Шавкат Мирзиёевнинг 4 январдаги фармони билан 2024 йилдан Ўзбекистонда қаттиқ маиший чиқиндиларни саралаш тизимини босқичма-босқич ташкил этиш лойиҳаси ишга туширилади. Бундай тизимни жорий этиш бўйича режалар шу кунгача бир неча бор тасдиқланган, бироқ якунига етказилмаганди.
Қарорга кўра, янги тизим 2024−2026 йилларда Тошкент, Ангрен, Андижон, Бухоро ва Термиз шаҳарлари, шунингдек, Тошкент вилоятидаги кўп қаватли уйлар жойлашган ҳудудлардаги чиқинди йиғиш майдончаларида (ЧЙМ) босқичма-босқич жорий этилади.
Бу ҳудудларда чиқиндиларни чиқинди йиғиш майдончаларида «қайта ишланадиган», «қайта ишланмайдиган» ва «озиқ-овқат» тоифаларига ажратган ҳолда йиғиш ташкил этилади.
Санитар тозалаш корхоналари 1 июлгача мазкур ҳудудлар фуқароларига QR-кодли, уч турдаги: қайта ишланадиган қаттиқ маиший чиқиндилар учун — рангсиз (шаффоф), қайта ишланмайдиган қаттиқ маиший чиқиндилар учун — қора, озиқ-овқат чиқиндилари учун — жигарранг рангли чиқинди пакетларини бепул тақдим этиши керак бўлади.
Фармон билан, қайта ишланадиган қаттиқ маиший чиқиндилар чиқинди йиғиш майдончаларида санитар тозалаш корхоналари томонидан сотиб олиниши белгиланди.
Бундай чиқиндиларга барча турдаги пластик чиқиндилар (жумладан, PET, HDPE, PVC, PELD, PP, PS ва бошқалар), қоғоз чиқиндилари, қора ва рангли металларнинг чиқиндилари ва парчалари, шиша буюмлар, тўқимачилик чиқиндилари, резина ва резинатехника маҳсулотлари чиқиндилари (жумладан, автошина, автокамера, транспортер ленталари ва бошқалар) киради.
Чиқинди йиғиш майдонларини пакетлар билан таъминлаш учун Экология жамғармасидан босқичма- босқич 30 млрд сўмгача бўлган маблағлар ажратилади.
Аввалроқ худди шу фармонга кўра, 1 июндан Ўзбекистонда чиқинди йиғиш учун қарздорлик юзага келган тақдирда электр энергияси учун тўлов чекланиши бошланиши ҳақида ёзгандик. Бу тартиб дастлаб Тошкент, Нукус ва вилоятлар марказларида, кейин эса бутун республика бўйлаб амал қила бошлайди.
Апрел ойидан кўчмас мулк ва автотранспорт воситалари билан боғлиқ битимлар чиқиндини олиб кетиш хизматлари учун қарздорлик бўлган тақдирда нотариал тасдиқланмайди.
Бунгача бўлган урунишлар
Тошкентда чиқиндиларни ажратилган ҳолда йиғишни жорий этишга 2012 йилдан буён ҳаракат қилинади. Ўшанда маиший чиқиндиларни беш турга (шу жумладан, хавфли чиқиндилар — симобли лампалар) ажратиш режалаштирилганди. Туман ҳокимликларига кўчалар ва жамоат жойларига чиқинди қутиларини ўрнатиш бўйича топшириқлар берилганди. Лойиҳа охиригача амалга оширилмаган.
2014 йилда Ўзбекистон ҳукумати қаттиқ ва суюқ маиший чиқиндиларни йиғиш ва олиб чиқиб кетиш бўйича хизматлар кўрсатишнинг янги қоидаларини қабул қилди. Мамлакат бўйлаб чиқиндиларни беш турга бўлиш, ЧЙМни эса алоҳида контейнерлар билан жиҳозлаш режалаштирилганди. Бу режалар ҳам тўлиқ амалга оширилмади.
2017 йилда Тошкент ҳокимияти 2018 йилдан бошлаб маиший чиқиндиларни ажратилган ҳолда йиғиш йўлга қўйилишини маълум қилганди.
2019 йил апрель ойида президент томонидан 2028 йилгача қаттиқ маиший чиқиндилар билан боғлиқ ишларни амалга ошириш стратегия тасдиқланди. Шу муддатгача аҳолини қаттиқ маиший чиқиндиларни олиб чиқиб кетиш хизматлари билан 100 фоиз қамраб олиш, қайта ишлаш даражасини 60 фоизга етказиш режалаштирилганди.
2021 йилдан бошлаб Тошкент шаҳридаги бир қатор маҳаллаларда чиқиндиларни ажратилган ҳолда йиғишни йўлга қўйиш режалаштирилганди. 2023 йилдан бошлаб тизим пойтахтнинг барча туманларини қамраб олиши керак эди.
