаб, саноат корхоналарининг атроф-муҳитга салбий таъсирини камайтиришни таъминлаш бўйича қарор лойиҳасини ишлаб чиқиш ва уни ҳукуматга киритиш ҳаракатида.
Иқтисодиёт ва молия вазирлиги (ИМВ), Инвестициялар, саноат ва савдо вазирлиги (ИССВ) ҳамда Экология вазирлиги 1 сентябрга қадар Тошкент шаҳрини хизмат кўрсатиш марказига айлантириш концепцияси, шунингдек, шаҳарда саноат корхоналарини очишга мораторий эълон қилиш бўйича таклиф тайёрламоқчи.
«Ушбу концепцияда барча саноат зоналарини Тошкент шаҳридан Тошкент вилоятига кўчириш дастури киритилиши керак», — дея аниқлик киритди вазирлик.
Энергетика вазирлиги ва Божхона қўмитаси 2025 йил 1 январдан бошлаб Евро-4 стандартидан паст бўлган (Аи-80 бензини) экологик тоифадаги мотор ёнилғисидан фойдаланиш ва сотишни тўлиқ тақиқлашни таклиф қилмоқда. Бундан жисмоний ва юридик шахслар, ҳуқуқни муҳофаза қилиш органларининг махсус жиҳозлари мустасно.
1 майга қадар Солиқ қўмитасига 2010 йилгача ишлаб чиқарилган автотранспорт воситалари эгаларининг мажбуриятларини ошириш бўйича махсус солиқ жорий этиш тўғрисидаги ҳужжатни ишлаб чиқиш вазифаси қўйилади. Шу билан бирга, электр транспорт воситаларига ўтган автомобиль эгалари учун имтиёзлар, преференсиялар ва субсидиялар белгилаш механизмини кўриб чиқиш таклиф этилмоқда.
Лойиҳага кўра, Тошкент шаҳар ҳокимлиги ва Транспорт вазирлигига 1 майга қадар пойтахтнинг марказий қисмида транспортдан холи махсус зоналар (электромобиллар ва гибрид автомобиллар бундан мустасно) ташкил этиш, шунингдек, юк машиналари ҳаракати учун алоҳида режим жорий этиш топширилади.
Транспорт вазирлиги 1 апрелга қадар жамоат транспортини электр ва газ ёнилғисига тезроқ ўтказиш дастурини тасдиқлаш тўғрисидаги ҳукумат қарорини ишлаб чиқиш вазифаси қўйилади.
Евгений Сорочин / «Газета.uz».
Қурилиш вазирлиги 1 мартга қадар Тошкент шаҳрида қурилишга эълон қилинган мораторийнинг қонунчилик асосида амалга оширилишини таъминловчи ҳужжатни қабул қилиши керак, бундан ижтимоий ва давлат аҳамиятига молик объектлар мустасно.
1 мартга қадар мўтадил микроиқлим ва юқори сифатли атмосфера ҳавосини таъминлаш мақсадида 2024 йилга мўлжалланган пойтахтда сунъий сув омборлари ва суғориш тизимларини (ариқлар, каналлар) яратиш дастурини тасдиқлаш таклиф этилмоқда.
Тошкент шаҳри ва Тошкент вилояти ҳокимликларига 15 февралга қадар 440 гектар майдонда «яшил белбоғ»лар, 5,5 гектар майдонда 4 та яшил боғлар, шунингдек, Тошкент шаҳри атрофи ва барча туманларида камида 41,4 гектар майдонда яшил майдонлар ташкил этиш тўғрисида қарор қабул қилиш топширилиши режалаштирилган.
Иқтисодиёт ва молия вазирлиги ҳамда Экология вазирлиги 1 июлга қадар жисмоний ва юридик шахслар учун кўчат экишда мулк солиғини камайтиришни назарда тутувчи ҳужжат ишлаб чиқиши керак.
Экология вазирлиги 1 июнга қадар энергетика, саноат, транспорт, қишлоқ ва сув хўжалиги ҳамда атроф-муҳитни муҳофаза қилиш соҳаларидаги мақсадли кўрсаткичларни «Атроф-муҳитни муҳофаза қилиш бўйича ягона миллий ҳаракатлар режаси»га бирлаштириш лойиҳасини ишлаб чиқмоқчи. Атмосфера ҳавосига, тупроққа, сув ресурсларига, шу жумладан ер ости ресурсларига чиқиндилар ва салбий таъсирларни тубдан қисқартириш, шунингдек, ҳудудларни кенг кўламли ободонлаштириш бўйича аниқ кўрсаткичларни назарда тутувчи ҳудудий экологик бош режалар ишлаб чиқилади.
Ўзбекистонда ҳам президент ҳузурида Иқлим кенгашини ташкил этиш режалаштирилмоқда. У иқлим ўзгариши ва атроф-муҳитни муҳофаза қилиш бўйича энг юқори маслаҳатчи ва маслаҳат органи бўлиб, экология ва атроф-муҳитни муҳофаза қилиш билан боғлиқ масалаларнинг устувор ечимларини таъминлайди. Бу ҳақдаги давлат раҳбари қарори лойиҳасини 15 апрелгача ишлаб чиқиш режалаштирилган.
Иқлим ўзгаришига мослашиш режасини такомиллаштириш режалаштирилган. Бу қишлоқ ва сув хўжалиги, қурилиш, соғлиқни сақлаш ва фавқулодда вазиятлар каби иқлим ўзгаришига энг заиф ҳудудларга тегишли.
Тезкор ҳаракатлар
Қисқа муддатли чора сифатида ҳаво сифатини яхшилашга қаратилган тезкор чора-тадбирларни амалга ошириш бўйича «йўл харитаси»ни тасдиқлаш режалаштирилган.
Атмосфера ҳавосини мониторинг қилишнинг замонавий тизимини ташкил этиш, хусусан, аҳолини ҳаво сифати тўғрисида ишончли ахборот билан таъминлаш учун 1 апрелга қадар камида 1000 дона IQAir халқаро AirVisual мониторинг тизимига уланган ҳаво сифатини ўлчаш мосламаларини ўрнатиш кўзда тутилган. Улар бутун республика бўйлаб ўрнатилади, шундан 150 таси Тошкент шаҳрида бўлади.
1 апрелга қадар Экология вазирлиги ўзининг ҳудудий органларини кенг кўламли қўлланилиши учун газ анализаторлари билан жиҳозлашни, 1 июнга қадар эса атмосфера ҳавосининг ифлосланишини 347 та (Тошкент шаҳрида 43 та) автоматлаштирилган фон мониторинги станцияларини ўрнатиш, 15 та қўшимча Horiba компаниясининг станциялари (Япония, ҳозир пойтахтда 2 та шундайи бор)ни сотиб олишни мўлжалламоқда.
Экология вазирлиги ва Бош прокуратура томонидан корхоналар томонидан устувор ифлосланиш манбаларида ва санитария муҳофазаси зоналарида, шунингдек, янги чанг-газни тозалаш иншоотларида ҳавони автоматик назорат қилувчи станцияларни ўрнатиш талабларига риоя этилишини ўрганиш бўйича мунтазам рейдлар ўтказилади. Агар қонунбузарликлар аниқланса, белгиланган тартибда уларнинг ишини тўхтатиб туриш, шу жумладан, чоралар кўрилиши мумкин.
Атроф-муҳитни муҳофаза қилиш вазирлиги ва Адлия вазирлиги 1 февралга қадар маҳсулот ишлаб чиқариш ва хизматлар кўрсатиш технологик жараёнларини мажбурий «яшил» экологик сертификатлаштиришни жорий этиш тўғрисидаги ҳукумат қарори лойиҳасини ишлаб чиқмоқчи. Мазкур тартиб «яшил экосертификат»га эга бўлмаган I ва II тоифадаги корхоналарнинг маҳсулотга мувофиқлик сертификатлари ва давлат экологик экспертизасининг экологик стандартлари бўйича ижобий хулосасини беришни тақиқлашни назарда тутади.
15 апрелга қадар Тошкент шаҳар ҳокимлигига тажриба тариқасида «жуфт ва тоқ» кунларда автомобиллар ҳаракати тартибини жорий этиш бўйича таклифни кенгаш муҳокамасига киритиш топширилиши режалаштирилган.
Дарахт ва буталарни нотўғри кесиш учун жарима миқдорини 5 баробарга ошириш таклиф қилинмоқда. Тошкент шаҳар ободонлаштириш бошқармалари ходимлари учун дарахт ва буталарни тўғри кесиш, уларни парваришлаш бўйича семинарлар ташкил этилмоқда.
Атроф-муҳитни муҳофаза қилиш вазирлиги жамоатчиликдан ҳаво сифатини яхшилаш бўйича ўз фикрлари ва таклифлари билан бўлишишни сўради, чунки «бу масала нафақат алоҳида идора ёки ҳукуматга, балки бутун жамиятга тегишли».
Яқин орада «Газета.uz» ҳар бир банд бўйича батафсил жавоб олиш учун Экология вазири Азиз Абдуҳакимов билан суҳбат ташкил этишни режалаштирмоқда.
