Олий Мажлис Қонунчилик палатаси қонунларни маъқуллаб берувчи органга айланмоқда. Бу ҳақда парламент қуйи палатаси депутати Дониёр Ғаниев «Лолазор» подкастида айтиб ўтди.
Унинг сўзларига кўра, жорий йилда 2024 йилги давлат бюджети лойиҳаси ўтган йилга нисбатан эртароқ тақдим этилган, бироқ қонунда белгиланган муддатдан (15 октябрь) барибир 20 кунга кечиккан.
«Бу йил [давлат бюджети лойиҳаси Қонунчилик палатасига] эрта кир[итил]ганининг фойдаси бўлди қисман. Яъни қайси маънодаки, ўша икки ҳафта бемалол фракциялар доирасида ёки ишчи гуруҳлар доирасида саволларимизни бериш имконияти бўлди. Тўғри, ҳеч қайси пунктини деярли ўзгартиролмаймиз, лекин, ҳеч бўлмаса, нимага овоз бераётганимизни, қайси пул қаерга кетаётганини, қайси пул кўпайиб, қайси пул камаяётганини билиш имконияти пайдо бўлди», — деди у.
Унинг сўзларига кўра, якуний таҳрирдаги бюджет маълумотлари тўлиқ бўлмаган шаклда тақдим этилади, шу сабабли одамлар бюджет моддаларини тушунмаслиги, нотўғри талқин қилиши мумкин.
«Кейин [бюджет бандларининг] ичини очишни сўрайсиз. Кейин улар битта-битта ҳужжатини тикиб олиб келади „бу мана шу қарор билан [қабул қилинди], бунинг ўзаги бу ерда, пул бунақа эди“, деб. Бунга барибир вақт кетади. Агар бизда мана шу икки ҳафта вақт бўлса,… ҳар битта пул нима асосда, қайси ҳужжат билан кетаётганини билиш имконияти пайдо бўлади, шу холос», — деди депутат.
Дониёр Ғаниев қонунчиликка кўра, парламент қуйи палатаси қонун чиқарувчи орган сифатида қонун лойиҳасига ўзгартиришлар киритиши, уни қабул қилиши ёки рад этиши мумкинлигини таъкидлади.
«Бизда нотўғри қараш бор: масалан, [бирор] ҳужжат [кўриб чиқиш учун] келса, „Нимага бу нотўғри, келинг, буни бундай қилайлик“, десангиз, айтилади: „Буни ҳукумат олиб келди, демак, ҳукумат бир нарсани ҳисобга олган. Келинглар, ўтказиб берайлик. Агар ўзимизнинг фикримиз бўлса, ўзимиз алоҳида ташаббус қиламиз. Бу ҳукуматнинг ташаббуси, бунга тегмайлик“. Биз худди Сенатга ўхшаб маъқуллаб берувчи органдек [бўлиб қолганмиз], функциямиз Сенатникидек бўлиб қолган».
Парламент аъзоси 2024 йилги бюджетнинг умумий кўрсаткичлари (даромадлар, харажатлар, консолидацияланган бюджет тақчиллиги ва бошқа кўрсаткичлар) ўзгармаганини ва ҳукумат томонидан кўрсатилгандек сақланиб қолаётганини тан олди.
Депутат парламентга киритилган 2023 йилги давлат бюджети харажатларини пул сарфлаб бўлинганидан кейин 32 триллион сўмга ошириш бўйича ўзгартишларга овоз бермаганини айтди.
Унинг таъкидлашича, Қонунчилик палатаси дастлаб тўққиз ой давомидаги бюджет ижроси ҳисоботини кўриб чиққан ва тасдиқлаган, бунда камомад чекланган 3 фоиздан ошиб кетган. Дониёр Ғаниев, аввало, бюджетга дефицитни ЯИМнинг 3 фоизидан 5,5 фоизигача ошириш бўйича ўзгартиришлар киритишни, кейин эса ҳисоботни қабул қилишни таклиф қилган — ҳаммаси «ҳеч бўлмаганда қоғозда» изчил бўлиши учун.
«Шунда кўпчилик мендан хафа бўлди. Сигналлар келди: „Сен нотўғри гапиряпсан, ҳукуматга нисбатан жуда қўпол бўляпсан“. Мен пул ишлатилганига қаршилик қилолмайман… Лекин, келинг, биринчи камомадни кўтариб берайлик, кейин „мана шу кўтарганимиз учун булар ишлатиб қўйишибди тўққиз ой ичида, бу қонуний, биз кўтариб берганмиз“ тарзида қилайлик, дедим. Лекин бу барибир бўлмади, шунинг учун 2023 йил ижросида ҳам, тўққиз ойликда ҳам „не только“ овоз бермадим, йиғилишда ҳам қатнашмадим», — деди депутат.
Қонунчилик палатаси аъзоси 2024 йилги солиқ сиёсатининг айрим қисмларига таъсир ўтказишга ҳаракат қилган.
«2024 йил [бюджети] борасида менинг 4−5 та масалада саволим бор эди. Лекин, ёмон томони, битта масалада бахс қилсангиз, диалог бўлиши учун камида 3 марта сўз олишингиз керак-да. Сиз 3 марта сўз олганингиздан кейин бўлди, ҳамма сизга хунук қарашни бошлайди. Чунки асабига тегасиз, вақтини оляпсиз. Шунақа бўлди ва «уже» 2024 йилникида ҳеч ким мени қўллаб-қувватламаяпти-да. Шундан кейин мен айтдим: «Хўп, 2024 йилги янги бюджетга таъсир қилолмасам, ўтиб кетган нарсага (2023 йил бюджети ҳақида — таҳр.) нима қиламан гапириб, хунук кўриниб?» — дея таъкидлади у.
Депутат Қонунчилик палатаси қонунчилик ташаббуси билан чиқиши мумкинлигини, бироқ у молиявий харажатлар билан боғлиқ бўлса ва бюджетга таъсир этса, бу масалани ҳукуматнинг иқтисодий комплекси билан мувофиқлаштириши кераклигини таъкидлади. «Агар улар ижобий хулоса бермаса, бизнинг ташаббус ҳуқуқимиз нол-да. Яъни сиз ташаббус қилаверасиз, лекин унга ижобий хулоса олмаганингиз учун қонунни олиб чиқа олмайсиз», — дея таъкидлади у.
Эслатиб ўтамиз, 2024 йилда Ўзбекистонда фойдали қазилмаларни қазиб олувчи компаниялар учун яна бир имтиёз жорий этилади. Келгуси икки йилда металл ва углеводородлар ишлаб чиқаришни йўлга қўядиган корхоналарни рента солиғидан доимий равишда озод қилиш режалаштирилган. Дониёр Ғаниев бунга қарши чиқди, бироқ ҳамкасблари барибир нормани қабул қилди. Ҳатто палата спикери Нуриддинжон Исмоилов ҳам ҳукумат таклиф қилган концепцияни ўзгартирмаслик яхшироқ эканини айтди.
